Giao lưu trực tuyến "Tự chủ đại học – Xu thế phát triển tất yếu"

Kết luận Giao lưu trực tuyến của Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc:

Nội dung chính của cuộc giao lưu hôm nay là vấn đề tự chủ đại học. Qua đây, chúng ta điểm lại quá trình đổi mới chính sách của Đảng và Nhà nước. Về vấn đề tự chủ đại học, trước đây, chúng ta cũng đã thực hiện mạnh mẽ hơn sau khi có Nghị quyết 29 về Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo. Đến nay, đối với giáo dục đại học đã có những chuyển biến tích cực.

Tại buổi giao lưu hôm nay, 3 nội dung lớn của tự chủ đại học đã được các đại biểu trao đổi nhiều, đó là: Học thuật, tài chính và tổ chức.

Chúng ta đã cơ bản thống nhất tự chủ phải đi liền với trách nhiệm. Ở đây, chúng ta đã nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong vấn đề chính sách, phát triển hỗ trợ cho đại học. Đồng thời, Nhà nước làm sao phải đảm bảo cho quá trình tự chủ được thực hiện tốt, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao để các trường đại học vừa đào tạo nguồn nhân lực, vừa nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. 

Tôi cho rằng, với những kết quả ban đầu đã rất tích cực và hiệu quả, sẽ có những cơ sở giáo dục đại học có bước thay đổi mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

 Một dấu mốc quan trọng là Quốc hội đang thảo luận về Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung nhằm tạo ra văn bản pháp lý, thể chế hóa đường lối đổi mới của Đảng đối với ngành Giáo dục.

Chúng ta hy vọng sẽ tạo ra một bước chuyển biến phát triển cao hơn trong sự nghiệp giáo dục đất nước.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Để đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, về vấn đề quản lý nhà nước đã thay đổi mạnh theo hướng từ tiền kiểm sang hậu kiểm, Nhà nước kiến tạo thể hiện trong Nghị quyết số 77 và sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục Đại học lần này. Rất nhiều hoạt động trước đây các cơ sở giáo dục ĐH phải xin phép thì bây giờ được tự chủ. Đi liền với đó là các trường tăng cường công khai, minh bạch, giải trình, tăng trách nhiệm; cơ quan quản lý nhà nước sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm bảo đảm cam kết công khai minh bạch đúng theo nội dung mà nhà trường đã cam kết, đảm bảo lợi ích tốt nhất của người học. Ngoài ra, xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch giáo dục đại học để phát triển xứng tầm trong giai đoạn mới; xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn của các trường - đây là công cụ quan trọng trong quản lý nhà nước để mục đích sau cùng là nâng cao chất lượng giáo dục đại học, góp phần thành công vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn: Thầy Phúc đã chia sẻ rất đầy đủ về vấn đề quản lý nhà nước. Tôi xin phép nhấn mạnh thêm theo nhận thức của chúng tôi, dưới góc độ của cơ sở giáo dục ĐH.

Tôi cho rằng, thứ nhất, cần tiếp tục đổi mới quản lý nhà nước về giáo dục đại học; thứ hai là cần đảm bảo đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật trong giáo dục đại học. Điều chúng tôi mơ ước là sau khi Luật Giáo dục ĐH sửa đổi được ban hành, thì các Bộ, ngành cùng tham gia chứ không phải trách nhiệm của riêng Bộ Giáo dục và Đào tạo, tạo sự đồng bộ trong quản lý và vận hành; thứ ba là chú trọng xây dựng chuẩn, định mức, quy định liên quan đến tự chủ. Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể nghiên cứu, hỗ trợ các nhà trường đưa ra mô hình quản trị đại học khác nhau, để các nhà trường có thể nghiên cứu và học tập. Về kiểm định cần được đẩy mạnh, bởi kiểm định là biện pháp mạnh để quản lý nhà nước.

Về kiểm tra, giám sát, các nhà trường bắt buộc phải minh bạch hóa thông tin. Vấn đề đặt ra là nếu không minh bạch thông tin thì như thế nào, rõ ràng lúc đó vai trò quản lý nhà nước sẽ có sự ràng buộc nhất định. Việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên cũng là vấn đề rất lớn đối với các trường đại học hiện nay. Các trường cần khai thác rất nhiều nguồn lực, cơ hội khác nhau để đào tạo đội ngũ giảng viên. Chúng tôi rất mong Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra các đề án để bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong các trường ĐH, đặc biệt là trình độ tiến sĩ.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn:

Như đã trao đổi ở trên, tự chủ đại học là tự thân, là xu thế tất yếu. Mức độ tự chủ ở các đại học là khác nhau, phụ thuộc vào năng lực tự chủ, điều kiện của các cơ sở giáo dục đại học.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng, đa số các cơ sở giáo dục đại học đều có những ngành nghề đào tạo truyền thống. Trường nào cũng có ngành nghề truyền thống gắn liền với tên tuổi của cơ sở giáo dục đó. Tuy nhiên, trong xu thế mới – xu thế mở cửa, hội nhập thì bắt buộc chúng ta xem xét lại cơ cấu ngành nghề của mình cho phù hợp xu thế, còn nếu cứ cứng nhắc bám theo các ngành nghề truyền thống mà không có sự thay đổi thì chắc chắn có ngày không thành công. Ví dụ như ở trường tôi, có ngành truyền thống, rất nổi tiếng là chuyên ngành Kinh tế đối ngoại. Xu hướng vào ngành này rất lớn, điểm thi cao thuộc top đầu cả nước. Bên cạnh đó, những năm gần đây, chúng tôi cũng bắt đầu tính tới các ngành mới: Chuyên ngành Kinh doanh quốc tế theo mô hình tiên tiến Nhật Bản; Chuyên ngành Kế toán – Kiểm toán định hướng nghề nghiệp ACCA…

Tôi nghĩ các trường khác cũng cần như vậy, bên cạnh những ngành truyền thống phải có ngành mới.

Về đặt hàng của Nhà nước, chúng tôi cho rằng đây là xu hướng rất tốt. Chúng tôi ủng hộ để nhiều trường đại học, nhất là những trường có ngành ít người học nhưng rất cần cho xã hội thì vẫn tồn tại và phát triển được./.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc:

Như ông Đắc Hưng đã làm trình bày, chúng ta cần làm gì để khắc phục bất cập trên.

Hiện nay Luật Giáo dục đại học năm 2012 có một số điểm mà chúng ta đang sửa đổi, bổ sung để phát huy vai trò của hội đồng trường (HĐT) thực chất hơn, thực quyền hơn nhằm đảm bảo được quá trình tự chủ.

