Giao lưu trực tuyến “Chung tay hành động vì an toàn thực phẩm”

Nhà báo Đỗ Thoa:

Một lần nữa, trân trọng cảm ơn các vị khách quý đã tham gia Giao lưu trực tuyến ngày hôm nay.

Hy vọng với sự vào cuộc khẩn trương, quyết liệt của các cơ quan, đơn vị chức năng, sự vào cuộc của các cấp chính quyền địa phương; sự tuân thủ pháp luật của các cơ sở xản xuất, chế biến kinh doanh thực phẩm và sự đồng lòng, chung sức của người dân, công tác bảo đảm an toàn thực phẩm trong thời gian tới sẽ có nhiều chuyển biến tích cực.  

Chương trình Giao lưu trực tuyến “Chung tay hành động vì an toàn thực phẩm” xin được kết thúc tại đây./.

Nhà báo Đỗ Thoa: Sau đây là câu hỏi cuối cùng dành cho các vị khách mời. Bạn đọc Phạm Ngọc Yến (ở Bình Dương), bạn Lê Tất Thắng (ở Hà Nam) hỏi: Nhằm tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý, bảo đảm an toàn thực phẩm trong tình hình bình thường mới, các Bộ đã đề ra giải pháp trọng tâm gì? Câu hỏi này xin được gửi đến 3 vị khách mời.

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Ban Chỉ đạo liên ngành vệ sinh an toàn thực phẩm cuối năm 2020 có đánh giá, công tác quản lý, bảo đảm an toàn thực phẩm được cải thiện tương đối rõ nét. Điều đó thể hiện qua rất nhiều chỉ tiêu. Tuy nhiên, so với yêu cầu của người tiêu dùng thì chúng ta vẫn chưa đáp ứng hoàn toàn. Người tiêu dùng mong muốn thực phẩm phải an toàn hơn, phải chất lượng hơn, phải dinh dưỡng hơn, đó là yêu cầu rất thỏa đáng, đó là quyền cơ bản của người tiêu dùng. Cho nên, các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp phải tiếp tục phấn đấu.

Chúng ta phải khẳng định rằng, công tác an toàn thực phẩm bây giờ đã có nhiều chuyển biến, nhưng khi chỗ này chỗ kia chưa thực sự đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm thì thông thường truyền thông hay nói là trách nhiệm của cơ quan quản lý. Điều này là đúng, bởi vì trách nhiệm giải trình về trách nhiệm quản lý nhà nước. Tuy nhiên, tôi cho rằng để giảm thiểu vi phạm an toàn thực phẩm thìngười sản xuất, kinh doanh nhận thức được để chuyển đổi hành vi, để thực phẩm phải được sản xuất theo đúng quy trình, an toàn. Đó là quan trọng nhất, như chúng tôi nói là phải an toàn từ gốc. Nếu người nông dân, cơ sở chế biến không thay đổi nhận thức, hoặc biết rồi nhưng vẫn cố ý lạm dụng thì chúng ta quản lý hiệu quả cũng rất là kém. Có nhiều giải pháp, nhưng nhóm giải pháp mà chúng tôi tập trung nhất vẫn là phối hợp với nông dân, phụ nữ để tuyên truyền, vận động người dân và doanh nghiệp tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm, dùng hệ thống này để giám sát cộng đồng, tổ chức giám sát cộng đồng. Bên cạnh là tập huấn để người ta biết cách thực hành nông nghiệp tốt nhưng họ giám sát lẫn nhau, cộng với việc giám sát, kiểm tra từ bên ngoài, tức là từ cơ quan nhà nước để đảm bảo chuỗi được an toàn.

Điểm thứ hai, nói gì thì nói câu chuyện là phải sẵn sàng để xử lý nếu có vi phạm xảy ra. Vừa rồi chúng ta làm rất tốt và phải tiếp tục làm tốt trong tương lai. Nếu có một đốm lửa nhỏ thì chúng ta phải dập ngay, như vậy sẽ không có cháy lớn. Đấy là phối hợp giữa liên ngành để xử lý.

Thứ ba, bên cạnh câu chuyện tuyên truyền, giáo dục, hỗ trợ bên nông nghiệp thì đã có nhiều nghị định về chính sách hỗ trợ cho nông dân như áp dụng tiêu chuẩn Vietgap, Global Gap, nông nghiệp hữu cơ.... Chúng ta tiếp tục tuyên truyền, vận động để thực hiện và các địa phương phải cụ thể hóa những chính sách đó ra.

Vừa rồi, Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hậu Giang, Đồng Tháp… đã làm rất tốt để hỗ trợ cho người dân, nông dân và doanh nghiệp. Họ ứng dụng công nghệ mới, hệ thống quản lý tiên tiến để đảm bảo chất lượng, an toàn.

Cuối cùng, một công cụ cũng không thể thiếu là vẫn phải thanh tra, chuyển theo hướng đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm để xử lý nghiêm tính chất răn đe./.

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc Trần Thu Hà (ở Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) bày tỏ: An toàn thực phẩm luôn là vấn đề nóng và được nhiều người tiêu dùng quan tâm. Để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về an toàn thực phẩm, báo chí đóng vai trò rất quan trọng. Theo đồng chí Nguyễn Thanh Phong, trong thời gian tới, công tác thông tin truyền thông cần được tập trung vào những nội dung gì?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Đúng là Ban Chỉ đạo liên ngành về an toàn thực phẩm đưa ra Chiến lược bảo đảm an toàn thực phẩm, trong đó xác định rõ công tác thông tin, giáo dục truyền thông là nhiệm vụ trọng tâm, cần phải ưu tiên đi trước một bước trong tất cả các hoạt động bảo đảm an toàn thực phẩm. Đấy là "xương sống" của vấn đề này. Bên cạnh công tác thanh tra, kiểm tra, bên cạnh hệ thống kiểm nghiệm, thì công tác thông tin, tuyên truyền rất quan trọng.

Qua 20 năm chúng ta triển khai nội dung này đã thu được nhiều kết quả. Cách đây khoảng 15-17 năm, những câu nói khẩu hiệu, câu cửa miệng về an toàn thực phẩm còn rất lạ lẫm. Nhưng những năm gần đây, cụm từ "an toàn thực phẩm" được xuất hiện liên tục, được quan tâm. Điều đó khẳng định ngoài những việc chúng ta làm, công tác truyền thông chúng ta làm rất tốt. Người dân, các cấp chính quyền, kể cả các cấp lãnh đạo đều rất quan tâm đến lĩnh vực an toàn thực phẩm. Có thể nói, chúng ta đã làm rất tốt công tác truyền thông, trong đó có vai trò rất lớn của báo chí.

Trong giai đoạn mới, chúng ta cần làm gì để công tác truyền thông đạt hiệu quả hơn. Theo chúng tôi, chúng ta vẫn tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông nhưng mà tập trung truyền thông thay đổi hành vi, tức là thay đổi thói quen, phong tục, tập quán.

Để thay đổi thói quen không phải dễ dàng trong một sớm một chiều, ví dụ bây giờ ai cũng biết ăn tiết canh, gỏi cá có nguy cơ rất cao về vấn đề an toàn thực phẩm, nhưng không thể thay đổi thói quen bằng các chế tài mà phải bằng vận động tuyên truyền để thay đổi các hành vi trong chế biến thực phẩm không bảo đảm vệ sinh. Hay như việc tuyên truyền để người dân sử dụng thớt chế biến thực phẩm sống và thực phẩm chín riêng. Chúng tôi mong các cơ quan báo chí giúp chúng tôi đẩy mạnh hơn nữa để thay đổi hành vi.

Bên cạnh những thông tin phê phán những hành vi vi phạm thì chúng ta cũng phải tăng thêm thông tin về các mô hình tốt. Có một cuộc thi viết về an toàn thực phẩm mới đây giữa Vụ Báo chí (Ban Tuyên giáo Trung ương) với các đơn vị phối hợp tổ chức, thì tỷ lệ mà các bài viết mà về các điển hình tiên tiến chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ, tôi nhớ là chỉ có 4 tác phẩm. Trong khi đó, có hàng trăm tác phẩm viết về các vi phạm. Tôi nghĩ là chúng ta nên thay đổi định hướng tuyên truyền. Bên cạnh việc phê phán các vi phạm thì cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền các mô hình tốt như: Mô hình Vietgap, mô hình chuỗi liên kết, các sản phẩm nông sản xuất khẩu, các nhà máy được chứng nhận GMP, CPI...

Nhà báo Đỗ Thoa: Nhiều bạn đọc cho rằng, để hạn chế thấp nhất tình trạng ngộ độc thực phẩm không thể thiếu sự chỉ đạo sát sao của các cấp chính quyền địa phương. Đồng chí nhìn nhận như thế nào về vai trò của các cấp chính quyền trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm? Xin mời đồng chí Nguyễn Thanh Phong chia sẻ về nội dung này.

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong :

Đúng là tất cả các văn bản vi phạm pháp luật, kể cả các chỉ thị của Trung ương Đảng, của Chính phủ đều nhấn mạnh vai trò  của chính quyền các cấp, đặc biệt nữa là có những văn bản chỉ đạo trực tiếp về trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác bảo đảm an toàn thực phẩm. Vì chúng ta biết là đối với đặc thù riêng của sản xuất, chế biến thực phẩm như anh Tiệp nói là chúng ta có 7 triệu hộ nông dân; khoảng gần 4 triệu hecta đất trồng lúa và các sản phẩm nông nghiệp khác nữa nhưng mà riêng trồng lúa khoảng như thế, chia thành rất nhiều triệu, chục triệu mảnh ruộng. Đặc thù nó như thế mà nếu như các cơ quan quản lý chỉ ở Trung ương hoặc lùi đến cấp tỉnh thì không sát được với sản xuất cơ sở.

Đấy là sản xuất ban đầu, còn sản xuất mang tính chất là hàng hóa, mang tính chất chế biến bao gói, thì theo thống kê không đầy đủ, chúng ta có khoảng 500.000 cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm, trong đó chủ yếu là các cơ sở vừa, quy mô vừa, nhỏ và quy mô hộ gia đình chiếm một tỷ lệ rất lớn, chủ yếu nằm ở tuyến cơ sở. Cho nên vai trò các cấp chính quyền rất quan trọng. Không thể một ông thanh tra về an toàn thực phẩm, Cục Quản lý nông sản thực phẩm hoặc chỗ tôi hoặc là chỗ anh Tấn trên Cục, Tổng cục quản lý thị trường xuống để giám sát ngay, trực tiếp ở cơ sở thường xuyên được mà phải có chính quyền. Vừa rồi thì các văn bản chỉ đạo chúng ta cũng đã giao trách nhiệm rất rõ ràng. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta cũng phải chia sẻ, ở tuyến cơ sở cũng có cái khó. Tất cả các công việc có những lúc đều quy hết vào chính quyền từ xây dựng, đến môi trường, đến nông nghiệp, chế biến thực phẩm ,chăn nuôi…, đều phải tăng cường cho hệ thống này.

Việc thanh tra, theo Luật Thanh tra thì thanh tra chuyên ngành là chỉ đến cấp tỉnh thôi. Riêng về an toàn thực phẩm thì Chính phủ và Quốc hội cho phép thí điểm thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm một số tỉnh xuống cấp quận, huyện và xã, phường. Hiện nay, thực hiện Quyết định 47 của Thủ tướng, chúng ta thí điểm ở cấp quận, huyện, xã, phường, đang tổng kết. Tôi cũng nói thêm, nguyên tắc của Quyết định 47 của Thủ tướng là không được phình biên chế, tức là những công chức, viên chức làm công tác liên quan đến an toàn thực phẩm giao cho họ chức năng thanh tra chuyên ngành kiêm nhiệm thêm chứ không phải là thành lập một lực lượng mới. Hiện nay đang thí điểm mô hình này và sắp tới chúng tôi tổng hợp lại từ các bộ, ngành, các địa phương, báo cáo Chính phủ. Nếu thành công, chúng ta sẽ nhân rộng ra các mô hình khác. Hiện có 9 tỉnh, thành phố đang thí điểm mô hình này.

Nhà báo Đỗ Thoa: Đồng chí Nguyễn Việt Tấn có chia sẻ, bổ sung thêm gì không?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Như anh Phong đã chia sẻ rất nhiều thông tin liên quan đến việc tổ chức triển khai các hoạt động liên quan đến lĩnh vực an toàn thực phẩm và địa phương.

Về góc độ ngành Công thương, chúng tôi cũng phải khẳng định việc tổ chức thanh tra, kiểm tra ở các địa phương thì không thể thiếu vai trò của UBND tỉnh cũng như vai trò của Ban Chỉ đạo liên ngành về an toàn thực phẩm cấp tỉnh.

Thưa quý vị, ở Trung ương thì chúng ta có Ban chỉ đạo liên ngành về an toàn thực phẩm Trung ương; các tỉnh, các địa phương thì có Ban chỉ đạo liên ngành về an toàn thực phẩm cấp tỉnh… Trong quá trình thực thi nhiệm vụ ở các địa phương thì chúng tôi đều có sự phối hợp rất chặt chẽ của các Ban chỉ đạo liên ngành an toàn thực phẩm cấp tỉnh, các sở, ngành, các địa phương. Cũng như anh Phong đã chia sẻ rất nhiều những vấn đề mà chỉ ở địa phương mới nắm được, mới thực thi sát tại chỗ được, chứ các bộ, ngành về thì cũng không phải là liên tục, không phải hàng ngày, hàng giờ được.

Chính vì vậy, chúng tôi cũng khẳng định là vai trò rất quan trọng của các địa phương trong việc đảm bảo quản lý nhà nước về lĩnh vực toàn thực phẩm.

