Chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024), ngày 8/10, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò ra mắt trưng bày chuyên đề “Bàng ơi...!”.
Bàng là loài cây bình dị, có mặt ở hầu khắp các con phố, đường làng khắp mọi miền Tổ quốc, bàng lại trở thành "chứng nhân lịch sử", chứng kiến bao cảnh sống gian khổ và những cuộc đấu tranh hào hùng của tù chính trị Hỏa Lò năm xưa. Từ gốc đến ngọn, lá, cành, quả bàng đều được người tù chính trị trân quý, tận dụng trong cuộc sống sinh hoạt. Bàng không chỉ che mát, mà còn gắn bó, nuôi sống, tiếp thêm niềm tin, sức mạnh cho hàng ngàn chiến sĩ, góp phần không nhỏ lập bao chiến công trong cuộc đấu tranh sinh tử với kẻ thù.
 |
| Trưng bày “Bàng ơi…!” giới thiệu câu chuyện về những cây bàng. |
Trưng bày “Bàng ơi…!” giới thiệu câu chuyện về những cây bàng trong Nhà tù Hỏa Lò, bàng nơi đảo xa và bàng trong thơ ca, hội họa… Từ đó, giúp chúng ta thêm hiểu và yêu hơn loài cây bình dị, dù sinh trưởng trong điều kiện khắc nghiệt, vẫn mạnh mẽ vươn lên, tỏa bóng mát xanh. Trưng bày cũng là lời tri ân, tưởng nhớ công lao, sự hy sinh anh dũng của các chiến sĩ yêu nước, cách mạng bị thực dân Pháp bắt, giam tại Nhà tù Hỏa Lò.
Trưng bày được chia làm 2 phần: "Những cây bàng trong Nhà tù Hỏa Lò" và "Bàng ơi...!"
Trong đó, phần I với chủ đề “Những cây bàng trong Nhà tù Hỏa Lò” giúp công chúng hiểu hơn về những “cây bàng hiệp sĩ” tại di tích này. Theo đó, trước năm 1930, những tù nhân phải lao dịch ở tòa án, đã có sáng kiến bứng về một cây bàng non, xin được trồng để lấy bóng mát. Thấy có lợi, giám ngục cho trồng thêm những cây bàng tại các khu sân trại. Theo thời gian, bàng lớn lên, gắn bó thân thiết và hữu ích với nhiều thế hệ tù chính trị Hỏa Lò.
 |
| Du khách nước ngoài tham quan trưng bày. |
Gốc bàng là nơi đặt hòm thư mật của tù nhân. Gốc cây bàng ở sân trại nữ còn là “sân bay” của những chuyến hàng (đồ tiếp tế, bánh, kẹo, thuốc lào…) từ bên ngoài đáp vào. Tận dụng khoảng thời gian ngắn ngủi được ra sân, ngồi trao đổi, trò chuyện quanh gốc bàng, tù chính trị đã bàn bạc việc thành lập Chi bộ, hình thành các tổ chức quần chúng, đề ra các phương án, kế hoạch đấu tranh trong Nhà tù Hỏa Lò.
Cành bàng rụng xuống, qua những bàn tay khéo léo đẽo, gọt đã trở thành tẩu thuốc, quản bút, đũa ăn cơm, nhạc cụ. Tù chính trị còn dùng vỏ bàng để sắc nước uống, chữa bệnh đường ruột rất hiệu quả.
Lá bàng là nguồn dược liệu quý. Mỗi khi được ra sân, tù chính trị thường tìm cách hái vội những búp bàng non hay lá bàng bánh tẻ, lén giấu trong người, ngậm trong miệng để đem về phòng giam, chia cho bạn tù. Quả bàng được nhặt về, chia cho những người bị đau ốm…
Những năm gần đây, Di tích Nhà tù Hỏa Lò đã sáng tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo từ cây bàng, mang thông điệp giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng, giàu tính nhân văn và chỉ riêng có tại Di tích Hỏa Lò như: Trà bàng lá nếp, bánh lá bàng, thạch bàng, chè bất khuất, trà sữa thạch bàng...
 |
| Trưng bày thu hút đông đảo các bạn trẻ tham quan. |
Với nguồn cảm hứng từ bàng, cán bộ đơn vị còn sáng tạo ra khung ảnh lá bàng in hình cổng chính Nhà tù Hỏa Lò; những lá bàng in thơ do các chiến sỹ cách mạng sáng tác…
Phần II với chủ đề “Bàng ơi…!” giới thiệu về cây bàng ở nhiều địa chỉ đặc biệt khác, trong có những cây chuyện về cây bàng gắn liền với những người cộng sản tại Nhà tù Côn Đảo, cây bàng vuông ở đảo Cồn Cỏ, Lý Sơn, Phú Quốc, Thổ Chu, trên hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa… Trưng bày còn giới thiệu những sự thật thú vị về bàng như: Mầm bàng xoắn ốc, công dụng chữa bệnh của bàng, cây bàng có tuổi thọ lớn nhất tại Việt Nam (năm 2020)… Tất cả, tạo nên một không gian trải nghiệm về sự sống động của bàng.
Trưng bày "Bàng ơi...!" đặc biệt ấn tượng với những chia sẻ sâu sắc từ các cựu tù chính trị. Đồng chí Tạ Quốc Bảo, tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò tháng 2/1944 - 8/1945 chia sẻ: Chuẩn bị đón mừng Tết Ất Dậu (1945), tù nhân nam đóng giả gái, quần áo được chắp vá từ quần áo cũ. Anh em đóng vai nữ cạo sạch lông mày rồi vẽ uốn một nét nhỏ viền lên. Môi, má được bôi phẩm hồng, đầu tóc được cuốn vành, chít khăn. Bọn cai ngục cho ra sân, các diễn viên “phái yếu” mềm mại, múa hát quanh gốc bàng. Đây là những giây phút thư giãn, thoải mái hiếm hoi trong chốn lao tù. Thiếu tướng Nguyễn Sỹ Huynh, tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò năm 1943 - 1945 lại có ký ức sâu sắc về cây bàng và những quả bàng chín ở trại giam Hỏa Lò, vì đó là loại “thuốc bổ hồi sinh” giúp ông hồi phục dần dần sau khi trải qua một trận ốm nặng.
Trưng bày "Bàng ơi…!" được thiết kế theo bảng màu chủ đạo với sắc xanh - vàng, lấy cảm hứng từ những gam màu của lá bàng.
Pano trưng bày được thiết kế sáng tạo bằng những hình tròn với phần giao thoa tạo thành hình chiếc lá. Điểm nhấn trong trưng bày là những cây bàng được minh hoạ theo sắc bàng bốn mùa trong năm: Mùa xuân mơn mởn, mùa hè xanh mát, mùa thu ngả vàng, mùa đông chuyển đỏ. Ngoài ra, khu vực khối chữ “BÀNG ƠI!” với kích thước nổi bật, màu sắc đan xen, sẽ là điểm chụp ảnh check-in thú vị cho du khách.
Trong trưng bày còn có không gian mô tả cây bàng 3D, nơi giới thiệu các sản phẩm lưu niệm về bàng tại Hoả Lò, tạo nên một điểm nhấn thu hút.
Trưng bày kéo dài tới ngày 31/12/2024 tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, số 1 phố Hỏa Lò, phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.