Khi giao quyền tự chủ cho các trường thì tới đây phải có cơ chế cho HĐT, thiết chế cho HĐT, vì HĐT là đại diện cao nhất cho nhà trường thì phải có thực quyền để làm sao cùng với Ban Giám hiệu nhà trường thực hiện tốt quyền tự chủ.

Hạn chế của Luật hiện hành là nhiệm kỳ của HĐT theo nhiệm kỳ của Hiệu trưởng. Như vậy, HĐT trường thực quyền là cao hơn, vì thế trong nội dung Luật sửa đổi, bổ sung tới đây đã điều chỉnh lại nhiệm kỳ của Hiệu trưởng theo nhiệm kỳ của HĐT.

Luật hiện hành thì HĐT không có tài chính và nhân sự độc lập với Ban Giám hiệu thì trong dự thảo Luật mới cho phép HĐT có tài chính và nhân sự để giúp việc cho HĐT để làm sao trong quá trình làm việc có thể giám sát các hoạt động của nhà trường, của Ban giám hiệu tốt hơn. Những nội dung của tự chủ gồm có: Chuyên môn học lực, nhân sự, tổ chức và tài chính thì vai trò, thực quyền của HĐT trong dự thảo mới của Luật Giáo dục đại học cũng đều tăng hơn so với quy định hiện hành để đảm bảo vai trò thực quyền của HĐT, đồng thời tăng quyền tự chủ trong các trường đại học hiện nay. 

GS.TS Phạm Huy Dũng: Về hội đồng trường và các hội đồng quản trị, tôi xin nói một chút về thực tế Hội đồng quản trị của Đại học Thăng Long. Hội đồng quản trị của Trường là do chúng tôi bầu ra, không có sự chỉ định. Đối với trường tư thì ai bầu? Trường tư thì do các cổ đông bầu, bởi họ là những người bỏ tiền ra để đi tìm những người đại diện cho họ, có năng lực thay mặt họ thực hiện công việc mà họ mong muốn. Còn đối với trường công thì Nhà nước cũng nên quy định những ai là người Nhà nước tin cậy giao cho để bầu hội đồng quản trị, chứ Nhà nước không nên cử hội đồng quản trị. Hội đồng quản trị phải được bầu ra, nhưng ai bầu thì Nhà nước phải uỷ nhiệm cho một số người. Bầu hội đồng trường hay hội đồng quản trị mang tính dân chủ, tính huy động để tìm chọn những người có năng lực đại diện cho mình. Nhiều quốc gia họ dùng cụm từ “những người chúng tôi tin tưởng” thay cho cụm từ “Uỷ viên hội đồng”. Hội đồng trường, hay hội đồng quản trị theo tôi nhất thiết là nên bầu.

Thế còn quy định như thế nào thì sẽ có luật. Thêm nữa, trong dự thảo Luật lần này có đề cập, nhưng mà theo tôi nên nêu rõ hơn nữa, Hội đồng quản trị sẽ phải được ai công nhận. Theo tôi, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên chịu trách nhiệm đứng ra công nhận hội đồng quản trị hay hội đồng trường, tức là có bầu, nhưng phải có một cơ quan công nhận kết quả bầu đó và những người đó là xứng đáng. Trước kia, có một thời kỳ hội đồng đó ở các tỉnh giao về cho các sở, hay là uỷ ban nhân dân tỉnh công nhận ở trường tư, còn ở trường công thì Bộ. Còn bây giờ, như là thầy Phúc vừa mới nói, trường công trường hay tư phải có một sự ngang bằng và Bộ cũng nên quản lý.

GS.TS Phạm Huy Dũng: Tôi rất tâm đắc với câu hỏi này. Cách đây hơn 1 tuần, tôi được Quốc hội Hàn Quốc mời sang cùng với một số đồng chí để trao đổi với họ kinh nghiệm của Việt Nam về vấn đề giáo dục, dạy nghề. Đây là vấn đề chúng ta đề cập để hướng tới tương lai. Chúng ta phải mở cửa cho trí thức trí tuệ của tương lai sau này. Sau 4.0 là cái gì và đào tạo con người như thế nào. Vấn đề trao đi đổi lại để cuối cùng là đào tạo con người chứ không phải chỉ là đào tạo trí thức. Đã đến lúc người ta không chỉ đào tạo trí thức của con người mà là đào tạo trí tuệ con người, từ dạy trí thức đến dạy trí tuệ…. 

Tôi bắt đầu viết và trình bày kinh nghiệm của tôi về tư duy phản biện, tư duy bậc cao, tư duy sáng tạo. Những loại tư duy đó phải dạy sinh viên để họ có tư duy như vậy. Nhưng cũng phải nói luôn là tôi chưa thành công, vì khi dạy tôi dạy lý thuyết, tư duy phản biện nói thế này, tư duy bậc cao nói thế kia…, nhưng phải rút ra được cái tinh lõi của nó là cái gì và dạy cho người ta để người ta đạt được tư duy bậc cao hơn nhằm nâng tư duy con người cao hơn chứ không phải đưa ra một mớ lý thuyết.

Hiện chúng tôi đã đạt được mức độ tư duy toán học, giúp tư duy phản biện thay đổi như thế nào. Nói cách khác đã đến lúc đào tạo sinh viên, đào tạo trí tuệ bằng tư duy của họ. Đó là khoa học về nhận thức. Nó gồm 4 khoa học kết hợp lại là: Trí khôn nhân tạo, tâm lý nhận thức, khoa học về thần kinh và cuối cùng là ngoại ngữ, học ngoại ngữ giúp cho người ta tăng tư duy phản biện lên. Đó là nền tảng để chúng tôi dạy tư duy cho sinh viên như thế nào. Đấy là kinh nghiệm thứ nhất.

Thứ hai là, có tư duy thì phải dạy chương trình gì? Nhiều người cho rằng, nay đổi chương trình này, mai đổi chương trình khác. Nhưng theo tôi, tri thức của loài người tăng nhanh quá thì chương trình phải thay đổi. Ngay trong chương trình SGK Toán lớp 6 bây giờ đã bắt đầu học định lý, đồng dư… Cái đó đã phải thay đổi ngay từ trong các trường, thì chúng ta nên ủng hộ vấn đề này.

Về chương trình từ phổ thông cho đến ĐH, khi đã có khung rồi thì tự chủ phải mở ra để cho các trường thực hiện vấn đề này.

Tiếp theo, tại các trường phải gắn đào tạo tri thức gắn với kiến thức thực tế.