Nhà báo Đỗ Thoa: Đồng chí Nguyễn Như Tiệp có thể chia sẻ thêm về vai trò của địa phương trong việc đảm bảo quản lý nhà nước về lĩnh vực thực phẩm?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Tôi cho đây là câu hỏi hay và quan trọng. Anh Phong chia sẻ rồi, tức là với nền sản xuất thực phẩm của Việt Nam thì vai trò của địa phương rất quan trọng. Và thực tế trong Nghị định 15 đã phân cấp rất mạnh cho địa phương như quản lý thức ăn đường phố, các bếp ăn; bên ngành Nông nghiệp, ngành Công thương cũng được phân cấp rất mạnh cho địa phương, kể cả liên quan đến phòng, chống ngộ độc thực phẩm và các biện pháp để khắc phục ngộ độc thực phẩm.

Sự phân cấp mạnh cho địa phương còn thể hiện việc địa phương nào để xảy ra ngộ độc thực phẩm thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân địa phương đó chịu trách nhiệm. Chúng tôi chỉ hướng dẫn về mặt chuyên môn, nghiệp vụ. Tuy nhiên, bây giờ phân cấp mạnh như thế nhưng lực lượng địa phương có đủ để làm không? Tôi cho là vẫn chưa. Vì vậy, chúng tôi cũng rất muốn là các địa phương quan tâm về việc này nhiều hơn, kể cả về tổ chức bộ máy lẫn chất lượng nguồn nhân lực và công tác tuyên truyền, vận động.

Tổ chức bộ máy bây giờ bên chỗ anh Phong thì cũng tương đối ổn định, nhưng bên chỗ tôi là các tổ chức cơ quan, các Chi cục quản lý chất lượng nông, lâm, thủy sản ở các địa phương hiện cũng không có đồng nhất, trong thời gian gần đây cũng biến động rất là nhiều. Chúng ta biết là với sản xuất nông sản thực phẩm của chúng ta như thế cho nên việc phân cấp là phải đến tận cấp xã. Có nghĩa là ở cấp xã cũng phải có, cần có 1 cán bộ được giao nhiệm vụlo việc này. Đến cấp huyện, cấp tỉnh thì phải có tổ chức bộ máy để chúng ta triển khai thì mới thực hiện được đầy đủ và hiệu quả công tác này. Nhiệm vụ về quản lý an toàn thực phẩm được phân cấp, mô hình chúng ta phải theo là mô hình chóp. Phía dưới nó phải có lực lượng đủ để triển khai tại địa phương, địa bàn.

Trong xu thế của Chính phủ là chúng ta phải tinh giản biên chế, tuy nhiên đối với lĩnh vực thực phẩm thì theo ý kiến của tôi, thực phẩm là sản phẩm rất đặc thù. An toàn thực phẩm không những là một nhiệm vụ đảm bảo sức khỏe, chất lượng cuộc sống cho người tiêu dùng mà nó còn giúp phát triển bền vững kinh tế  -xã hội nữa. Tôi cho rằng việc đầu tư nguồn lực cho công tác đảm bảo an toàn thực phẩm là cần thiết. Chúng ta đã có những tiến bộ nhưng mà chắc thời gian tới cần phải có đủ lực lượng để chúng ta triển khai quyết liệt hơn, từ đó có kết quả tốt hơn.

Nhà báo Đỗ Thoa: Trong thời gian qua đã có không ít cơ sở sản xuất, kinh doanh vì chạy theo lợi nhuận mà không quan tâm đến quyền lợi và sức khỏe của người tiêu dùng. Thưa đồng chí Nguyễn Như Tiệp, chúng ta cần làm gì để khơi dậy và phát huy tính trung thực đạo đức kinh doanh, ý thức trách nhiệm vì cộng đồng của từng cơ sở sản xuất, từng doanh nghiệp, từng doanh nhân và hộ gia đình?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Câu hỏi rất vĩ mô. An toàn thực phẩm là một vấn đề mà chúng ta cố gắng làm thật tốt. Tuy nhiên, kể cả các quốc gia rất tiên tiến, có bề dày về công tác đảm bảo an toàn thực phẩm, thì thỉnh thoảng vẫn có thể xảy ra vi phạm.

Bạn đọc hỏi việc các nhà sản xuất, từ người nông dân cho đến các cơ sở thu gom, sơ chế, chế biến không đảm bảo hay vi phạm các quy định về an toàn thực phẩm dẫn đến ngộ độc thực phẩm, tại sao dù được tuyên truyền, giáo dục rồi mà vẫn thế? Điều này có hai góc độ.

Thứ nhất, như tôi nói là hiện có 7.000.000 hộ nông dân, nên mặc dù công tác tuyên truyền, giáo dục rồi tập huấn cho nông dân, tổ chức sản xuất kinh doanh đã được làm rất nhiều, song tôi cho là vẫn phải tiếp tục làm để người nông dân, trước tiên là người sản xuất, cá nhân, tổ chức sản xuất, kinh doanh thực phẩm, phải hiểu rõ hai việc:  Quy định của pháp luật phải tuân thủ, và nếu không tuân thủ thì sẽ như thế nào?.

Thứ hai là người ta không tuân thủ thì có lý do. Lý do là có nhiều người biết là không được làm như thế nhưng vẫn lạm dụng để có năng suất cao hơn; lạm dụng để khi không phải là mùa vụ của cây trái đấy nhưng vẫn có thể có cây trái đấy để bán.

Vậy làm thế nào để người ta không còn lạm dụng nữa, đấy cũng là một câu hỏi đặt ra?

Để xử lý 2 nguyên nhân cốt lõi này, trước đây ngành Nông nghiệp cũng đã làm bởi cũng thường xảy ra trong lĩnh vực nông nghiệp. Và bây giờ tiếp tục làm theo thông điệp của đồng chí Bộ trưởng mới của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là phải tập trung vào công tác giáo dục, tập huấn cho người nông dân và các cơ sở nhỏ lẻ, bởi vì những doanh nghiệp lớn đầu tư vào ngành Nông nghiệp thì họ có tiềm lực, có nhận thức, có thương hiệu, chắc chắn là rủi ro lạm dụng ít. Lạm dụng nhiều chủ yếu là người nông dân, tổ chức sản xuất kinh doanh quy mô nhỏ. Do vậy, chúng ta phải tập trung vào các đối tượng này để vừa tập huấn, giáo dục để người ta hiểu và không lạm dụng, vừa tập huấn kỹ thuật, chuyển giao cách làm để họ có thể sản xuất ra các sản phẩm đảm bảo chất lượng và quan trọng nhất là có thể bán sản phẩm được giá.

Quan điểm là chúng ta làm nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững, theo nghĩa là đến lúc người nông dân không cần phải gia tăng năng suất nữa mà phải gia tăng giá trị, giá trị đến từ con giống, giá trị đến từ canh tác về giá trị đến cả khâu sau thu hoạch. Người nông dân có thể vào hợp tác, liên kết với nhau trong hợp tác xã, tổ hợp tác để các sản phẩm sau khi thu hoạch sẽ được nâng niu, được bảo quản hoặc được sơ chế để tăng giá trị. Khi gia tăng sinh kế cho người nông dân thì đương nhiên người ta sẽ đảm bảo sản phẩm, không lạm dụng những yếu tố mất an toàn.

Đó là hai giải pháp chính yếu của chúng tôi sắp tới sẽ tập trung thực hiện, để làm sao việc lạm dụng được giảm thiểu tối đa, an toàn thực phẩm được đảm bảo tốt nhất.

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc ở địa chỉ Email: thucuc141@gmail.com gửi câu hỏi tới vị đại diện Bộ Công Thương: Thống kê cho thấy số vụ việc vi phạm về an toàn thực phẩm chủ yếu là bị xử phạt hành chính, chưa đủ sức răn đe. Theo đồng chí, trong thời gian tới cần có biện pháp nào đủ mạnh để các đối tượng “không thể, không dám” vi phạm về an toàn thực phẩm? Xin mời đồng chí Nguyễn Thanh Phong chia sẻ về nội dung này.

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Câu hỏi này có lẽ lúc nãy tôi đã trả lời rồi. Luật Xử phạt vi phạm hành chính đã có quy định riêng về an toàn thực phẩm, được phép xử phạt gấp 7 lần vi phạm nếu như mức xử phạt tối đa của nó không tương xứng với hành vi vi phạm. Ngoài ra, nếu có dấu hiệu hình sự thì chúng ta chuyển cơ quan điều tra để xử lý theo Luật Hình sự về tội vi phạm an toàn thực phẩm, vi phạm về sản xuất thực phẩm giả. Điển hình như các vụ vừa rồi báo chí nêu, nhiều vụ xử lý đối tượng đến 20 năm tù, như vậy là đủ sức răn đe chứ không phải là không đủ sức.

Bên cạnh đó, tôi nói ví dụ về hành chính thì ngoài chuyện phạt tiền, chúng ta công khai các cơ sở vi phạm. Vừa rồi chúng ta làm rất tốt. Các bạn cứ vào trang web của Cục An toàn thực phẩm thì sẽ thấy. Riêng về lĩnh vực xử phạt, hàng tuần chúng tôi yêu cầu là trong tuần có cơ sở nào bị phạt, mức phạt là bao nhiêu, hành vi gì, địa chỉ công ty ở đâu, chúng tôi công khai trên trang web. Chúng tôi cũng biết rất nhiều các báo các bạn đã lấy thông tin này và cái đó chính là để cảnh báo đến người tiêu dung. Các doanh nghiệp ngoài chuyện bị phạt tiền, người ta cũng rất sợ bị công khai các hành vi phạm. Chúng tôi cho rằng đấy cũng là một hình thức kết hợp thêm.

Ngoài ra còn có thể áp dụng các hình phạt bổ sung ngoài tiền nữa. Từ đó, chúng tôi nghĩ rằng nếu thực hiện nghiêm túc các quy định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, bên cạnh việc xử lý hình sự theo Điều 37 sửa đổi thì chúng ta đảm bảo đủ chế tài xử lý các hành vi vi phạm về an toàn thực phẩm.

Nhà báo Nguyễn Liên, Báo Vietnamnet: Từ thực tế các vụ ngộ độc thực phẩm, đâu là khó khăn lớn nhất của các cơ quan quản lý trong việc hạn chế các vụ ngộ độc thực phẩm?

Gần đây xảy ra nhiều vụ ngộ độc tại các bếp ăn trường học, đặc biệt có những vụ xảy ra tại nội thành - nơi có điều kiện kinh tế tốt. Điều này gợi ra vấn đề gì về vệ sinh an toàn thực phẩm trong bữa ăn học đường và làm sao hạn chế điều này?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong: Về thực chất, hai câu hỏi của bạn có nội dung gần giống nhau nên tôi xin trả lời chung như sau:

Các vụ ngộ độc thực phẩm và đặc biệt là ngộ độc thực phẩm trong trường học, kể cả các nơi có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển, nhất là đối với trường học có khẩu phần ăn của các cháu còn là đóng góp và thỏa thuận giữa đình và nhà trường, có giá trị cao mà tại sao vẫn xảy ra tình trạng ngộ độc. Theo chúng tôi có mấy nguyên nhân như sau:

Thứ nhất, nguyên nhân khách quan, rủi ro do sử dụng thực phẩm có thể xảy ra bất kỳ ở đâu, sơ suất một chút về bảo quản, vận chuyển, chế biến, lựa chọn nguồn gốc nguyên liệu là cũng có nguy cơ đều có thể dẫn đến ngộ độc thực phẩm. Bên cạnh đó, liên quan đến trường học thì Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có Thông tư liên tịch quy định trách nhiệm cơ quan y tế là tập huấn, hướng dẫn các quy định về an toàn thực phẩm, bếp ăn tập thể. Người đứng đầu, cụ thể là hiệu trưởng các trường có trách nhiệm toàn diện để giám sát các quy định về an toàn thực phẩm trong các cơ sở giáo dục.

Khi thanh tra, kiểm tra, nhất là ở các cơ sở giáo dục, chúng tôi thấy rằng nhiều trường, nhất là các trường có địa điểm chật hẹp, không đủ điều kiện diện tích để tổ chức nấu nướng tại chỗ, nên thuê một cơ sở nấu ở bên ngoài, sau đó vận chuyển. Đó cũng là một nguy cơ. Theo nguyên tắc, thức ăn nấu xong không nên ăn sau 2 giờ, vì nếu để môi trường bình thường thì nguy cơ về vệ sinh ô nhiễm. Thế nhưng khi mà nấu ăn ở các địa điểm khác, sau đó vận chuyển, phương thức vận chuyển không bảo đảm thì rất có nguy cơ ô nhiễm trong giai đoạn này.

Thứ hai là việc lựa chọn nguyên liệu.

Thứ ba, có thể là có sự lơ là trong khâu quản lý, giám sát. Chúng ta hay nói "mất bò mới lo làm chuồng", nhưng sự thật là những vụ như thế thì muốn hay không thì cũng vẫn phải tăng cường khâu kiểm tra, giám sát, làm sao để hạn chế tối đa những nguy cơ như tôi vừa nói.

Điểm hạn chế tối đa các vụ ngộ độc thực phẩm, nhất là đối với các cháu mầm non, mẫu giáo, cơ thể còn non nớt, yếu tố thích nghi kém nên khi có những tác động xấu từ môi trường, trong đó có thực phẩm thì hệ lụy để lại nặng nề hơn so với những người trưởng thành. Do đó, chúng ta phải tăng cường thực hiện Chỉ thị 08, Kết luận số 11 của Ban Bí thư, tức là tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu, cụ thể đây là hiệu trưởng các trường, cơ sở đào tạo.

Nhà báo Thu Thảo, Báo Quân đội Nhân dân: Nhà báo Thu Thảo, Báo Quân đội Nhân dân: Đến tháng 10/2020, lực lượng quản lý thị trường đã thanh tra, kiểm tra 12.240 vụ, trong đó có trên 7 nghìn vụ vi phạm về ATTP. Trong thời gian tới sẽ có giải pháp gì trong công tác quản lý an toàn thực phẩm, nhất là các cơ sở kinh doanh thực phẩm lậu, thực phẩm giả, thưa ông Nguyễn Việt Tấn?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Theo số liệu năm 2020, lực lượng quản lý thị trường đã thanh tra, kiểm tra hơn 12.000 các cơ sở, xử lý hơn 7.000 vụ việc liên quan đến vi phạm về an toàn thực phẩm trong toàn quốc. Lực lượng quản lý thị trường ở 63 tỉnh, thành đã thực hiện đầy đủ các quy định theo Luật An toàn thực phẩm và hướng dẫn của Nghị định số 15. Bộ Công Thương đã có kế hoạch và chỉ đạo quyết liệt đối với lực lượng quản lý thị trường để đảm bảo là người tiêu dùng được sử dụng các sản phẩm không có nguy cơ cao về mất an toàn thực phẩm.

Như quý vị đã biết, trong thời gian vừa qua, các phương tiện thông tin đại chúng đã thông tin liên quan đến lực lượng quản lý thị trường các địa phương hết sức tích cực, quyết liệt để đấu tranh, phát hiện ra các kho chứa, các sản phẩm không rõ nguồn gốc, không có tem, nhãn đầy đủ sản phẩm, không có hóa đơn, chứng từ theo các quy định của pháp luật.
Chúng tôi nghĩ rằng trong tình thế hiện nay, thì không có cách nào khác, lực lượng quản lý thị trường sẽ tiếp tục tăng cường việc đấu tranh để  đảm bảo chống thực phẩm có nguy cơ mất an toàn.

Phải nói thêm ở đây rằng, lực lượng quản lý thị trường không phải chỉ đấu tranh với các sản phẩm thực phẩm mà với tất cả các sản phẩm được lưu thông trên thị trường đều phải được thực hiện theo các quy định của pháp luật.

Bạn Ánh Sáng (HV Báo chí Tuyên truyền) : Trong quá trình đi thực tế, khi đến một số vùng nông nghiệp, tôi thấy có hiện tượng người dân trồng luống rau để nhà dùng và lại trồng luống rau khác để đi bán. Vậy xin hỏi ông Nguyễn Thanh Phong, chúng ta nhận định thế nào về hiện tượng này?

Nhà báo Đỗ Thoa: Câu hỏi này bạn Ánh Sáng muốn hỏi đồng chí Nguyễn Thanh Phong. Tuy nhiên, xét mức độ phù hợp về nội dung thì xin mời đồng chí Nguyễn Như Tiệp - Bộ NN&PTNT trả lời.

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Xin cảm ơn câu hỏi của bạn! Tôi xin phép trả lời như sau: Thực ra, “câu chuyện rau 2 luống và lợn 2 chuồng” – dùng để ăn và để bán, rồi lại có thông tin về một số hiện tượng sản xuất xuất khẩu khác để tiêu thụ trong nước.

Trước việc có thông tin này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã chỉ đạo triển khai một chương trình phối hợp vận động đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm giữa Chính phủ với Hội Liên hiệp phụ nữ và Hội Nông dân. Thời gian qua, hai Hội đã vào cuộc rất quyết liệt. Thống kê cho thấy, hiện tham gia vào sản xuất nông sản có tới 7 triệu hộ nông dân, nếu không có các tổ chức chính trị - xã hội và truyền thông vào cuộc thì khó có thể quản lý hiệu quả.

Liên quan đến hiện tượng nhà báo vừa hỏi, thực tình, báo cáo của các tỉnh chưa phát hiện và gần như không có. Gần đây, chúng tôi đã tiến hành tập huấn và giáo dục nhiều nên tư duy trên đã chuyển đổi căn bản, cộng với ngày càng có nhiều doanh nghiệp đầu tư vào, hoạt động của các HTX kiểu mới và bản thân yêu cầu thông tin thị trường đòi hỏi công khai minh bạch hơn nên chất lượng được cải thiện đáng kể. Số cơ sở ký cam kết đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm tăng qua các năm. Tỷ lệ vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm giảm, nhưng tỷ lệ đó vẫn cao so với các nước tiên tiến: EU, Nhật…

Trước tình hình đó, Phó thủ tướng đặt vấn đề tiêu chuẩn áp dụng không thể kém chuẩn mực quốc tế và trong Đề án sắp tới, Bộ NN&PTNT triển khai đảm bảo an toàn thực phẩm và nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm theo chuẩn mực quốc tế. Do đó, việc nhà báo phản ánh có hiện tượng trên thì có thể phản ánh việc người dân áp dụng tiêu chuẩn đảm bảo an toàn thực phẩm và tiêu chuẩn hữu cơ: Một là người ta vẫn sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn và hai là, sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ ngoài đảm bảo an toàn thực phẩm còn đảm bảo môi trường sinh thái và sức khỏe. Việc sản xuất hữu cơ thìchất lượng cao hơn nhưng không hề rẻ nên không dễ dành cho quảng đại người tiêu dùng và điều kiện để mở rộng sản xuất hữu cơ cũng hạn chế dophụ thuộc điều kiện đất đai thổ nhưỡng. Điều này cũng cho thấy dấu hiệu tốt cho nền nông nghiệp sản xuất thực phẩm an toàn là yêu cầu cốt lõi phải đảm bảo nhưng có thể theo các tiêu chuẩn khác nhau để có chất lượng, giá trị với nhiều cấp độ khác nhau.

Hiện tượng bạn phản ánh tôi không chắc chắn có vấn đề tiêu cực hay không, nếu có địa chỉ cụ thể chúng tôi sẽ kiểm tra xác minh, xử lý nhưng chúng ta cần đảm bảo tạo điều kiện để người dân có thể sản xuất an toàn và mong muốn sản xuất an toàn vì lợi ích của họ và cộng đồng.

Nhà báo Đỗ Thoa: Chúng tôi vừa nhận được câu hỏi đến từ hộp thư: manhtran170897@gmail.com hỏi: Truy xuất nguồn gốc thực phẩm là một nội dung quan trọng trong quá trình thanh, kiểm tra an toàn thực phẩm tại các cơ sở thực phẩm. Vậy trong quá trình thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm, khi phát hiện sai phạm, việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm được tiến hành như thế nào? Câu hỏi này xin được gửi đến đồng chí Nguyễn Việt Tấn.

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn:

Cảm ơn Quý độc giả đã gửi câu hỏi đến tôi. Thực ra, công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn thực phẩm không phải chỉ diễn ra ở riêng Bộ Công Thương. Như ý kiến của anh Phong, anh Tiệp trao đổi thì các Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Công Thương, các cơ quan đặt tại địa phương đều có chức năng về thanh tra, kiểm tra lĩnh vực an toàn thực phẩm.

Trở lại câu hỏi của bạn đọc thì việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm trong quá trình thanh tra, kiểm tra thuộc lĩnh vực chuyên ngành thực phẩm khi phát hiện ra sai phạm được quy định tại Điều 54 của Luật An toàn thực phẩm. Theo đó, khi phát hiện ra sự việc thì các cơ quan chức năng phối hợp với các tổ chức cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm tiến hành các bước như sau:

Thứ nhất, phải xác định và thông báo lô sản phẩm thực phẩm không đảm bảo an toàn.

Thứ hai, yêu cầu các cơ sở kinh doanh thực phẩm báo cáo số lượng thực phẩm của lô sản phẩm không đảm bảo an toàn, kể cả lượng hàng hóa còn tồn kho cho đến lượng hàng mà đã rời khỏi kho, hàng đang lưu thông trên thị trường.

Thứ ba, xây dựng kế hoạch để thu hồi và thực hiện các biện pháp xử lý theo đúng các quy định.

Các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền được quy định tại Luật An toàn thực phẩm, tại Nghị định số 15 hướng dẫn thực hiện Luật như tôi vừa trao đổi ở trên gồm các Bộ và địa phương thì có trách nhiệm giám sát, kiểm tra việc thực hiện truy xuất nguồn gốc thực phẩm đối với các sản phẩm mà không đảm bảo an toàn.

Các bước thực hiện là như vậy, xin được trao đổi lại với các bạn độc giả.

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc Trần Thu Thủy (Hà Nội) hỏi: Có ý kiến cho rằng, việc triển khai thanh tra chuyên ngành an toàn thực phẩm thời gian qua cho thấy, công tác thanh tra mới chỉ tập trung vào lĩnh vực y tế, chủ yếu thanh tra thức ăn đường phố, bếp ăn tập thể. Trong khi đó việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong các sản phẩm nông nghiệp chưa được thực sự quan tâm? Xin đồng chí Nguyễn Như Tiệp chia sẻ về vấn đề này?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Có lẽ là bên y tế làm công tác thanh tra bếp ăn đường phố, bếp ăn tập thể rất là tốt cho nên gây ấn tượng, nên có thông tin bên y tế làm và tôi cũng phải ghi nhận chuyện đó để giảm thiểu ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, chúng ta biết một trong những nguyên tắc vàng trong quản lý an toàn thực phẩm là kiểm soát toàn bộ quá trình. Đảm bảo an toàn thực phẩm phải được thực hiện trong toàn bộ quá trình mà bất kể chỗ nào sơ sẩy đều mất an toàn cả, đặc biệt là một số tồn dư, nó bền nhiệt thì như vậysau này mình có rửa nấu, có gia nhiệt thì cũng không giảm thiểu được hoặc giảm thiểu nhưng vẫn còn mất an toàn. Lý do vậy mà quản lý nói chung và thanh, kiểm tra nói riêng thì phải được thực hiện từng khâu một.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, như anh Phong nói, thì chúng tôi chịu trách nhiệm với phạm vi rất là lớn, 19 nhóm thực phẩm và đặc biệt là khâu ban đầu, có nghĩa là làm giống, sản xuất nguyên liệu cũng như khâu chế biến và chợ đầu mối. Tại từng khâu này đều có rủi ro. Khâu ban đầu thì rất rủi ro cao về tồn dư thuốc vệ thực vật, thuốc thú y; khâu chế biến, rủi ro về lạm dụng phụ gia, đặc biệt là sau thu hoạch chế biến thì mất vệ sinh; ví dụ vệ sinh công nghiệp, vệ sinh công nhân, vệ sinh nhà xưởng không tốt thì đều có nguy cơ lây nhiễm vi sinh vật. Do vậy, bên cạnh công cụ là phổ biến, giáo dục, tập huấn cho người nông dân, người ngư dân, doanh nghiệp thì cũng phải thanh kiểm tra, xử phạt để răn đe.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã triển khai công tác thanh, kiểm tra không chỉ ở trong chuỗi thực phẩm mà kể cả trong sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp. Tôi lấy ví dụ nếu mà thức ăn chăn nuôi không đảm bảo chất lượng và có chất cấm thì đương nhiên là con vật ăn vào đó sẽ tồn dư chất cấm đó. Chúng ta biết cách đây mấy năm thì vụ salbutamol là chất kích thích tăng trưởng trong thức ăn chăn nuôi lợn rất là phức tạp.

Chúng tôi đã phối hợp với Bộ Y tế quản lý và thanh, kiểm tra. Đến thời điểm bây giờ, năm nào chúng tôi cũng lấy mẫu giám sát. Và cả nghìn mẫu được lấy đều không phát hiện ra kể cả mẫu thức ăn, kể cả mẫu thịt, kể cả mẫu nước tiểu của lợn.

Do vậy mà thanh tra, kiểm tra thì phải thường xuyên, liên tục. Số liệu năm 2020 cập nhật thì toàn ngành nông nghiệp kiểm tra 44.932 cơ sở, xử phạt hành chính 3.266 cơ sở và phạt tiền là 31,14 tỷ đồng. Bình quân một cơ sở bị phạt 7,02 triệu.Nếu năm 2016, theo Báo cáo giám sát của Quốc hội thì chúng ta cũng xử phạt nhưng lúc đó là dưới 500 nghìn/1 cơ sở thì bây giờ là xử phạt bình quân 7 triệu/1 cơ sở. Có nghĩa như anh Phong nói là Nghị định 115 thì mức xử phạt hành chính rất cao, có những đơn vị xử phạt đến cả trăm triệu. Tôi nghĩ rằng là công tác thanh tra, xử phạt là một công cụ cần thiết. Bên cạnh thông tin, giáo dục truyền thông, thanh tra, xử phạt phải tiếp tục tăng cường và không phải chỉ ngành Nông nghiệp, kể cả ngành Công thương, cả ngành Y tế. Do vậy, an toàn thực phẩm trong thời gian gần đây mới được cải thiện thì đó cũng là nhờ công tác thanh tra, kiểm tra. 

Nhà báo Đỗ Thoa: Tiếp tục một câu hỏi liên quan đến thực phẩm bảo vệ sức khỏe dành cho đồng chí Nguyễn Thanh Phong. Bạn đọc ở địa chỉ: haihuonganh@yahoo.com hỏi: Thời gian qua, nhiều loại thực phẩm chức năng nhập khẩu bị phát hiện chứa chất cấm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, tuy nhiên việc sử dụng chất cấm trong thực phẩm chức năng vẫn diễn ra thường xuyên. Phải chăng mức xử phạt hiện nay không đủ tính răn đe nên tình trạng này vẫn tái diễn? Ngành chức năng có giải pháp gì để xử lý vấn đề này?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Xin cảm ơn bạn đọc! Về câu hỏi này thì như tôi vừa nói, không phải chỉ gói thực phẩm nhập khẩu có phát hiện chất không đúng quy định đâu, kể cả thực phẩm bảo vệ sức khỏe xuất khẩu của chúng ta. Vừa rồi, một số sản phẩm bị Hàn Quốc, một số nước cảnh báo, trong đó điển hình nhất là các sản phẩm như: Sản phẩm giảm cân; đối với xương khớp thì sử dụng các hoạt chất; sản phẩm tăng cường sinh lý nam giới... Đáng lẽ theo đăng ký công bố thì chỉ có các loại dược liệu, nhưng khi ra sản xuất thì lại cho thêm các chất cường dương... Qua thanh tra, kiểm tra thì cũng có một số sản phẩm, kể cả sản xuất trong nước, các doanh nghiệp đã cho những hoạt chất vào sản phẩm. Bên cạnh việc xử lý hành chính, chúng ta đã chuyển cơ quan Công an để xử lý hình sự.