Khi làm việc với Hàn Quốc họ cũng đưa cho tôi xem kết hợp giữa ĐH với các doanh nghiệp. Họ còn có dạy khởi nghiệp. Ngay trong trường, các em SV học đã biết ra trường sẽ làm gì, cho nên gắn việc học với các xí nghiệp, các doanh nghiệp là rất tốt…

Vụ trưởng Nguyễn Đắc Hưng: Tôi rất ủng hộ và đồng tình với quan điểm này. Trong đổi mới công tác quản lý, nhiệm vụ thứ 7 trong Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục có nói tới việc đổi mới cơ chế tài chính với giáo dục ĐH. Theo tôi, đây là việc cần làm đầu tiên và khả thi nhất.

Việc thực hiện đổi mới cơ chế tài chính là điểm đột phá làm thay đổi nhận thức và hành động trong công tác quản trị của nhà trường, làm thay đổi tư duy từ ban ơn sang dịch vụ. Tôi nghĩ cần làm mạnh hơn, ngành Y tế làm được thì giáo dục làm được. Đối với y tế, sự thay đổi về cơ chế làm thay đổi diện mạo của các bệnh viện. Đối với giáo dục, trong nhà trường, quyền của người học được nhà nước bảo hộ. Những đối tượng nào được Nhà nước bao cấp thì bao cấp toàn bộ, nhưng đối tượng không được bao cấp thì phải chi trả cho xứng đáng.

Trong Nghị quyết 29 nêu rõ, Nhà nước ưu tiên đầu tiên cho những ngành học xã hội cần nhưng ít người học, hoặc những đối tượng chính sách. Chủ trương này đã được quán triệt sâu sắc. Nhà nước bây giờ thay cho đầu tư cơ sở chuyển sang đầu tư cho người học. Người học đi đến đâu dòng tiền chảy theo đến đấy, khiến các trường phải tự nâng cao chất lượng giảng dạy; làm cho người học có quyền lựa chọn, tạo sự cạnh tranh bình đẳng giữa các cơ sở đào tạo ĐH. Lúc đó, các cơ sở đào tạo sẽ lựa chọn những hiệu trưởng giỏi, quản trị tốt, quyền lợi của giáo viên và người học được đảm bảo. Việc thu học phí hay đầu tư khác của Nhà nước sẽ căn cứ vào chất lượng đầu ra. Ở đâu không có người học, cơ sở đào tạo đó phải đóng cửa. Điều đó sẽ tạo ra sự chuyển dịch rất lớn trong giáo dục đại học. Như vậy, cơ chế tự chủ tài chính sẽ làm thay đổi nhận thức và hành vi của các trường.

GS.TS Phạm Huy Dũng:

Vấn đề ở đây là mối tương quan giữa công bằng và hiệu quả, cũng là một đòi hỏi, cân nhắc sự cân bằng. Cũng có vấn đề nữa là nếu cân bằng thì phổ cập đến đâu? Môi trường giáo dục thời Liên Xô (cũ) cũng không phổ cập tất cả, chỉ phổ cập đến phổ thông. Việc phổ cập đến đâu, công bằng đến đâu phải cân nhắc trong năng lực quốc gia đó.

Trường Harvard – một trường đại học được coi như hàng đầu thế giới, không vì lợi nhuận, nhưng có nhiều tỷ đô la quỹ đầu tư cho giáo dục. Ngoài ra, sinh viên học ở trường này thì học phí trung bình là 50 nghìn đô la/năm. Ví dụ trên cho thấy rằng, để dạy học có chất lượng, có hiệu quả thì phải đầu tư kinh phí nhiều lắm.

Vậy các trường đại học của ta được quyền tự chủ có tăng học phí lên mức cao nhất không? Tôi cho rằng, nếu tăng phí thì người ta không học. Như vậy, giữa học phí và người học phải có sự cân đối. Tôi lấy ví dụ, ở ĐH Thăng Long, đầu năm Hội đồng quản trị họp với nhau đều cho rằng, nếu không tăng thì không có tiền để nâng cấp trường, nhưng tăng đến đâu để các sinh viên có tiền học thì phải cân nhắc kỹ.

Còn bàn về giúp người nghèo như thế nào? Nếu người nghèo thực sự là nhân tài, có năng lực thì Nhà nước sẽ đóng góp, ngay cả với các trường tư, những em học giỏi vào đó cũng được cấp học bổng, hay những công ty như Viettel đều nhận sinh viên khi còn đang học.  Nói vậy để thấy, em nào có tài, có năng lực thì vẫn có cơ chế của Nhà nước, nhà trường giúp các em học tiếp.

Tôi nghĩ, nếu cho tự chủ để thu phí muốn thế nào cũng được, thì đào tạo không có chất lượng mà thu phí thấp thì họ cũng không học; còn có chất lượng mà thu cao quá thì không có người giỏi học. Đây là sự tính toán, cân nhắc, dung hòa trong xã hội.

Đối với trường công, tự chủ cũng phải thế. Tôi nghĩ, đây cũng là điều lo lắng. Quy định trần học phí thế này, thế kia cũng khó, cho nên vấn đề quy định học phí tối đa là thế nào cũng nên cân nhắc một chút.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn: Việc tăng học phí là chuyện các trường phải cân nhắc nhiều, không phải là muốn tăng bao nhiêu thì tăng, mà phải cân đối giữa học phí với điều kiện để đảm bảo chất lượng và phản ứng của xã hội.

Chúng ta không nên băn khoăn nhiều vì các trường đều phải dựa vào thực tế để cân nhắc.

Mặt khác, theo Nghị quyết số 77/NQ-CP của Chính phủ thì khi các trường điều chỉnh học phí vẫn phải đảm bảo cho những người có hoàn cảnh khó khăn, sinh viên nghèo tiếp tục học tập. Đây là một trong những quy định bắt buộc đối với nhà trường.