Vừa rồi có một số vụ đã xử đến 20 năm tù chứ không phải là chúng ta không đủ sức răn đe. Vấn đề là khi phát hiện ra thì chúng ta phải lập luận đầy đủ, bằng chứng, vật chứng và chứng cứ. Theo quy định của pháp luật xử lý, chứ không phải là chúng ta xử lý mang tính cảm tính được.

Thứ hai nữa là việc xử lý hình sự, hành chính, sau khi Nghị định 15 có hiệu lực thì chúng ta sửa Nghị định xử phạt cũ, bây giờ là Nghị định 15 kết hợp hành vi vi phạm với mức độ vi phạm để thành hình thức xử phạt.

Tôi ví dụ như Luật xử phạt vi phạm hành chính đã quy định là vi phạm hành chính thì phạt đối với cá nhân tối đa là 100 triệu đồng, đối với tổ chức tối đa là 200 triệu đồng. Tuy nhiên, riêng về thực phẩm, ngoài việc xử phạt hành chính, nếu chưa tương xứng với hành vi vi phạm thì luật cho phép phạt gấp 7 lần số vi phạm. Như vậy chúng ta không chỉ khống chế trong 200 triệu mà có những vụ Bộ Y tế đã phạt đến xấp xỉ 7 tỷ.  Như vậy, có thể thấy rằng nếu đầy đủ chứng cứ, đầy đủ các yếu tố cấu thành các lỗi vi phạm thì chúng ta đủ sức để xử lý hành vi vi phạm này.

Nhà báo Đỗ Thoa: Hiện nay trên thị trường bày bán nhiều mặt hàng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc xuất xứ và chất lượng. Cùng với đó, việc quảng cáo, bán thực phẩm bảo vệ sức khỏe qua hình thức online, gọi điện thoại cho người tiêu dùng rất phổ biến, quảng cáo thổi phồng TPCN như thuốc chữa bệnh khiến người tiêu dùng tin theo. Bạn đọc ở địa chỉ email: Trang.thuluu@gmail.com hỏi: Cơ quan chức năng đã quản lý và giám sát mặt hàng như thế nào trong thời gian qua, và có lời khuyên gì đối với người tiêu dung? Câu hỏi này xin mời đồng chí Nguyễn Thanh Phong trả lời giúp bạn đọc.

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Trước hết, chúng ta đặt vấn đề là có rất nhiều loại thực phẩm không rõ nguồn gốc thì cũng không chính xác. Khó nhưng không phải là tất cả, cũng không phải rất nhiều. Bên cạnh những sản phẩm không có nguồn gốc xuất xứ, thậm chí đôi khi kể cả nhập khẩu mà chúng ta cứ nói là hàng xách tay, và lúc nãy chúng ta vừa trao đổi cái gọi là quan niệm sính ngoại, là đúng. Pháp luật đã quy định rất rõ là hàng sử dụng cá nhân mang theo người hoặc làm quà biếu thì không phải kiểm tra, không phải đăng ký và không được kinh doanh.

 Tuy nhiên, lợi dụng chính sách này, một số các tổ chức, cá nhân danh nghĩa là mang về để sử dụng cá nhân nhưng vẫn lén lút bán ra thị trường. Hiện tượng này đã có và chúng tôi khuyến cáo người tiêu dùng dứt khoát không mua những sản phẩm chưa được kiểm chứng của cơ quan quản lý nhà nước và khi có vấn đề xảy ra tranh chấp, tôi tạm gọi là tranh chấp, thì rất khó để làm căn cứ pháp lý để xử lý.

Thứ hai về quảng cáo. Hiện nay, để quản lý chặt các mặt hàng thực phẩm bảo vệ sức khỏe, từ ngày 1/7/2019 tức là ngay trong Nghị định 15 hướng dẫn về Luật an toàn thực phẩm, quy định là tất cả các cơ sở sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe phải được chứng nhận GMP, tức là điều kiện sản xuất của nó gần như là thuốc chữa bệnh. Trước khi Nghị định này có hiệu lực, chúng ta vẫn nói nhà nhà sản xuất, người người sản xuất, có khi một phòng tập thể thôi nhưng cũng có thể có máy dập viên rồi máy sàng, máy sấy và điều kiện về không khí, điều kiện về vệ sinh môi trường không đảm bảo cũng vẫn sản xuất thực phẩm.

Từ ngày 1/7/2019, tất cả các cơ sở sản xuất sức khỏe phải được chứng nhận GMP. Hiện nay trên địa bàn cả nước, kể cả các công ty dược đã được chứng nhận GMP về dược, thì khi sản xuất thực phẩm bảo vệ sức khỏe cũng không phải làm thủ tục cấp nữa. Chúng ta thấy là hiện nay có khoảng gần 225 cơ sở đã được chứng nhận GMP và với công suất sản xuất như vậy chúng ta đảm bảo không thiếu sản lượng thực phẩm, bảo vệ sức khỏe. Vấn đề ở đây làm sao để chúng ta có thực phẩm tốt cho người tiêu dùng mà thôi.

Quay trở lại việc quảng cáo, nhất là bán hàng online, thì như chúng ta nói lúc đầu cũng là tình hình bình thường mới, tức là thay đổi phương thức kinh doanh. Trước đây là người mua và người bán là trực tiếp, thì bây giờ là thêm hình thức trực tuyến. Tuy nhiên, lợi dụng các hình thức này cũng có một số tổ chức, cá nhân mà chúng tôi cũng vừa đưa ra khuyến cáo trên website của Cục và các báo cũng trích dẫn rất nhiều lợi dụng việc này để thổi phồng công dụng, gọi điện đến để lại số điện thoại, gọi điện đến và quảng cáo như thuốc chữa bệnh, thậm chí là thần dược. Tất cả những nội dung đó là vi phạm quy định pháp luật. Cho nên, người tiêu dùng cứ thấy bất kỳ một thông tin nào là chúng tôi ở cơ sở này sản xuất này, bác bị như thế này, chúng tôi có sản phẩm để chữa được..., đấy là tất cả những quảng cáo doanh nghiệp vi phạm. Trên bao bì của thực phẩm bảo vệ sức khỏe bao giờ cũng có một dòng chữ này mà người tiêu dùng hết sức lưu ý “thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”. Rõ như thế rồi thì tại sao chúng ta lại cứ tin chữa được bệnh nọ, bệnh kia để chúng ta sử dụng? Chúng tôi mong muốn là cơ quan truyền thông cũng mạnh mẽ hơn nữa để khuyến cáo người tiêu dùng.

Ngoài ra, tình trạng bán hàng online, quảng cáo online sai quy định, nhất là trên mạng xã hội. Chúng tôi đã cùng với Cục Phát thanh, truyền hình làm việc trực tiếp với Facebook và thấy rằng vi phạm không những quảng cáo thực phẩm mà kể cả các lĩnh vực khác. Tôi nói ví dụ như: Quảng cáo bán vũ khí đã vi phạm pháp luật, quảng cáo làm bằng nọ ,giấy kia giả là vi phạm pháp luật, quảng cáo bán tiền giả,… Chúng tôi yêu cầu Facebook dứt khoát phải tuân thủ pháp luật Việt Nam. Lúc đầu họ cũng rất cương, nói là không vi phạm chính sách cộng đồng. Chúng tôi có lập luận: Ông không biết chính sách cộng đồng, vào Việt Nam là phải tuân thủ pháp luật Việt Nam và chúng tôi có quy định cấm những nội dung này. Vừa rồi, họ cũng có chấp hành và nhiều nội dung quảng cáo không đúng thì cũng đã rút.

Bên cạnh đó, chúng tôi thành lập tổ phản ứng nhanh giữa cơ quan Bộ Y tế, cơ quan Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công Thương, nhất là sàn giao dịch điện tử để xử lý những quảng cáo không đúng sự thật. Thuộc lĩnh vực của cơ quan nào thì cơ quan đó xử lý. Tôi nói ví dụ, khối doanh nghiệp mà có sản phẩm vi phạm thì Cục An toàn thực phẩm sẽ xử lý; đối với quảng cáo sai sự thật trên các phương tiện thông tin đại chúng và nhất là trang mạng xã hội thì Bộ Thông tin và Truyền thông xử lý. Nhưng mà cũng có một vấn đề phát sinh, đó là quảng cáo xuyên biên giới và nhất là máy chủ đặt ở nước ngoài. Vừa rồi chúng tôi thấy Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trình Chính phủ một nghị định hướng dẫn Luật Quảng cáo mới, trong đó có nhiều quy định chặt chẽ hơn. Chúng tôi hy vọng tới đây, việc quản lý quảng cáo, nhất là quảng cáo xuyên biên giới, sẽ hiệu quả hơn.

Về tinh thần Nghị định 15 chúng ta rất thông thoáng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển sản xuất. Nhưng bên cạnh đó, các chế tài của chúng ta cũng phải đảm bảo đủ sức răn đe để xử lý các vi phạm nếu có.

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc có địa chỉ: thanhhai1974@yahoo.com hỏi: Thưa đồng chí Nguyễn Như Tiệp, chúng ta có chính sách hỗ trợ gì đối với những doanh nghiệp phát triển quy trình sản xuất, chế biến thực phẩm sạch theo tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP…?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Vâng, xin cảm ơn bạn đọc!

Đảm bảo an toàn thực phẩm như chúng ta đã biết là phải đảm bảo từ gốc, tức là từ nơi sản xuất giống và trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản… Chính vì vậy, theo hướng dẫn của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), các quốc gia đều xây dựng và triển khai các tiêu chuẩn về thực hành nông nghiệp tốt gọi tắt là GAP, tại Việt Nam gọi là VietGap. Trước đây có Liên đoàn các nhà bán lẻ Châu Âu đưa ra một tiêu chuẩn gọi là EuroGap, bây giờ thì đổi theo Global Gap là tiêu chuẩn áp dụng toàn cầu. Thực sự ra Vietgap, Global Gap đều tương đồng với nhau, một là của Việt Nam, một là của quốc tế.

Việc tiêu chuẩn của Việt Nam tương đồng với tiêu chuẩn quốc tế không những đảm bảo an toàn thực phẩm mà còn đảm bảo  3 trụ cột :Thứ nhất là trụ cột về an toàn thực phẩm. Thứ hai là trụ cột về đảm bảo môi trường sinh thái. Thứ ba là sức khỏe và thu nhập của người dân. Đây những tiêu chuẩn giúp phát triển nông nghiệp bền vững. Không những sản phẩm an toàn, chất lượng mà sức khỏe của người dân, của người nông dân và môi trường sinh thái cũng phải được đảm bảo.

Tôi lấy ví dụ, theo tiêu chuẩn này thì hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc thực vật, thuốc thú y... Khi cần sử dụng thì chỉ sử dụng những loại có trong danh mục được phép và theo nguyên tắc “4 đúng”, ưu tiên sử dụng những sản phẩm bảo vệ thực vật sinh học, thuốc thú y sinh học, nguồn gốc sinh học để tránh ô nhiễm môi trường. Thực hiện được như vậy không những đảm bảo thực phẩm an toàn, mà người nông dân sử dụng các thuốc đó cũng không bị ảnh hưởng đến sức khỏe và bảo vệ được môi trường.

Khi tiến hành tuyên truyền, tập huấn, chúng tôi đã khuyến cáo người dân ít sử dụng thuốc hóa học vì sức khỏe của chính mình đồng thời cũng yêu cầu họ thay vào đó, dùng các hợp chất khác có tác dụng giúp giảm thiểu tác hại, có thể là các chất hữu cơ, thân thiện môi trường nhằm giảm thiểu tối đa các ảnh hưởng có hại; đảm bảo hiệu quả sản xuất và an toàn cho người sản xuất, ngươi tiêu dùng nói riêng và người dân nói chung.  

Ảnh minh họa

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc Trần Vũ Quỳnh Ly (ở Nam Định) gửi câu hỏi đến đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Thưa đồng chí, được biết thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục đẩy mạnh xây dựng các chuỗi liên kết cung ứng nông sản an toàn, nhất là cho các đô thị lớn; tổ chức sản xuất theo hướng tập trung bảo đảm an toàn thực phẩm, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến. Vậy chúng ta đã xây dựng được bao nhiêu chuỗi cung cấp thực phẩm nông, lâm, thủy sản an toàn trên toàn quốc. Xin mời đồng chí Nguyễn Như Tiệp giải đáp câu hỏi này.

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Xin cảm ơn nhà báo! Tôi xin nói thêm về tổ chức đảm bảo kiểm soát an toàn theo chuỗi. Trong Chiến lược đảm bảo an toàn thực phẩm đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 đã đưa ra rất nhiều các định hướng chiến lược, trong đó giao cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng và triển khai Đề án phát triển chuỗi cung ứng thực phẩm nông sản an toàn.

Thực hiện Đề án này, Bộ đã xây dựng và trình Chính phủ, sau đó Chính phủ ủy quyền cho Bộ phê duyệt từ năm 2015. Đề án được triển khai trong giai đoạn 2015-2020, chúng tôi vừa tổng kết 5 năm thực hiện Đề án này.

Tại sao chúng ta tổ chức kiểm soát an toàn thực phẩm theo chuỗi? Bởi vì nó phù hợp với nguyên tắc quản lý an toàn thực phẩm, đó là quản lý an toàn thực phẩm dựa trên nguy cơ và trong suốt quá trình. Có nghĩa là để đảm bảo an toàn thực phẩm đến người tiêu dùng thì phải đảm bảo tất cả các khâu, từ khâu giống đến khâu sản xuất ban đầu, trồng trọt, chăn nuôi cho đến chế biến; bán buôn, bán lẻ và kể cả đến khi chế biến tại gia để phục vụ nhu cầu thực phẩm gia đình.

Khi triển khai Đề án, chúng tôi đã tổ chức chỉ đạo, tập huấn, hỗ trợ cho các địa phương, chủ yếu là các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đầu mối để triển khai. Đến cuối năm 2020, chúng tôi thống kê, tổng kết lại thì cả 63 tỉnh, thành đều đã xây dựng và phát triển các chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm an toàn, tổng số chuỗi là 1.644. Các sản phẩm chủ lực sử dụng nhiều như là thủy sản, rau, thịt, lúa, gạo, sữa, trứng… đều có mô hình kiểm soát an toàn thực phẩmtheo chuỗicung ứng thực phẩm an toàn theo Đề án này.

Chúng tôi đang được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao chủ trì tham mưu xây dựng Đề án giai đoạn 2 với mục tiêu của ngành Nông nghiệp là nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm phục vụ người tiêu dùng, đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng và phát triển bền vững. Giai đoạn 2 sẽ tiếp tục củng cố, phát triển chuỗi này và mở rộng nội hàm của các chuỗi này lên. Nghĩa là không những đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, mà còn gia tăng chất lượng, các chỉ số chất lượng để các chuỗi cung ứng này trở thành những chuỗi giá trị. Sự khác biệt giữa các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị là chuỗi cung ứng là liên kết bền vững giữa khâu trước và sau, đảm bảo an toàn thực phẩm trong toàn bộ các khâu dẫn đến sản phẩm cuối cùng được an toàn. Chuỗi giá trị là không những liên kết khâu trước và khâu sau đảm bảo an toàn thực phẩm mà còn phải ứng dụng khoa học công nghệ, ứng dụng công nghệ thông minh để gia tăng giá trị sản phẩm tại từng công đoạn và trong toàn bộ chuỗi.

Những chuỗi giá trị này không chỉ là phục vụ ngày càng tốt hơn cho người tiêu dùng trong nước mà còn hướng đến gia tăng xuất khẩu, tiến đến là gia tăng thu nhập cho người nông dân, cho các cơ sở thu gom, sơ chế, chế biến và kể cả cho những người kinh doanh thực phẩm. Đó là kết quả đã đạt được và sẽ định hướng trong thời gian tới.

Nhà báo Đỗ Thoa: Thưa đồng chí Nguyễn Thanh Phong, mùa hè thời tiết miền Bắc nắng nóng là điều kiện để vi khuẩn, vi rút phát triển, dễ gây nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Vậy, đồng chí có khuyến cáo gì đối với người tiêu dùng? Trong trường hợp bị ngộ độc thực phẩm thì người dân cần làm gì? Xin mời đồng chí Nguyễn Thanh Phong giải đáp cho bạn đọc.

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong: Khí hậu hai miền Nam - Bắc khác nhau, khi miền Bắc nồm ẩm thì miền Nam đang là mùa nắng nóng. Nhất là dịp Tết và sau Tết, trời miền Bắc nồm ẩm, điều kiện khiến vi sinh vật rất dễ xuất hiện, đặc biệt các hạt có dầu nguy cơ nấm mốc rất cao. Các loại hạt như: Hạt đậu tương, lạc…. nhìn mắt thường không thấy nấm nhưng thực tế khi xét nghiệm ra thì hàm lượng aflatoxin và penicillium rất cao, nguy cơ chính gây ung thư gan cao. Vì vậy, chúng tôi khuyến cáo người tiêu dùng đặc biệt không sử dụng các thực phẩm ôi thiu mốc hỏng. Các sản phẩm đã hết hạn sử dụng cần loại bỏ. Đối với rau, củ, quả cần rửa sạch dưới vòi nước chảy, nếu còn nguy cơ tồn dư chất bảo vệ ­­thực vật thì dùng phương pháp rửa trôi. Ngoài ra, chúng ta cũng đừng nghĩ tủ lạnh là “bảo bối” tích trữ thực phẩm. Cũng cần hạn chế tối đa bảo quản lâu thực phẩm trong tủ lạnh, thực phẩm mua đến đâu dùng đến đấy.Chúng tôi vẫn nói lại: Trong trường hợp bị ngộ độc thực phẩm cần dừng ngay thực phẩm nghi ngờ bị ngộ độc. Tiếp theo là khai báo y tế, đến cơ quan y tế gần nhất để được chữa trị kịp thời. Chúng ta vẫn giữ thói quen là tự mua thuốc để tự điều trị. Chúng ta dứt khoát phải thay đổi thói quen này. Kháng sinh theo nguyên tắc là phải dùng theo bác sĩ, bác sĩ kê 5 ngày phải dùng 5 ngày; trong khi đó nhiều người uống 3 ngày đã thấy hết triệu chứng và dừng thuốc, và việc làm này khiến bị nhờn thuốc. Chúng ta cần thay đổi thói quen này, nhất là tình trạng kháng kháng sinh rất nghiêm trọng hiện nay.

Nhà báo Đỗ Thoa:  Sức khỏe là vốn quý của mỗi con người và của toàn xã hội, do đó vấn đề ATTP ngày càng trở nên nóng bỏng và được cộng đồng hết sức quan tâm. Tuy nhiên số vụ ngộ độc thực phẩm ngày càng gia tăng. Theo thống kê, tính đến cuối năm 2020, toàn quốc ghi nhận hơn 139 vụ ngộ độc thực phẩm làm hơn 3.000 người mắc, 30 trường hợp tử vong, tăng cả số vụ và số ca mắc so với năm trước. Và tính riêng trong Quý 1/2021, đã ghi nhận 20 vụ ngộ độc, làm hơn 500 trường hợp mắc, 3 trường hợp tử vong.  Vậy, những con số thống kê này gợi cho đồng chí suy nghĩ gì, thưa đồng chí Nguyễn Thanh Phong?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Xin cảm ơn câu hỏi của nhà báo!

Tôi xin phép được phát biểu vừa ở góc độ là nhà quản lý và vừa từ góc độ người tiêu dùng. Chúng ta biết là ở góc độ người tiêu dùng hoặc quản lý thì dù chỉ một người bị ngộ độc thực phẩm cũng là điều đáng tiếc. Không ai mong muốn điều đó xảy ra. Tuy nhiên, trên thực tiễn thì rất khó tránh khỏi điều này. Nhìn rộng ra thì chúng ta thấy ngay cả các nước phát triển như: Mỹ, Nhật Bản…, điều kiện về môi trường, điều kiện về sản xuất kinh doanh, về hệ thống quản lý, về pháp luật… đi trước chúng ta rất lâu, thế nhưng mà rủi ro do sử dụng thực phẩm vẫn cứ xảy ra. Tôi nói như vậy không phải có một ý gì để bao biện. Phải nói một cách rất khách quan như thế.

Như tôi đã nói từ ban đầu là ở góc độ quản lý hoặc người tiêu dùng thì dù chỉ một người bị ảnh hưởng sức khỏe do sử dụng thực phẩm cũng là điều đáng tiếc không ai mong muốn.

Tuy nhiên, những rủi ro xảy ra liên quan đến nhiều yếu tố thuộc về điều kiện sản xuất, chế biến thực phẩm và đặc biệt nữa là điều kiện kinh tế, nhất là ở vùng sâu, vùng xa của chúng ta còn khó khăn.

Đôi khi chúng tôi xuống thực tiễn ở các vùng sâu, vùng xa thì người tiêu dùng, người dân biết sản phẩm đó đã hết hạn nhưng mà vẫn sử dụng. Đấy là điều rất đáng tiếc. Hoặc là tôi nói ví dụ như một số chợ vùng sâu, vùng xa, người ta biết là miếng thịt đó là hơi bị ôi rồi, thế nhưng mà nếu mà mua sản phẩm chất lượng cao hoặc còn tươi thì giá hơn trăm ngàn/1 kg, nhưng sản phẩm kia thì có khi chỉ 10, 15, 20 ngàn, thành ra là họ vẫn muốn sử dụng. Đấy là điều mà thực tiễn vẫn xảy ra ở cộng đồng. Cho nên là số liệu mà các bạn vừa đưa ra, là những điều mà chúng ta không mong muốn. Và trách nhiệm của chúng ta là vừa bảo đảm an toàn thực phẩm, tăng cường thanh tra, kiểm tra để hướng dẫn các doanh nghiệp có nhiều sản phẩm chất lượng tốt hơn thì một yếu tố rất quan trọng là chúng ta cũng phải nâng cả đời sống của người dân, nhất là vùng sâu, vùng xa.

Tôi nói ví dụ như vừa rồi xảy ra bão lụt ở miền Trung, các đoàn của chúng tôi trực tiếp vào trong đó để hỗ trợ y tế, hỗ trợ về an toàn thực phẩm. Có những vùng bị cô lập, người dân thiếu nước sạch, thiếu cả những thực phẩm thông thường nhất… thì nguy cơ không bảo đảm an toàn thực phẩm dẫn đến một số vụ ngộ độc vẫn xảy ra.

Quay trở lại những vụ ngộ độc tập thể, nhất là chúng ta thấy ở các bếp ăn tập thể của công nhân. Các bạn có thể tưởng tượng với điều kiện giá cả như hiện nay mà có những nhà máy vẫn cứ để suất ăn công nhân 12 đến 13.000 đồng một bữa. Chưa kể lợi nhuận của người cung cấp suất ăn nữa thì giá thật của mỗi suất ăn là bao nhiêu. Những năm trước thì các vụ ngộ độc thực phẩm do cá ngừ, cá thu xảy ra, như chúng ta đều biết, nếu như cá ngừ tươi mà đảm bảo chất lượng thì cực kỳ đắt, thế nhưng nếu cá ngừ bị ươn rồi mà lượng histamin cao rồi thì nó rất rẻ. Thế là cuối cùng bán rẻ thì nhiều bếp ăn tập thể mua về, cuối cùng là bị ngộ độc. Trên thực tế đã có những tình huống như vậy, cho nên chúng tôi nghĩ rằng, đúng là những con số đáng suy nghĩ. Và chúng ta phải phấn đấu để làm sao với số liệu này giảm bớt đi.

Thứ hai, có một đặc thù riêng nữa. Trong năm 2020, các vụ ngộ độc thực phẩm mà có độc tố tự nhiên nhiều hơn, mà vi sinh vật độc tố thì có thể hàng trăm người mắc nhưng tử vong thì hầu như không có, nhưng các độc tố tự nhiên, ví dụ như là rượu chứa nhiều metanol, cá nóc độc, măng độc, nấm độc hoặc những loài như côn trùng, ve sầu… thì đã xảy ra. Vì thế, năm 2020, tỷ lệ số ca tử vong cao hơn rất nhiều so với những năm trước. Do đó vừa rồi chúng tôi cũng đã phối hợp với Bộ Công thương làm sao để quản lý chặt chẽ, nhất là đối với các loại rượu trắng người dân tự pha bằng cách mua cồn công nghiệp về pha… Có những vụ mấy người tử vong một lúc. Do đó, số vụ tử vong do ngộ độc thực phẩm tăng lên.

Tôi có đề xuất là bây giờ đối với cồn không phải là cồn thực phẩm thì nó màu trắng giống nhau, hoàn toàn cơ bản giống từ mùi vị, màu sắc thông thường, có thể chỉ hắc hơn một chút. Thế nhưng nếu như chúng ta pha chỉ thị màu vào cồn không phải là cồn thực phẩm, khi ai mua về pha chế thì chắc chắn là muốn pha thành rượu. Người dân sẽ không dùng khi có màu xanh methylen hoặc là tím hồng, chẳng hạn khi ra rượu có màu xanh, màu tím, màu hồng thì dân sẽ không dùng. Đấy là một đề xuất để giảm ngộ độc rượu.

Nhà báo Đỗ Thoa:Vụ ngộ độc thực phẩm Pate Minh Chay xảy ra vào năm 2020 được kết luận là do nhiễm vi khuẩn clostridium botulinum. Gần đây nhất, ở tỉnh Kon Tum và Bình Dương cũng ghi nhận một số trường hợp bệnh nhân nghi ngờ ngộ độc do độc tố botulinum có trong thực phẩm chay. Liên quan đến vấn những vụ ngộ độc thực phẩm này, bạn đọc Thanh Nga (ở Thủ Dầu Một, Bình Dương); bạn Phạm Công Khánh (ở Hà Nội); Thu Hằng (Đắk Lắk) mong muốn làm rõ vai trò của các cơ quan chức năng trong phối hợp xử lý vấn đề này như thế nào? Câu hỏi này xin được gửi đến đại diện Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Nhà báo Đỗ Thoa: Quả thật, câu chuyện mua gì, mua ở đâu và ăn gì, ăn ở đâu cho an toàn luôn là câu hỏi thường trực của mỗi người dân Việt Nam. Chúng tôi nhận được câu hỏi từ bạn đọc có địa chỉ email: hoahoabkt@gmail.com: Hiện nay ở một số thành phố lớn có nhiều chuỗi cửa hàng đề biển tên là thực phẩm sạch, thực phẩm an toàn. Tuy nhiên tôi băn khoăn những sản phẩm trong các cửa hàng này liệu có bị trà trộn, có thực sự sạch và đảm bảo an toàn hay không? Vậy, cơ quan nào chịu trách nhiệm giám sát, quản lý chất lượng đối với các cửa hàng này? Câu hỏi này xin được gửi tới đồng chí Nguyễn Như Tiệp và đồng chí Nguyễn Việt Tấn.