Trên thực tế, thời gian qua, việc triển khai Nghị quyết này có điểm sáng là Chính phủ cho phép các trường gửi tiền của mình vào ngân hàng thương mại, dùng lãi suất đó để đưa vào quĩ hỗ trợ sinh viên. Các trường dùng tiền này để hỗ trợ học phí, hoạt động phong trào của sinh viên… Theo tôi, đây là điểm cần nhân rộng, không chỉ trong 23 trường thực hiện Nghị quyết 77 mà các trường khác cũng có thể thực hiện.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc:

Về điểm này, chúng tôi cũng luôn quan tâm để làm sao phải đảm bảo được những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn vẫn có thể đi học đại học. Chúng tôi có đưa vào trong Luật quy định về việc Nhà nước phải có trách nhiệm liên quan đến vấn đề học bổng và chính sách cho những đối tượng này. Đồng thời, chúng tôi cũng quy định các trường đại học phải công bằng trong nguồn thu của mình để cấp học bổng cho các học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

Hiện nay, trong những quy định về vấn đề thu phí, đối với những trường công lập tự chủ, chi thường xuyên 100% mới được tự chủ thu phí theo mức cam kết về chất lượng để đảm bảo cung cấp chi phí về đầu vào. Đối với trường công lập tự chủ 100% có nghĩa là Nhà nước không cấp kinh phí nữa và nếu như các trường  không có biện pháp sẽ không đảm bảo nguồn cung.

Sẽ có những trường, những ngành nếu mà tự chủ để thu phí theo mức cao sẽ không có người học. Nhà nước sẽ có trách nhiệm đối với những trường không có điều kiện ở vùng sâu, vùng xa và đối với những ngành mà người học khó lựa chọn. Nhà nước cũng sẽ có chính sách để làm sao đào tạo được nguồn nhân lực.

Trong dự thảo bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học đã tính đến điều này và về mặt lâu dài thì điều này rất quan trọng để đảm bảo các sinh viên, các em thuộc gia đình đối tượng khó khăn có thể tiếp cận được.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Trong Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung đã có những điều chỉnh đảm bảo công bằng giữa các loại hình giáo dục ĐH. Về trường tư thục đã có bổ sung, trong quy định liên quan đến tự chủ học thuật không phân biệt giữa các loại hình sở hữu, trường công - trường tư và chỉ căn cứ vào điều kiện và mô hình tự chủ, năng lực đáp ứng…; ví dụ: Quy định về tự chủ mở ngành đào tạo, hiện có 23 trường công lập, cơ sở giáo dục đại học không phân biệt công – tư, miễn là đáp ứng được điều kiện về kiểm định chất lượng thì hoàn toàn có thể mở ra khóa ngành liên kết đào tạo cũng tương tự như vậy với hợp tác quốc tế về liên kết đào tạo tại Việt Nam.

Trong quy định về tự chủ chuyên môn, học thuật, dự thảo không quy định các loại hình công – tư, mà chỉ căn cứ vào điều kiện và năng lực tự chủ chứ không phân biệt loại hình.

Một điểm nữa là trong chính sách của Nhà nước, trong đó có chính sách về giáo dục ĐH, những chính sách lớn hướng đến là tạo bình đẳng và cạnh tranh lành mạnh đối với các cơ sở giáo dục ĐH. Đối với tư thục có quy định rõ ràng hơn để khuyến khích khối tư thục tốt hơn. Mặc dù trường tư thục trong cơ cấu tổ chức bộ máy có khác biệt với trường công lập, nhưng quy định liên quan đều cố gắng đảm bảo công bằng để thực hiện một cách độc lập.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn: Tôi cho rằng, tự chủ ĐH có vai trò rất quan trọng như thầy Phạm Huy Dũng và anh Hưng vừa nói. Tự chủ học thuật thực hiện được hay không phụ thuộc vào điều kiện đội ngũ, đi kèm tự chủ tổ chức, nhân sự, tài chính và một số vấn đề khác. Cho nên chúng ta nói tự chủ đại học là mang tính chất đồng bộ các yếu tố đó. Ngoài ra, cần nói đến năng lực, mức độ tự chủ đến đâu thì tự chủ đến đó.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Như chúng ta trao đổi, chúng ta đã bắt đầu thực hiện mạnh mẽ tự chủ đại học, đòi hỏi sự thay đổi nhận thức và đổi mới mạnh mẽ từ phía cơ sở đào tạo, đơn vị chuyên môn, thầy cô, người học... Từ phía đội ngũ chuyên môn đã bắt đầu bắt nhịp với xu hướng mới, nhưng một bộ phận khác thì chưa. Hiện nay, giáo viên ngoài việc giảng dạy còn phải nghiên cứu khoa học; ngoài việc có các tác phẩm nghiên cứu được công bố trong nước và quốc tế, phải viết bằng tiếng Anh với hàm lượng khoa học cao. Số lượng những người có nghiên cứu khoa học đã tăng lên nhưng so với yêu cầu chung còn yếu.

Về phía trường là năng lực quản trị, về phía cơ sở là năng lực thực hiện tự chủ, vừa phải truyền bá tri thức mới, đồng thời cũng sáng tạo tri thức mới, đòi hỏi cần có năng lực thực sự. Như vậy, tự chủ chuyên môn học thuật đòi hỏi quá trình các trường phải nỗ lực không ngừng.

Vụ trưởng Nguyễn Đắc Hưng: Đầu tiên, tôi cũng có suy nghĩ như vậy, nhưng bây giờ các trường đại học tự chủ cũng đã thấy rất rõ. Đầu tiên phải là tự chủ, sau đó đến quản trị  bộ máy tổ chức, rồi đến tài chính. Đấy là những vấn đề quản trị mà hiện nay tư duy của các đồng chí lãnh đạo nhà trường phải suy nghĩ. Từ Bộ đến Chính phủ cấp cao chỉ đạo chiến lược cũng nhận thức rõ điều này và đã chỉ đạo quyết liệt, chứ không phải nặng về vấn đề tài chính.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc:Trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi bổ sung trình Quốc hội để thông qua năm 2018, nội dung tự chủ đại học so với Luật hiện hành năm 2012 được làm rõ hơn. Điều 32 đã có quy định về tự chủ đại học gồm những nội dung gì và bao gồm cả trách nhiệm giải trình.

Ngoài ra, còn có các điều khác liên quan đến các vấn đề cụ thể; ví dụ như: Tự chủ về chuyên môn học thuật, về tuyển sinh, về mã ngành, về đào tạo, về nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế… Nội dung tự chủ nhân sự bộ máy đã quy định chi tiết hơn. Tự chủ tài chính, sử dụng tài sản được quy định thể chế hóa trong Nghị quyết 77, chúng ta đã thí điểm và đạt được kết quả tích cực.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn: Tôi thì nghĩ rằng cũng chưa có một nghiên cứu nào cho rằng lãnh đạo, các hiệu trưởng các trường ngại tự chủ. Thế nhưng khi mà trao đổi với anh em thì cũng có một số tâm tư. Thứ nhất, nhận thức của chúng ta, của xã hội nói chung về tự chủ đại học. Như chúng ta trao đổi trong buổi Giao lưu ngày hôm nay, thấy rằng nhận thức rất là quan trọng. Thứ hai, khi mà tự chủ thì rõ ràng vấn đề trách nhiệm, trách nhiệm của nhà trường đối với xã hội, trách nhiệm giải trình và đặc biệt là trách nhiệm lãnh đạo, trách nhiệm của các hiệu trường nhà trường phải đặt lên cao hơn rất là nhiều. Điều quan trọng hơn nữa chính là vấn đề về rủi ro cho lãnh đạo, cho hiệu trưởng các nhà trường khi mà hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của chúng ta chưa đầy đủ. Chính vì vậy, mà có những tâm lý cũng băn khăn, e ngại. Chứ còn, trên thực tế, các hiệu trưởng, lãnh đạo các nhà trường, tôi cho rằng đa số đều mong muốn là tự chủ.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc:  Đúng như PGS.TS Bùi Anh Tuấn vừa trao đổi, hiện nay về chính sách, quy định thì giai đoạn vừa rồi, chúng ta đẩy mạnh. Tuy nhiên, một số nội dung chúng ta đã thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật, nhưng một số nội dung còn phải thí điểm. Việc thí điểm cũng chưa tạo ra hành lang pháp lý vững chắc cho các cơ sở giáo dục đại học thực hiện.

Hiên nay, vấn đề thay đổi mạnh mẽ nhất để chúng ta mở rộng quyền tự chủ cho các trường nằm trong những quy định liên quan đến chuyên môn học thuật, và lần này,  sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học. Tuy nhiên, khối hoạt  động của cơ sở giáo dục đại học không chỉ có những  luật trực tiếp liên quan đến các cơ sở giáo dục đại học mà còn là đối tượng điều chỉnh bởi các quy định pháp luật khác. Ví dụ như, hiện nay các cơ sở công lập được điều chỉnh bởi Luật Viên chức, Luật Công chức…; hay là những quy định về tài chính, quản lý tài sản trong các trường công lập đang bị chi phối bởi Luật Đầu tư công, Luật Quản lý tài sản, Luật Tài chính công… Tất cả những nội dung đó có những điểm phù hợp trong xu thế tự chủ đại học . Tuy nhiên  có những quy định hiện nay chưa phù hợp.

Sắp tới khi chúng ta sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại học thì một bước kế tiếp là phải làm sao để tạo ra hệ thống chính sách pháp luật đồng bộ nhằm thúc đẩy các trường đại học đẩy mạnh tự chủ cũng như nâng cao chất lượng đào tạo.

Tiếp nữa là bản thân các cơ sở giáo dục đại học phải chủ động trong chuẩn bị và việc năng lực tự chủ, năng lực quản trị của trường đại học phải được nâng lên một bước đáng kể. Có rất nhiều việc mà các cơ sở giáo dục đại học phải tự mình làm và tự chịu trách nhiệm. Bản thân các trường phải có năng lực quản trị tốt để hội nhập được với khu vực và thế giới. Vì vậy, cần có thời gian để các cơ sở giáo dục đại học chuẩn bị về năng lực, về đội ngũ. Hy vọng sau khi Luật Giáo dục đại học được thông qua thì những vướng mắc của các cơ sở giáo dục đại học sẽ được tháo gỡ.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Như tôi đã đề cập, thật ra vấn đề tự chủ đại học được quy định trong Luật Giáo dục đại học năm 2012. Nếu xem xét thì có nhiều nội dung tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học. Ví dụ, vấn đề tuyển sinh, đào tạo, cấp bằng, nghiên cứu khoa học… Đây là quá trình sau khi Nghị quyết 29 ban hành, Bộ GD&ĐT đã tham mưu Chính phủ ban hành thí điểm đối với các trường công lập. Sau khi thí điểm thấy đạt kết quả tốt, chúng ta đã sửa đổi, bổ sung và hiện triển khai rộng hơn.

Việc tự chủ đại học ban đầu khi thực hiện, chúng ta có nhấn mạnh nhiều đến vấn đề tài chính, nhưng sau khi triển khai trong thực tế thì mặc dù tài chính là rất quan trọng, nhưng chúng ta đã mở rộng hơn là tự chủ cả về chuyên môn, tổ chức nhân sự, bộ máy, nghiên cứu khoa học… Vấn đề lớn nhất chúng ta đang sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục đại  học để vấn đề tự chủ được mở rộng hơn.

Vụ trưởng Nguyễn Đắc Hưng: Xuất phát từ ý kiến của PGS.TS Bùi Anh Tuấn trao đổi và Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nêu rõ trong các Nghị quyết thì khi bắt đầu thực hiện Nghị quyết, việc thực hiện tự chủ ban đầu nhận thức hình như là do thiếu kinh phí nên cho tự chủ tài chính. Nhưng sau này, quá trình chỉ đạo và thực hiện thì dần dần nhận thức đã có sự thay đổi. Quyền tự chủ giao về cho các trường ĐH đã được nâng lên và không chỉ tự chủ tài chính, mà còn là coi trọng cả về vấn đề về học thuật, về tổ chức bộ máy, về quan hệ quốc tế.

Thứ hai, hướng dẫn rõ hơn về thực hiện quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình được quy định rất rõ. Công cụ để giải quyết vấn đề đó là chúng ta kiểm định và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, hậu kiểm.

Đó là sự chuyển biến mạnh mẽ và rõ nét trong công tác quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong 5 năm qua. Đặc biệt là gần đây, Bộ cũng rất tích cực để chuẩn bị Dự thảo Luật Giáo dục Đại học trình Quốc hội, trong đó lưu ý, làm rõ hơn công tác tự chủ và trách nhiệm giải trình của các trường ĐH.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Đối với giáo dục ĐH chúng ta đang hội nhập với thế giới. Trong quá trình đó, chúng ta nghiên cứu và tiếp thu một cách tốt nhất các kinh nghiệm của các nước trên thế giới. Những kinh nghiệm của thế giới rất đa dạng nhưng tự chủ ĐH là điều cốt lõi cho các cơ sở giáo dục phát triển. Vì các cơ sở giáo dục ĐH là nơi truyền bá những kiến thức, sáng tạo, tri thức mới đòi hỏi các trường ĐH sự tự chủ, chủ động sáng tạo ra tri thức mới. Như vậy, việc tự chủ ĐH là nhu cầu rất quan trọng để phát triển.