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Vâng, tôi xin có ý kiến trước, sau đó anh Tấn sẽ trả lời câu hỏi này cho đầy đủ.

Theo qui định, cửa hàng kinh doanh thực phẩm gồm nhiều mặt hàng khác nhau, các nhóm sản phẩm của Bộ Y tế, Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thônsẽ do Bộ Công Thương quản lý. Nghị định số 15 quy định rõ về quyền và trách nhiệm của doanh nghiệp, chủ cửa hàng kinh doanh thực phẩm

Theo qui định, doanh nghiệp có quyền được tự công bố, quảng bá sản phẩm của mình. Nhưng nếu cơ quan nhà nước qua kiểm tra, giám sát thị trường mà phát hiện ra vi phạm (do hồ sơ truy xuất nguồn gốc,xuất xứ không chứng minh được các sản phẩm đó là từ vùng an toàn, từ cơ sở được công nhận an toàn hoặc lấy mẫu kiểm nghiệm vượt ngưỡng công bố trước đó) thì đương nhiên bị xử phạt.

Về câu chuyện quảng bá trên biển hiệu của cửa hàng, bên cạnh việc truyền thông để phổ biến quy định của pháp luật đối với những đối tượng sản xuất kinh doanh thì chúng ta phải thanh tra, kiểm tra. Thực tế chúng ta đã thanh tra, kiểm tra, đã xử lý vi phạm. Cho nên tôi nghĩ rằng, các cơ quan nhà nước có trách nhiệm giám sát để đảm bảo rằng doanh nghiệp không bán sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ cũng như phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo sức khỏe cho người dân.

Nhà báo Đỗ Thoa: Xin đồng chí Nguyễn Việt Tấn cho biết trách nhiệm giám sát doanh nghiệp của Bộ mình như thế nào?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Trước hết, xin cảm ơn ý kiến của anh Tiệp đã trao đổi rất rõ về trách nhiệm của doanh nghiệp, của cá nhân kinh doanh thực phẩm, công bố chất lượng sản phẩm theo Nghị định 15. Đúng như anh Tiệp nói, như ban đầu anh Phong cũng đã trao đổi với bạn đọc về Nghị định số 15, Nghị định đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp tự công bố, tự chịu trách nhiệm trước sản phẩm của mình. Cơ quan quản lý nhà nước trước đây là tiền kiểm chuyển sang hậu kiểm, giám sát thông qua việc đánh giá chất lượng các chỉ tiêu. Việc các cửa hàng có công bố các biển hiệu về sản phẩm của mình thì trước hết họ phải tự chịu trách nhiệm những sản phẩm đó.

Về góc độ quản lý nhà nước, Bộ Công Thương có lực lượng quản lý thị trường, hay một số lực lượng chức năng khác liên quan đến các Bộ khác như Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp, Bộ Công an thì cũng sẽ có trách nhiệm giám sát việc doanh nghiệp có thực hiện đúng, đủ các quy định theo Nghị định số 15 hay không? Về chất lượng sản phẩm có đúng với công bố hay không? Mặt khác, trong Luật An toàn thực phẩm cũng như Nghị định số 15 đã quy định rất đầy đủ về trách nhiệm của các Bộ, ngành và đặc biệt là trách nhiệm của các cấp ủy, địa phương, chính quyền.

Nếu tôi nhớ không nhầm thì ở Điều 65 Luật An toàn thực phẩm, Điều 40 của Nghị định số 15 đã quy định trách nhiệm của các địa phương trong việc giám sát về an toàn thực phẩm tại địa bàn do mình phụ trách, quản lý. Bên cạnh đó, theo các quy định của Luật và Nghị định số 15 thì các Bộ, các địa phương cũng sẽ là đơn vị giám sát việc công bố các sản phẩm đó. Tôi nghĩ rằng, với các quy định chặt chẽ như vậy sẽ điều chỉnh hành vi hoạt động của doanh nghiệp. Và như phát biểu ban đầu của đồng chí Tổng biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua các hoạt động truyền thông để khơi dậy ý thức, lương tâm, trách nhiệm kinh doanh của cá nhân, của doanh nghiệp trong vấn đề đảm bảo an toàn thực phẩm, đảm bảo sức khỏe người tiêu dùng.

Ảnh minh họa

Nhà báo Đỗ Thoa: Thưa đồng chí Nguyễn Như Tiệp, nhiều ý kiến nhận định hiện nay người tiêu dùng vẫn còn tâm lý “sính” dùng thực phẩm ngoại vì cho rằng tốt và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm hơn các sản phẩm sản xuất trong nước. Quan điểm của đồng chí về vấn đề này như thế nào?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Câu hỏi này tôi cũng đã nhận được cách đây mấy năm nhưng bây giờ thì có lẽ khác đi rồi. Chúng ta cũng đều là người tiêu dùng cả, đặc biệt là các chị em. Tôi cho rằng tâm lý sính ngoại thì không phải chỉ là thực phẩm mà kể cả các mặt hàng khác: Điện máy, mỹ phẩm… thì cũng vẫn có câu chuyện đấy, nhưng thực phẩm thì có đặc thù hơn một chút. Chúng ta biết rằng là tại sao mà nhiều người vẫn nghĩ rằng thực phẩm nhập khẩu tốt hơn thực phẩm sản xuất trong nước, một phần là do thông tin truyền thông chúng ta không tới.

Thứ nhất, cũng phải khẳng định như anh Nguyễn Việt Tấn nói, trong thời gian gần 10 năm thực hiện Luật An toàn thực phẩm thì an toàn thực phẩm mặc dù còn một số vấn đề nhưng đã được cải thiện rõ nét. Đây là nhận định của Ban Chỉ đạo chuyên ngành về an toàn thực phẩm với những con số rất cụ thể.

 Thứ hai, riêng các sản phẩm thực phẩm nông, lâm, thủy sản trong 5 năm gần đây, nhiệm kỳ 2016 - 2020 đã có rất nhiều doanh nghiệp lớn đầu tư vào; có rất nhiều sản phẩm vừa an toàn, chất lượng cao, bao gói mẫu mã rất đẹp, không thua kém gì so với thực phẩm nhập khẩu, ví dụ như: Thịt mát của Masan, các loại sản phẩm của Đồng Giao… Bây giờ chúng ta vào siêu thị sẽ thấy rất nhiều sản phẩm nông sản thực phẩm Việt chất lượng cao, bao bì đẹp. Lát nữa, anh Nguyễn Việt Tấn có thể thông báo là bây giờ tỉ trọng hàng thực phẩm nội địa bán trong các siêu thị càng ngày càng gia tăng. Điều đó cho thấy là người tiêu dùng tin dần hơn vào nông sản, thực phẩm trong nước.

Thực phẩm trong nước không chỉ an toàn mà còn ngon, bởi vì Việt Nam nằm trải dài trên 17 vĩ độ, có rất nhiều vùng, kiểu khí hậu khác nhau. Nhiều sản phẩm nông sản đặc sản rất ngon. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có chương trình mỗi xã 1 sản phẩm, đến giờ có hơn 4.000 sản phẩm OCOP, đặc sản, rất ngon, bao bì rất đẹp. 

Vì vậy, tôi cho rằng, thứ nhất là phải tổ chức sản xuất an toàn chất lượng; thứ hai là ngành Công thương có kênh phân phối ngày càng phong phú; thứ ba là, chúng ta tuyên truyền, thông tin cho người tiêu dùng biết các địa chỉ bán sản phẩm. Nếu vậy, tôi cho rằng tỉ lệ hàng nông sản thực phẩm của Việt Nam được người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng sẽ ngày càng nâng cao.

Nhà báo Đỗ Thoa: Đồng chí Nguyễn Việt Tấn có bổ sung gì không ạ?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Tôi hoàn toàn nhất trí với ý kiến của anh Tiệp và cũng xin có ý kiến thêm. Công nghiệp chế biến thực phẩm của chúng ta hiện nay đã có bước phát triển nhanh trong thời gian vừa qua và nhiều sản phẩm thực phẩm trong nước đã có chất lượng rất tốt, mẫu mã đẹp, được người tiêu dùng rất tin tưởng.

Tuy nhiên, đúng là có thực tế ở đâu đó như nhà báo vừa nêu cũng như chia sẻ của anh Tiệp thì cũng có một vài bộ phận người tiêu dùng có tâm lý, thói quen muốn dùng hàng nhập ngoại. Nhưng chúng tôi nghĩ không hẳn. Việc đó là vì một bộ phận người tiêu dùng cho rằng sản phẩm nhập ngoại có chất lượng tốt, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm hơn sản phẩm trong nước; đồng thời, thực chất là các sản phẩm trong nước của chúng ta, đặc biệt là sản phẩm của các doanh nghiệp có uy tín cũng có chỗ đứng không nhỏ với người tiêu dùng.

Anh Tiệp vừa mới đưa ra một số thông tin liên quan đến các sản phẩm OCOP; cũng còn có một số sản phẩm sữa của Công ty cổ phần sữa Việt Nam Vinamilk, hay một số các sản phẩm sữa của Công ty cổ phần sữa TH thì người tiêu dùng của chúng ta đã sử dụng với tỷ lệ rất cao và đặc biệt là đối tượng sử dụng được mở rộng. Nhiều đối tượng sử dụng các sản phẩm này thì khẳng định là sản phẩm trong nước của chúng ta cũng đang có vị thế, có vị trí, sự tin tưởng đối với người tiêu dùng.

Nhà báo Đỗ Thoa: Mời đồng chí Nguyễn Thanh Phong bổ sung thêm ạ?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong:

Thời gian qua, bên cạnh những sản phẩm nhập khẩu thì chúng ta là nước xuất khẩu rất lớn. Nhiều nhóm sản phẩm, nông sản xuất khẩu đến nhiều quốc gia yêu cầu về thực phẩm rất khắt khe, nhưng họ đều chấp nhận sử dụng sản phẩm của chúng ta. Đây là điều mà chúng tôi rất mong các nhà báo chia sẻ thông tin. Điển hình như Pháp, Mỹ, Đức, Nhật Bản, EU đều nhập sản phẩm thực phẩm của chúng ta. Ví dụ như gạo vừa rồi chúng ta hiện đứng TOP đầu rồi chứ không phải là thứ hai nữa rồi. Thủy sản chúng ta xuất khẩu rất lớn; cà phê, chè, hồ tiêu… là những thế mạnh và rất nhiều quốc gia phải nhập của chúng ta.

 Ở đây vấn đề chúng ta cũng phải nói thêm: Một là, tuyên truyền để người tiêu dùng thấy rằng sản phẩm chúng ta cũng rất tốt, nhiều nước điều kiện kinh tế phát triển yêu cầu khắt khe đã sử dụng; Hai là, cũng phải nói thêm là khâu chế biến của thị trường. Với nhiều sản phẩm chúng ta vẫn chưa làm được thị trường chế biến và đặc biệt là thị trường phân phối, thành ra chúng ta bán nguyên liệu thô. Người ta chỉ mua nguyên liệu, xây dựng thương hiệu của họ mà người ta bán quay trở lại Việt Nam. Đây cũng là vấn đề mà chúng ta cũng phải suy nghĩ.

Tôi có dịp dẫn một anh bạn Pháp đến Đồng bằng Sông Cửu Long, sau đó mời ăn quả mít của chúng ta. Anh bạn này nhận xét đã đi rất nhiều nước rồi mà chưa được ăn quả gì ngon như quả mít của Việt Nam. Đấy là một sự thật. Như vậy, về thực phẩm, nông sản của chúng ta, thì bên cạnh những vấn đề còn tồn tại, chúng ta cũng có thế mạnh rất lớn.

Nhà báo Đỗ Thoa: Bạn đọc Vũ Anh (TP. Hồ Chí Minh); Ngọc Thanh (Đà Nẵng) hỏi: Trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19, nhu cầu và phương thức mua sắm của người dân có những thay đổi. Nhiều người chọn cách đặt hàng thực phẩm online, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm. Về phía cơ quan chức năng đã có hình thức quản lý phù hợp với loại hình này hay chưa? Câu hỏi này xin được gửi đến đồng chí Nguyễn Việt Tấn?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn:

Như các bạn đã biết, dịch COVID-19 đã ảnh hưởng tới mọi mặt của đời sống xã hội. Trong bối cảnh đó, nhiều người dân đã chọn nhiều hình thức mua sắm khác các loại hình truyền thống.

Đáp ứng nhu cầu này, trong thời gian qua, Bộ Công thương đã xây dựng các kế hoạch rà soát sàn thương mai điện tử như: Shopee, chotot,…. Việc rà soát này đã phát hiện 16 gian hàng không theo quy định và Cục Quản lý thị trường đã xử lý.

Tháng 5/2020, Cục Thương mại điện tử thuộc Bộ Công thương đã phối hợp Cục Quản lý thị trường, cơ quan quản lý thị trường của Thành phố Hồ Chí Minh rà soát các website thương mại điện tử và phát hiện ra 14.300 sản phẩm thực phẩm chức năng không có phụ nhãn bằng tiếng Việt, không có hóa đơn chứng từ và xử lý theo quy định.

Các cơ quan chức năng của Bộ Công thương đã thực hiện tốt vai trò quản lý các sàn giao dịch thương mại điện tử trong mua bán hàng hóa nói chung và thực phẩm nói riêng. Trong điều kiện đại dịch COVID-19 như hiện nay, khi người dân thay đổi phương thức mua hàng cho phù hợp với tình hình mới, tôi nghĩ rằng, Bộ Công thương cũng thực hiện tốt vai trò của mình trong việc quản lý các hình thức thương mại điện tử.