Tuy nhiên, để việc tự chủ thành công, phải tự chủ không chỉ trong cơ quan nhà nước mà trong nội bộ trường ĐH, từ những người lãnh đạo quản lý đến các thầy cô, người học... tạo ra môi trường học thuật khoa học, phát huy tiềm năng, trí tuệ, phẩm chất của người học; tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các trường. Đi liền với tự chủ là nâng cao chất lượng, kiểm định chất lượng, trách nhiệm giải trình và hỗ trợ các trường tự chủ để đạt mục tiêu sau cùng là nâng cao chất lượng giáo dục.

Vụ trưởng Nguyễn Đắc Hưng:

Nhiều năm nay, vấn đề giáo dục lúc nào cũng được xã hội quan tâm. Đây là thuận lợi cũng là khó khăn. Và có thể nói rằng, giáo dục những năm qua, nhất là 5 năm vừa rồi đối mặt rất nhiều thách thức mà thách thức lớn nhất là đổi mới tư duy, thứ hai là niềm tin của xã hội với giáo dục.

Về đổi mới tư duy, khi Nghị quyết 29 ra đời, lúc bấy giờ bối cảnh quốc tế và trong nước đang có nhiều biến động, nhưng thời gian gần đây, nhất là từ năm 2016, khi thế giới xuất hiện khái niệm và vận hành của tác động cách mạng công nghiệp lần thứ 4 thì rõ ràng thách thức đặt ra với những tất cả quốc gia trên thế giới là nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực. Với Việt Nam càng cần chuyện đó, vì chúng ta là nước đang phát triển, ở trong bối cảnh chuyển biến từ kinh tế từ chiều rộng sang chiều sâu.

Xin nhấn mạnh, trong hội nhập sâu rộng quốc tế, tác động của cuộc cách mạng 4.0 lớn như thế thì đổi mới tư duy là quan trọng. Trong khi một bộ phận không nhỏ giáo viên, nhân dân cũng thấy rằng, khó khăn trong đổi mới là vẫn có tư tưởng bao cấp trì trệ ở một bộ phận trường, giáo viên nào đó. Đây là một thách thức, nếu không chuyển biến tư duy thì chúng ta khó có thể thực hiện cộng cuộc đổi mới thành công.

Thách thức thứ hai là cần khắc phục là niềm tin của xã hội với giáo dục. Nhìn tổng thể, giáo dục đã làm được rất nhiều việc, nhưng cũng có những khuyết điểm trong quá trình thực hiệ và hình như xã hội chưa tin vào giáo dục nói chung, giáo dục đại học nói riêng.

Vì vậy, thời gian tới, công tác tuyên truyền phải kịp thời, chính xác những kết quả, thành công và hạn chế, khó khăn để xã hội cùng chia sẻ, giúp đỡ ngành Giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng, lấy lại niềm tin trong nhân dân và xã hội.

Bản thân các trường đại học cũng phải vươn lên, phải khẳng định với xã hội rằng chất lượng đào tạo nguồn nhân lực bậc đại học, sau đại học ở Việt Nam không thua kém chất lượng đào tạo ở khu vực và trên thế giới; nhân lực Việt Nam có đủ khả năng để đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế, cạnh tranh bình đẳng trên sân chơi trong nước cũng như trên khu vực.

Tôi cho rằng có như vậy mới lấy lại niềm tin trong xã hội, nhân dân và có vậy công cuộc đổi mới mới thành công.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc: Trước khi trả lời câu hỏi, tôi cũng xin bổ sung thêm ý kiến của PGS.TS Bùi Anh Tuấn vừa rồi. Về mặt chương trình thì hiện nay  các trường đại học hoàn toàn tự chủ. Chỉ có những môn lý luận chính trị, giáo dục thể chất, giáo dục quốc phòng là thực hiện theo quy định. Còn các môn còn lại trong chương trình đào tạo hoàn toàn do các trường quyết định về nội dung, phương pháp, giáo trình. Ở đây, trong mở rộng về chuyên môn thì hiện nay, tiến hành thí điểm Nghị quyết 77 và đang đưa vào Luật Giáo dục đại học sửa đổi, bổ sung và sẽ mở rộng. Trước đây Nghị quyết 77 là thực hiện theo trường công, nhưng mà hiện nay thì qua thực tiễn, chúng tôi thấy rằng,  đạt kết quả tốt thì mở rộng  triển khai luôn ở tất cả các trường, không phân biệt công, tư gì nữa, miễn là chúng  ta đáp ứng điều kiện về chất lượng; ví dụ như: Vấn đề về mã ngành đào tạo, như trong liên kết đào tạo trong nước và quốc tế… Tất cả những vấn đề này là tự chủ một bước xa hơn so với trước đây.

Trở lại với câu hỏi Bộ Giáo dục và Đào tạo đã làm gì để thực hiện Nghị quyết 29? Sau khi Nghị quyết ban hành thì Chính phủ có chương trình hành động để triển khai Nghị quyết, rồi Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng có chương trình hành động, trong đó làm rất nhiều việc. Chúng tôi thực hiện đầy đủ theo 9 giải pháp trong  Nghị quyết 29 đã nêu. Ở đây, tôi xin nêu một số vấn đề lớn.

Trước tiên là công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế rất quan trọng. Tư tưởng của Nghị quyết rất đột phá, rất đổi mới, tuy nhiên chúng ta phải thể chế hoá vào trong thực tiễn. Về phía Bộ, đối với phần việc của Bộ, liên quan nhiều đến chuyên môn, chúng tôi đã ban hành các thông tư, quy định để các trường thực hiện; ví dụ như: Tuyển sinh, chỉ tiêu tuyển sinh, những quy định về liên kết đào tạo, hợp tác quốc tế, khoa học công nghệ… Những vấn đề thuộc thẩm quyền của Bộ thì Bộ chủ động để thay đổi, những vấn đề nào thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì chúng tôi cũng tham mưu để Chính phủ ban hành những văn bản, những quy định.

Như chúng ta biết thì Nghị quyết 77 và sau này là văn bản liên quan đến vấn đề cơ chế, tự chủ, trong đó có phần nhân sự, tổ chức bộ mày, tài chính thì Bộ cũng đã tham mưu cho Chính phủ đề thay đổi quan điểm, thể chế để giúp cho các trường đại học của chúng ta nâng cao tự chủ, đồng thời tăng trách nhiệm. Mục đích là để nâng cao chất lượng giáo dục đại học.

Và trong Nghị quyết 29 có một nội dung quan trọng là đổi mới cơ chế tài chính. Đổi mới tài chính trong những năm qua có những thay đổi quan trọng. Từ các nghị định, quyết định của Bộ, của Chính phủ có những thay đổi trong cơ chế tài chính và chính cơ chế tài chính thay đổi tạo những đổi mới về cơ chế tài chính tại các trường, tạo động lực bên trong cho các trường ĐH.

Trong Nghị quyết 29 cũng nhấn mạnh đến những thay đổi trong đội ngũ. Về đội ngũ thì trong những năm qua, cả trong nước và đào tạo ở nước ngoài thì chúng ta đều đẩy mạnh công tác này. Có thể nói là việc đổi mới hiện nay đã được khẳng định bằng việc chúng ta được xếp hạng thế giới. Việc các trường đại học của chúng ta được xếp hạng, công bố quốc tế tăng hơn rất nhiều là do đội ngũ của chúng ta được đào tạo bài bản, trong đó có đội ngũ được đào tạo từ nước ngoài về rất nhiều. Và chính đội ngũ đó hiện nay đóng vai trò rất nòng cốt trong các trường đại học, từ đào tạo nội dung đến đào tạo về nghiên cứu khoa học.

Như chúng ta đã biết thì trong 2 năm vừa rồi, số công trình nghiên cứu khoa học công bố quốc tế trên các tạp chí quốc tế đã tăng gấn 2 lần tức là bằng tổng 5 năm trước đó cộng lại. Như vậy tôi cho rằng, nghiên cứu khoa học trong những năm qua đã có những khởi sắc.

Trong Nghị quyết 29 nhấn mạnh là hội nhập quốc tế. Việc hội nhập quốc tế, các trường đại học rất chủ động đổi mới chương trình đào tạo, chương trình hợp tác nước ngoài, phát triển chương trình chất lượng cao... Đây là những vấn đề mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cố gắng thể chế hóa bằng chính sách để thúc đẩy sự phát triển của các trường đại học.

PGS.TS Bùi Anh Tuấn: Tôi xin chia sẽ thêm là thầy Dũng mặc dù năm nay 83 tuổi nhưng rất say mê trong nghiên cứu, trong giáo dục Đại học, cùng với trường Đại học Thăng Long, Đại học Ngoại thương cũng đang cung cấp các chương trình đào tạo bằng tiếng anh. Nhiều sinh viên trao đổi và tham gia các chương trình đào tạo tiếng anh tại trường chúng tôi.

Tôi cũng phải khẳng định lại tự chủ học thuật là một trong những tự chủ sớm nhất của tự chủ đại học và việc xây dựng và ban hành các chương trình giáo dục Đại học là của các trường ĐH, Bộ không can thiệp vào nội dung xây dựng chương trình, duy có các môn giáo dục lý luận chính trị thì bắt buộc phải đảm bảo yêu cầu của giáo dục nước ta.

-Xin cảm ơn ông!

GS.TS Phạm Huy Dũng: 5 năm qua là bước tiến của nhiều năm trước. Chúng ta làm việc trong khuôn khổ của pháp luật, với chủ trương mở cửa và điều này cũng xuất phát từ chính nhu cầu tự mở cửa. Ví dụ như trường ĐH Thăng Long, đã mời các giảng viên quốc tế để đào tạo tiếng Anh; từ đó, dần dần các giảng viên trong nước cũng từng bước nâng cao trình độ tiếng Anh của mình. Tôi nhận thấy các trường tư thục làm được việc này thì các trường công lập có thể làm tốt hơn. Trường Đại học Thăng Long cũng chủ động đào tạo giảng viên người Việt đạt chuẩn về trình độ tiếng Anh sau thời gian đầu mời giảng viên quốc tế vào dạy bằng cấp bằng tiếng Anh. Đại học Thăng Long đã tiến hành dạy thạc sỹ bằng tiếng Anh và tiến đến đào tạo tiến sỹ bằng tiếng Anh. Đây cũng là cách đổi mới để hội nhập và thu hút nhiều sinh viên quốc tế đến theo học tại Việt Nam nói chung và trường Đại học Thăng Long nói riêng.

Trong đào tạo ĐH, chúng tôi quan niệm không có nghiên cứu không giảng dạy được. Do đó, cũng cần tập trung cho công tác này và thí điểm tự chủ ĐH đã đề cập nhiều tới nội dung này. Cá nhân tôi 83 tuổi nhưng năm 2017 cũng đã xuất bản hai sách về kinh tế quốc tế (1000 trang) và công tác xã hội trong bệnh viện (1000 trang), nếu không cập nhật thì sẽ khó để giảng dạy tốt. Điều này cũng đồng nghĩa với việc phải gắn giảng dạy với nghiên cứu khoa học cũng phải được tập trung ở trường ĐH, nhất là các trường tư. Cũng phải thẳng thắn là trường tư xin một đề tài khoa học thì rất khó, do đó, tôi rất mong, tới đây, cơ chế này cũng mở rộng đối tượng hơn, trong đó có cả các trường tư.

Ở đây, tôi cũng phải nhắc đến nữ Chủ tịch Hội đồng quản trị của Đại học Thăng Long – có niềm đam mê đặc biệt với giáo dục, nhất là giáo dục Đại học. Tôi cũng là một cổ đông và tất cả cổ đông khác của trường, không ai giữ một đồng cổ tức, tất cả đều dùng quay vòng lại để đầu tư cho hoạt động giáo dục của nhà trường. Nói như người Pháp thì “giáo dục không bao giờ có lãi đâu”.

Tự chủ Đại học chính là gắn với tự chủ học thuật và tự chủ kinh phí. Tôi thiết nghĩ, nếu hôm nay có sự tham dự của đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ thì sẽ tốt hơn vì khoa học công nghệ và giáo dục có mối liên hệ gắn bó với nhau rất chặt chẽ.

Hiệu trưởng Bùi Anh Tuấn: Trước hết, tôi đồng tình với ý kiến của Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc và Vụ trưởng Nguyễn Đắc Hưng đã chia sẻ. Dưới góc nhìn khác của cá nhân, nhìn nhận lại 5 năm qua, có thể thấy, thành tựu lớn nhất là đáp ứng yêu cầu tốt hơn về giáo dục ĐH, cả về số lượng và chất lượng, biểu hiện ở những điểm chủ yếu: Tiếp cận giáo dục ĐH của người dân được nâng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và việc làm tốt hơn. Ở một số ngành nghề đào tạo, nhân lực không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn đáp ứng nhu cầu khu vực và quốc tế, rất đáng ghi nhận. Vấn đề chuyển giao công nghệ và tri thức mới thời gian qua cũng làm tốt.