Nhà báo Đỗ Thoa: Chúng tôi nhận được câu hỏi từ bạn đọc có địa chỉ Email: manhhung7103@gmail.com hỏi: Thưa ông Nguyễn Như Tiệp, dịch bệnh COVID-19 trên thế giới và trong khu vực vẫn đang diễn biến phức tạp, vấn đề đặt ra là kiểm soát các mặt hàng nông sản nhập khẩu qua biên giới được tăng cường thực hiện như thế nào? Xin mời đồng chí Nguyễn Như Tiệp trả lời câu hỏi này?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Như lúc nãy tôi có chia sẻ với các bạn, đối với sản xuất, kinh doanh thực phẩm thì từ khi xảy ra dịch bệnh COVID-19 đến bây giờ vẫn còn đang rất phức tạp, là một thách thức rất lớn, làm đứt gãy các chuỗi cung ứng. Do đó, chúng ta không chỉ tăng cường kiểm soát nhập khẩu mà còn phải phối hợp chặt chẽ với các nước nhập khẩu để không làm ngừng trệ quá trình xuất khẩu của chúng ta. Trong năm 2020 và quý I năm 2021, việc xuất khẩu nông, lâm, thủy sản chúng ta không những không giảm mà có gia tăng. Năm 2020, chúng ta đã xuất khẩu đạt mức kỷ lục là 41,25 tỷUSDtăng so với năm 2019. Trong khi rất nhiều nước bị đình trệ về nguồn thực phẩm thì chúng ta vẫn đảm bảo nguồn thực phẩm cho người tiêu dùng.

Bộ Y tế và Bộ Công thương đã phối hợp chặt chẽ đảm bảo không những về nguồn, về chất lượng mà còn cả về an toàn. Và cũng chưa có một cơ sở chế biến, kinh doanh thực phẩm nào mà có người làm việc tại đó mà bị nhiễm COVID-19. Chúng ta phải rất hạnh phúc vì điều đó.

Tôi cũng không tưởng tượng được nếu có một ai đó hay một cơ sở thực phẩm nào đó có 3.000 – 4.000 nghìn người mà bị “dính” COVID-19 thì sẽ như thế nào. Vừa rồi ở Hải Dương rất may là không phải cơ sở chế biến thực phẩm, nếu không sẽ rất phức tạp. Đối với nhập khẩu thì cũng vậy. Các lực lượng của Cục Bảo vệ thực vật, Cục Thú y khi kiểm soát thực phẩm nhập khẩu cũng tiếp tục duy trì những hoạt động để đảm bảo an toàn nguồn thực phẩm nhập.

Theo chỉ đạo Bộ Y tế thì chúng tôi cũng tham gia để đánh giá nguy cơ, cũng tổ chức lấy mẫu thực phẩm nhập khẩu. Chúng tôi lấy hơn 271 mẫu bao bì thực phẩm đông lạnh nhập khẩu để gửi phòng kiểm nghiệm xem là có nguy cơ COVID-19 lây lan qua bao bì không và xin báo cáo kết quả là không có. Cho nên chúng ta yên tâm là nguy cơ lây lan của COVID-19 qua thực phẩm đông lạnh, qua bao bì đến thời điểm hiện tại là không.

Nhà báo Đỗ Thoa: Một số bạn đọc ở các địa chỉ: kimgiang1982@gmail.com; duongvietanh1080@yahoo.com; doanchihieu.hnvn@gmail.com hỏi:  Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ ban hành năm 2018 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật an toàn thực phẩm đã quy định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm của 3 Bộ: Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Sau 3 năm thực hiện Nghị định này, các Bộ có gặp vướng mắc gì trong quá trình triển khai và phối hợp thực hiện? Về câu hỏi này, xin mời đại diện của 3 Bộ cùng trả lời câu hỏi của bạn đọc.

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Thưa Quý độc giả, từ ngày 2/2/2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 15 quy định chi tiết một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Theo đó, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thực phẩm nói chung và của ngành Công Thương nói riêng được trao thêm quyền tự chủ, tự giác áp dụng các quy định về quản lý an toàn thực phẩm thông qua hoạt động cải cách hành chính quyết liệt của Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan theo hướng đơn giản hóa các thủ tục hành chính và chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm; đặc biệt là xã hội hóa dịch vụ hành chính công.

Để đảm bảo triển khai một cách hiệu quả và thống nhất các quy định mới về công tác an toàn thực phẩm từ khi Nghị định 15 ra đời, Chính phủ, Bộ Công Thương đã nhanh chóng chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị, đặc biệt là các Sở Công Thương, các địa phương thực hiện các nội dung theo Nghị định số 15. Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư số 43 quy định về quản lý an toàn thực phẩm thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công Thương, trong đó đề xuất đến một số nội dung.

Thứ nhất, việc cấp và thu hồi Giấy chứng nhận đủ cơ sở, đủ điều kiện về an toàn thực phẩm đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm.

Thứ hai, các cơ quan kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm, thực phẩm nhập khẩu.

Thứ ba, chỉ định các cơ sở kiểm nghiệm thực phẩm phục vụ quản lý nhà nước, cơ sở kiểm nghiệm, kiểm chứng.

Thứ tư, công tác thu hồi và xử lý sau thu hồi đối với những thực phẩm không đảm bảo an toàn.

Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai thực hiện thì Bộ Công Thương đã nhận được rất nhiều các kiến nghị của các địa phương, đặc biệt là Sở Công thương các tỉnh, thành phố, của các ban quản lý về an toàn thực phẩm.

Ở các địa phương, việc thực hiện Nghị định số 15 cũng đã được thực hiện nhanh chóng, hướng dẫn bằng nhiều hình thức như các văn bản như các hội nghị, hội thảo giải đáp hướng dẫn thắc mắc một cách kịp thời.

Thông qua việc thực hiện Nghị định 15 của Luật An toàn thực phẩm, tôi thấy rằng trách nhiệm của nhà nước, của các bộ được quy định rất rõ.

Nhà báo Đỗ Thoa:Vậy trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thời gian qua như thế nào thưa đồng chí Nguyễn Như Tiệp?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Vừa rồi, các anh Nguyễn Thanh Phong và Nguyễn Việt Tấn đã nói rõ về Nghị định 15 rồi, tôi chỉ thêm một số ý thế này.

Thực sự ra, Nghị định 15 thay thế Nghị định 38 như anh Phong nói là đã cập nhật tiệm cận hài hòa với các chuẩn mực, thông lệ quốc tế, tăng trách nhiệm và quyền hạn của doanh nghiệp. Doanh nghiệp được quyền tự công bố và doanh nghiệp cũng tự chịu trách nhiệm với nội dung mình đã công bố.

Tại Điều 36 trong Nghị định này chỉ đưa ra 10 nguyên tắc vàng trong phân công quản lý nhà nước, theo tôi là rất khoa học, đầy đủ và khả thi.

Bên cạnh đó, như anh Phong nói là 3 khoản của Điều 36 (8, 9, 10) qui định rất cụ thể cho doanh nghiệp được quyền lựa chọn cơ quan quản lý, tức là nếu mà doanh nghiệp sản xuất nhiều các mặt hàng mà không xác định được mặt hàng có sản lượng, khối lượng lớn nhất thì doanh nghiệp có thể chọn Bộ Công Thương hay Bộ Y tế, hay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý. Tuy nhiên, doanh nghiệp tuân thủ nguyên tắc nếu sai phải chịu trách nhiệm.

Đấy là việc đổi mới phương thức quản lý và phân công. Tôi muốn nhấn mạnh một điều, đó là đã phân công thì cố gắng làm sao cho cụ thể và rõ ràng. Tuy nhiên không bao giờ là không có miền giao thoa giữa hai bên. Các anh Nguyễn Việt Tấn, Nguyễn Thanh Phong và tôi đều là tổ viên của tổ công tác giúp việc cho Ban chỉ đạo ngành. Khi gặp vấn đề gì vướng mắc hay cần thống nhất hành động sẽ phối hợp rất nhịp nhàng. Tức là phân công thì rõ ràng và phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng.

Ngoài ra, Bộ Công an (CO5) cũng phối hợp với chúng tôi rất tốt để triển khai Nghị định này. Ví dụ như khi gặp vụ việc nhập lậu hay là các vi phạm sử dụng chất cấm, đương nhiên là chúng tôi nếu không có sự hỗ trợ của các đồng chí bên Công an cũng rất là khó. Cần phải có sự tập huấn và nghiệp vụ của lực lượng Công an điều tra, phối hợp với chúng tôi thì mới phát hiện, xử lý được.

Ảnh minh họa

Nhà báo Đỗ Thoa: Đồng chí Nguyễn Việt Tấn có đồng tình với ý kiến của 2 đồng chí phát biểu trước không ạ?

Đồng chí Nguyễn Việt Tấn: Vâng, trước hết, tôi xin bày tỏ sự đồng tình về các ý kiến của anh Nguyễn Thanh Phong và anh Nguyễn Như Tiệp về mục đích cũng như các nội dung liên quan đến việc triển khai Tháng An toàn thực phẩm năm 2021.

Về phía Bộ Công Thương, ngay sau khi nhận được Kế hoạch số 26 ngày 9/3/2021 của Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về việc triển khai Tháng hành động an toàn thực phẩm năm 2021, Bộ Công Thương đã có Kế hoạch số 01 ngày 16/3/2021 về việc xây dựng kế hoạch hoạt động của ngành Công Thương thực hiện Tháng An toàn thực phẩm, thành lập các đoàn thanh tra, kiểm tra theo Kế hoạch 265 của Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương và Kế hoạch của Bộ Công Thương. Chúng tôi được Ban chỉ đạo giao cho chủ trì 2 Đoàn thanh tra, hậu kiểm là Đoàn số 5 và Đoàn số 6 thực hiện kiểm tra tại các tỉnh: Khánh Hòa, Ninh Thuận, Nam Định, Thái Bình.

Theo chương trình, nội dung trong Kế hoạch, Đoàn sẽ kiểm tra việc thực hiện Chỉ thị 34 ngày 11/12/2014 của Thủ tướng về việc đẩy mạnh công tác đảm bảo an toàn thực phẩm, phòng chống ngộ độc thực phẩm trong tình hình mới và các Chỉ thị số 17 ngày 19/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, chấn chỉnh hoạt động quảng cáo, đặc biệt là Chỉ thị số 17 ngày 13/4/2020 về việc tiếp tục tăng cường trách nhiệm quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong tình hình mới. Từ đó có thể khẳng định, Bộ Công Thương đã thực hiện ngay Kế hoạch của Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương nhân Tháng hành động về an toàn thực phẩm năm 2021.

Nhà báo Đỗ Thoa: Đồng chí Nguyễn Như Tiệp có bổ xung gì thêm không thưa đồng chí?

Đồng chí Nguyễn Như Tiệp: Anh Nguyễn Thanh Phong đã nói rất đầy đủ, chi tiết và khoa học về việc tại sao chúng ta triển khai Tháng hành động đảm bảo an toàn thực phẩm trong tình hình bình thường mới. Tôi chỉ bổ sung thêm một số thông tin.

Để đảm bảo an toàn thực phẩm, chúng ta phải làm quanh năm; quản lý, kiểm soát và thực hiện quanh năm. Nhưng theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo liên ngành về vệ sinh an toàn thực phẩm thì chúng ta chọn 1 tháng trong năm, thường là tháng giao mùa, giữa mùa xuân sang mùa hè, lúc đó là nguy cơ cao để có một tháng hành động cao điểm.

Chủ đề năm nay là đảm bảo an toàn thực phẩm trong tình hình bình thường mới. Chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng, đối với sản xuất, kinh doanh thực phẩm, việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm là một vấn đề chúng ta đã quan tâm và các doanh nghiệp cũng đã có ý thức trách nhiệm trong vấn đề này. Trong tình hình mới, bên cạnh đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm thì các doanh nghiệp là nơi tập trung rất đông công nhân. Việc phòng, chống dịch bệnh COVID-19 là hết sức quan trọng. Cho nên các doanh nghiệp bên cạnh việc đảm bảo các điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm thì phải triển khai rất nghiêm túc các quy định của Bộ Y tế về phòng, chống dịch bệnh.

Đối với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, chúng tôi tiếp tục chỉ đạo các cơ sở sản xuất, chế biến nông, lâm, thủy sản bên cạnh việc tiếp tục nghiêm túc thực hiện các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm thì phải nghiêm túc thực hiện tất cả những hướng dẫn của Bộ Y tế về phòng, chống dịch bệnh trong sản xuất, chế biến, thực phẩm.

Các quý vị có thể tưởng tượng xem, nếu mà có một công nhân nào đó trong lĩnh vực thực phẩm mà bị nhiễm COVID-19 thì không hiểu là sự việc sẽ như thế nào, rất nguy hiểm. Bên cạnh việc đã có văn bản chỉ đạo thì trong tháng này, chúng tôi cũng đã có văn bản gửi đến các cơ quan, các địa phương để hướng dẫn triển khai tháng hành động này. Và thực ra thì ngay từ đầu năm, chúng tôi đã có hướng dẫn triển khai công tác hậu kiểm đối với các địa phương và trong tháng này tập trung vào 2 nội dung là tuyên truyền và thanh tra, kiểm tra để phát hiện, xử lý kịp thời vi phạm .

Tôi cho rằng, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam hôm nay tổ chức các cuộc giao lưu này là một khởi đầu hết sức tuyệt vời cho tháng hành động về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Nhà báo Đỗ Thoa: Kính thưa Quí vị, chúng tôi xin được bắt đầu buổi giao lưu với câu hỏi đầu tiên dành cho cả 3 vị khách mời. Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm đã ban hành Kế hoạch triển khai “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” năm 2021 với chủ đề: “Đảm bảo an toàn thực phẩm, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm trong tình hình bình thường mới”, xin các vị khách mời cho biết, đến nay Kế hoạch này đã được triển khai như thế nào và xin cho biết một số kết quả sơ bộ?

Đồng chí Nguyễn Thanh Phong: Rõ ràng chúng ta thấy công tác an toàn thực phẩm luôn được Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các cấp và người dân hết sức quan tâm, từ đó đưa ra chính sách chỉ đạo điều hành về an toàn thực phẩm.

Thời gian qua, vấn đề an toàn thực phẩm vẫn còn gây nhiều bức xúc. Mong mỏi của người dân là được sử dụng thực phẩm an toàn là mong muốn hết sức chính đáng.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng, công tác an toàn thực phẩm cũng đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ. Chúng tôi mong muốn các phương tiện truyền thông bên cạnh việc phê phán cũng cần dành nhiều thời gian nói về những kết quả đã đạt được.

“Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” năm 2021 với chủ đề: “Đảm bảo an toàn thực phẩm, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm trong tình hình bình thường mới”. Trước hết, hiện nay, kế hoạch mới bắt đầu được triển khai từ ngày 15/4 và đến ngày 15/5. Hiện nay, các hoạt động tuyên truyền đã được thực hiện. Chúng tôi đã phối hợp với các cơ quan báo chí truyền tải thông điệp, nội dung chính từ cách đây 1 tháng. Tại các địa phương, các huyện, xã,… chỉ mới bắt đầu triển khai tuyên truyền, thanh tra, kiểm tra… Chúng ta mới chỉ bắt đầu “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” được 5 ngày nên kết quả chưa được tổng hợp. Đến 25/5 hàng năm (sau khi kết thúc 10 ngày Tháng hành động) thì các tỉnh mới tập hợp báo cáo và chúng tôi sẽ công bố sau.

Chúng ta chọn chủ đề này vì như đã biết, năm 2020 và đặc biệt là năm 2021, dịch COVID-19 diễn biến hết sức phức tạp tại trong và ngoài nước. Dù Việt Nam được đánh giá cao trong cuộc chiến chống đại dịch COVID-19 nhưng diễn biến rất phức tạp và nguy cơ còn cao, có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Chúng ta cần sản xuất, kinh doanh thực phẩm khác với giai đoạn trước đây. Trước đây, một cơ sở sản xuất hoặc kinh doanh thực phẩm càng đông khách càng tốt, nhưng trong tình hình hiện nay cần hạn chế tụ tập đông người. Ví dụ: Một quán ăn đòi hỏi phục vụ 100 người thì với tình hình bình thường mới không nên tập trung đông người; hoặc như các bếp ăn tập thể tại các khu công nghiệp trước đây ngồi sát nhau thì nay nên bố trí theo ca; trước phân phối thực phẩm trực tiếp thì nay chuyển sang bán online… nhằm hạn chế tối đa tiếp xúc giữa người bán và người tiêu dùng.

Phát biểu đề dẫn của Nhà báo, TS. Trần Doãn Tiến – Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam

Kính thưa các Quý vị đại biểu và các bạn!

An toàn thực phẩm (ATTP) có tầm quan trọng sống còn đối với sức khỏe, hạnh phúc của từng người dân, giống nòi dân tộc và sự phát triển đất nước ta; trở thành thách thức an ninh phi truyền thống.

Chính vì vậy, trong những năm qua, vấn đề ATTP luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm chỉ đạo, ban hành Luật, Chỉ thị và các văn bản pháp quy như: nghị định, thông  tư hướng dẫn liên quan đến vấn  đề ATTP.

Đặc biệt, Quốc hội khóa XII đã ban hành Luật An toàn thực phẩm số 55/2010/QH12. Luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2011.

Ngày 21/10/2011, Ban Bí thư khóa XI đã ban hành Chỉ thị số 08-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với vấn đề an toàn thực phẩm (ATTP) trong tình hình mới (Chỉ thị 08).

Ngày 19/1/2017, Ban Bí thư ra Kết luận số 11-KL/TW, về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị 08 của Ban Bí thư khóa XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với vấn đề ATTP trong tình hình mới nêu rõ: “Bảo đảm ATTP là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, vừa cấp bách, vừa lâu dài của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp, trước hết là của người đứng đầu; là chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội hằng năm ở các cấp. Các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền từ Trung ương đến cơ sở phải kiên trì, kiên quyết lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện. Toàn hệ thống chính trị và toàn dân, nhất là đội ngũ doanh nhân, doanh nghiệp và từng hộ gia đình, từng người dân cần chủ động, sáng tạo, tích cực tham gia thực hiện nhiệm vụ này”.

Đến nay, sau hơn 9 năm thực hiện Chỉ thị 08, chúng ta đã đạt được những kết quả  quan trọng: Nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về ATTP đã chuyển biến tích cực. Công tác quản lý nhà nước và bảo đảm ATTP có tiến bộ, đạt được những thành tích quan trọng trên các lĩnh vực.

Công tác bảo đảm ATTP đã bước sang giai đoạn mới khi những năm vừa qua, chúng ta đã phát triển mạnh mẽ các mô hình, phương thức sản xuất, nuôi trồng nông sản, thực phẩm sạch theo VietGAP, nông sản hữu cơ, an toàn theo chuỗi. Nhiều hàng hóa thực phẩm sản xuất trong nước đạt chuẩn quốc tế về an toàn thực phẩm…

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về ATTP vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập cả về thể chế và thực thi pháp luật. Nhận thức, ý thức trách nhiệm của cả người dân, doanh nghiệp và các cấp chính quyền về ATTP còn có phần hạn chế. Trong đó, phải kể đến nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh vì chạy theo lợi nhuận không tính đến quyền lợi, sức khoẻ của người tiêu dùng.

Đáng chú ý, trong bối cảnh dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, nhu cầu, phương thức mua sắm của người dân thay đổi, việc kinh doanh, quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe “online” vi phạm pháp luật có xu hướng gia tăng; việc ngăn ngừa thực phẩm nhập lậu, thực phẩm giả còn hạn chế, khó quản lý, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng, gây bức xúc dư luận xã hội.

Điều đáng báo động là mặc dù dư luận xã hội và báo chí đã lên tiếng cảnh báo, các cơ quan quản lý tăng cường kiểm tra, xử lý nhưng tình trạng vi phạm ATTP vẫn gia tăng, gây nhức nhối trong xã hội. Trong khi đó, phần lớn vụ việc vi phạm ATTP chỉ  bị xử lý vi phạm hành chính, nên chưa đủ sức răn đe. Thời gian qua, một số tổ chức, cá nhân đưa tin sai sự thật, không chính xác về ATTP, tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh và niềm tin của nhân dân về thực phẩm an toàn ở nước ta…

Chỉ tính riêng trong năm 2020, toàn ngành Y tế đã kiểm tra 406.278 cơ sở, phát hiện 58.317 cơ sở vi phạm về ATTP, xử lý 10.077 cơ sở với tổng số tiền phạt là 48,6 tỷ đồng.

Ngành Nông nghiệp đã kiểm tra 40.036 cơ sở, xử phạt hành chính 2.737 cơ sở sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp ATTP nông, lâm, thủy sản với số tiền phạt là 19,1 tỷ đồng.

Đến tháng 10.2020, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã thanh tra, kiểm tra 12.240 vụ, xử lý 7.158 vụ việc vi phạm về ATTP, xử phạt hành chính 27,9 tỷ đồng và thu giữ số hàng hóa trị giá hơn 28,5 tỷ đồng.

Trong năm 2020, toàn quốc ghi nhận 139 vụ ngộ độc thực phẩm làm 3.094 người mắc và 30 trường hợp tử vong, tăng cả số vụ và số ca mắc so với năm trước. Đặc biệt, số vụ ngộ độc thực phẩm độc hại ở khu công nghiệp, trường học, đám cưới, đám giỗ và tại gia đình gia tăng.

Trong quý I năm 2021, toàn quốc ghi nhận 20 vụ ngộ độc thực phẩm làm 531 người mắc và 3 trường hợp tử vong, tăng cả số vụ và số người mắc so với cùng kỳ năm trước.

Những con số trên cho thấy tình trạng mất ATTP, ngộ độc thực phẩm đang diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng, tiếp tục là vấn đề bức xúc, lo lắng trong toàn xã hội; là nguy cơ nghiêm trọng hằng ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, an toàn sinh mạng của từng người dân, đến giống nòi dân tộc và sự phát triển bền vững đất nước. Tình trạng ngộ độc thực phẩm và nhiễm độc thực phẩm đang ngày càng gia tăng về số lượng và mức độ nghiêm trọng. Có nhiều người tử vong vì sử dụng thực phẩm không đảm bảo an toàn mà gần đây nhất là vụ patê Minh Chay, gây bức xúc, hoang mang trong dư luận (patê này bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum type B, là loại vi khuẩn kỵ khí có độc lực mạnh, ảnh hưởng kéo dài đến sức khỏe, có nguy cơ gây tử vong).

Đặc biệt, tỷ lệ bệnh ung thư  ngày càng gia tăng, trong đó có nguyên nhân từ thực phẩm bẩn đang gây nên sự lo lắng trong xã hội.

Rất đáng lo ngại là sự lo lắng luôn hiện hữu thường trực trong mỗi người dân, mỗi gia đình. Đó là sự ám ảnh, lúc nào cũng canh cánh không biết ăn gì, mua  gì ở đâu. Ra chợ, ra siêu thị là ám ảnh, cảnh giác cao độ nếu không sẽ bị dính thực phẩm bẩn, thịt nhập khẩu không rõ nguồn gốc, rau bị phun thuốc trừ sâu…

Nhằm góp phần thông tin, tuyên truyền rộng rãi đến đông đảo cán bộ, đảng viên, người dân về sự cần thiết của công tác bảo đảm ATTP nói chung và hưởng ứng Tháng hành động vì ATTP năm 2021 nói riêng, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức giao lưu trực tuyến với chủ đề: “Chung tay hành động vì an toàn thực phẩm”.

Để buổi giao lưu thành công tốt đẹp, Ban Tổ chức trân trọng đề nghị các Quý vị khách mời trao đổi trên tinh thần khoa học, cởi mở tập trung vào số nội dung sau:

1. Vai trò của cấp ủy, chính quyền các cấp, các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và sự giám sát của người tiêu dùng đối với việc tuân thủ pháp luật về an toàn thực phẩm.

2.  Công tác thanh tra, kiểm tra về an toàn thực phẩm tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh, quảng cáo thực phẩm; giám sát, hậu kiểm tại các tỉnh, thành phố trọng điểm, các địa phương có đường biên giới, cửa khẩu nhằm giảm thiểu ngộ độc do thực phẩm không an toàn.

3.  Hoàn thiện hệ thống pháp luật để tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP. Nghiên cứu bổ sung các chế tài cần thiết, bảo đảm xử phạt nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm và đưa tin sai sự thật, không chính xác về an toàn thực phẩm.

4. Các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức của toàn xã hội, của doanh nghiệp, của nhân dân về ATTP, về các chủ trương, chính sách, pháp luật và những kiến thức cần thiết về ATTP; Bảo vệ quyền cơ bản của con người là được tiếp cận thực phẩm an toàn;  đề cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong thực thi pháp luật trong lĩnh vực này.

Kính thưa các Quý vị đại biểu, các bạn!

Thông qua việc tổ chức giao lưu trực tuyến với độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, chúng tôi mong muốn đây là một trong những phương thức truyền thông mới nhằm góp phần tăng cường công tác thông tin, truyền thông chính xác, kịp thời, toàn diện, có trách nhiệm về bảo đảm ATTP trong tình hình mới; nêu cao vai trò của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp trong bảo đảm an ATTP trên địa bàn; phát huy mạnh mẽ vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân các cấp và các phương tiện truyền thông để bảo đảm ATTP ở tất cả các khâu từ sản xuất, kinh doanh, chế biến đến tiêu dùng.

Đồng thời, nâng cao nhận thức của toàn xã hội, của doanh nghiệp, của nhân dân về ATTP; về các chủ trương, chính sách, pháp luật và những kiến thức cần thiết về an toàn thực phẩm; khơi dậy và phát huy tính trung thực, đạo đức kinh doanh, ý thức trách nhiệm vì cộng đồng của từng doanh nghiệp, từng doanh nhân, từng hộ gia đình và từng người dân để bảo đảm ATTP, nhất là trong sản xuất, kinh doanh thực phẩm.

Kính thưa các Quý vị đại biểu, các bạn!

Với tinh thần đó, tại buổi Giao lưu trực tuyến hôm nay, Ban Tổ chức mong muốn các vị khách mời tập trung trao đổi, trả lời, làm sâu sắc thêm các nội dung mà bạn đọc quan tâm đặt câu hỏi.

Thay mặt lãnh đạo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, tôi xin cảm ơn các vị khách mời đã dành thời gian tham gia buổi Giao lưu trực tuyến quan trọng, đầy ý nghĩa này. 

Xin cảm ơn quý độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam đã tích cực tham gia Giao lưu trực tuyến. Rất mong quý độc giả và các đại biểu, các phóng viên báo chí có mặt hôm nay tiếp tục đặt thêm các câu hỏi xoay quanh các nội dung, chủ đề của cuộc Giao lưu và cả những vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn vấn đề ATTP hiện nay.

Kính chúc sức khỏe Quí vị đại biểu và chúc cho buổi Giao lưu trực tuyến của chúng ta đạt kết quả tốt đẹp.

Xin trân trọng cảm ơn!

Nhà báo, TS. Nguyễn Trọng Hậu – Phó Tổng biên tập: Trân trọng cảm ơn Nhà báo, TS. Trần Doãn Tiến – Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Và sau đây là nội dung chi tiết chương trình Giao lưu.

Xin mời Nhà báo Đỗ Thoa dẫn chương trình Giao lưu trực tuyến!