Nguyên nhân của những kết quả đạt được là đổi mới giáo dục ĐH triển khai hiệu quả, quyết liệt theo tinh thần Nghị quyết 29. Giáo dục ĐH có sự thay đổi đặc biệt, quan tâm tới cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao trong điều kiện mới, đặc biệt nâng cao chất lượng, số lượng đội ngũ của các cơ sở, nhất là công tác kiểm định được chú trọng quan tâm. Các cơ sở phải nhận thức được kiểm định như là một đợt khám bệnh để nâng cao chất lượng tổng thể.

Một điều không thể phủ nhận là tự chủ ĐH, điều này đã tạo ra một sức sống mới giúp các trường ĐH nâng cao chất lượng của mình, đồng thời, hướng tới cung cấp một thị trường lao động với nguồn nhân lực chất lượng cao.

Vụ trưởng Vụ Giáo dục và đào tạo, dạy nghề Nguyễn Đắc Hưng:

 Vâng! Tôi hoàn toàn đồng ý với ý kiến của Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc. Có thể nói, lịch sử phát triển 5 năm của ngành Giáo dục không dài nhưng thực hiện đúng kỳ vọng của Trung ương. Nhân dân có thể đánh giá được thông qua 5 chỉ số sau:

Chỉ số thứ nhất, nhìn một cách khái quát, thể hiện rõ nét nhất là trước khi thực hiện Nghị quyết 29, chúng ta chưa có trường nào nằm trong top 1000 các trường đại học trên thế giới. Sau 5 năm, chúng ta có 2 trường top thế giới, châu Á từ 1 -2 trường, đến nay lên 7 trường, rất nhiều trường trong top 400 – 300 châu Á. Một số ngành, lĩnh vực đào tạo đã so sánh được với các trường đại học lớn trên thế giới và khu vực.

Chỉ số thứ hai, 84% sinh viên ra trường có việc làm sau 12 tháng.

Chỉ số thứ ba, số công trình nghiên cứu được công bố trong nước và quốc tế tăng gấp đôi.

Chỉ số thứ tư, sự chuyển biến về nhận thức, hành động trong các trường ĐH, nhất là khi chúng ta tổng kết 3 năm thực hiện Nghị quyết có thể khẳng định chủ trương tự chủ của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 29 là hoàn toàn đúng đắn, cho phép chúng ta tạo nên cuộc cạnh tranh lành mạnh trong khối các trường ĐH toàn quốc.

Điều đáng phấn khởi là trước đây, chúng ta đánh giá một số trường ĐH dân lập hình như có mặc cảm là có chất lượng thì vừa rồi, một số trường ĐH theo kiểm định quốc tế được đánh giá là rất cao.

Điều cuối cùng là công tác quản lý đối với chất lượng đào tạo đại học và sau đại học được quản lý chặt chẽ hơn thông qua việc tiếp cận dần với chất lượng, tiêu chuẩn của quốc tế.

Đấy là những thành tựu, mà theo tôi, trong 5 năm qua chúng ta đã đạt được. Tất nhiên, tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29 thì còn dài, nhưng trong thời gian không xa nữa, mà cụ thể hơn là sau 10 năm tổng kết thực hiện Nghị quyết thì sẽ có nhiều chuyển biến hơn và rõ nét hơn, thu được nhiều thành quả hơn.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc:

Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29, trong đó đặt ra mục tiêu: Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Sau 5 năm thực hiện bước đầu tạo ra những chuyển biến đối với giáo dục đại học.

Nghị quyết số 29 được ban hành vào năm 2013; đến năm 2014, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 77 thí điểm đổi mới đối với các cơ sở giáo dục đại học. Đến nay, Chính phủ đã phê duyệt thí điểm 23 trường thực hiện tự chủ.

Đây là đợt thí điểm lớn nhất từ trước đến nay, tự chủ trên 3 phương diện mới là: Chuyên môn học thuật, tổ chức nhân sự bộ máy và tự chủ về tài chính. Sau 5 năm, qua kết quả thí điểm của 23 cơ sở đại học, Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo đánh giá đã đạt kết quả tích cực, kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục Đại học.

Những nội dung sửa đổi đó đã được đưa vào dự thảo Luật. Quốc hội đã có ý kiến và dự kiến cuối năm 2018 sẽ thông qua để thể chế hóa chính thức những chủ trương, chính sách đã thực hiện trong những năm qua. Chúng ta phải thể chế hóa vì thời gian thí điểm 2014-2017 đã hết.

Trong Nghị quyết 29 nhấn mạnh việc xây dựng một số trường ĐH, các ngành học mang tầm quốc tế. Các cơ sở giáo dục ĐH trong những năm qua đã ý thức được việc xây dựng uy tín, chất lượng, hội nhập với thế giới. Các trường 5 năm trước đã được kiểm định (117 trường), hơn 100 chương trình được kiểm định quốc tế... Với nỗ lực của các trường, đến nay theo số liệu mới nhất có 7 trường nằm trong top 500 trường Châu Á và 2 đại học lọt top 1.000 của thế giới. So với các trường lớn trên thế giới, so với quy mô ngân sách, đầu tư của chúng ta còn khiêm tốn nhưng bước đầu những đối mới đã đúng hướng, khả quan. Hy vọng với cơ chế đẩy mạnh tự chủ, sắp tới chúng ta sẽ có những trường phát triển hơn nữa .

Ngoài hội nhập và kiểm định, các cơ sở giáo dục bắt đầu quan tâm đến nghiên cứu khoa học quốc tế. Có một thời gian dài, nguồn thu của các trường dựa nhiều vào học phí; việc nghiên cứu khoa học và công bố quốc tế chưa được quan tâm,  mà chúng ta biết, các trường muốn được xếp hạng quốc tế phải có yếu tố nghiên cứu khoa học. Trong những năm gần đây, các trường đã được quan tâm đầu tư và tạo cơ chế thích hợp để thúc đẩy những nghiên cứu khoa học. Trong 2 năm gần đây, số liệu công bố quốc tế nhiều hơn 5 năm trước đây cộng lại. Điều đó dẫn đến thứ hạng của các trường đại học của chúng ta tăng mạnh mẽ trong những năm gần đây.

Nghị quyết 29 cũng nhấn mạnh đến phát huy về phẩm chất, năng lực của người học. Trong các quy chế các trường bắt đầu tham khảo các chương trình đào tạo của nước ngoài, ý kiến của doanh nghiệp, nhu cầu xã hội để đổi mới chương trình, nội dung phương pháp giảng dạy phù hợp.

Quan sát ở các trường đại học, các thầy cô giáo đã đổi mới phương pháp, phát huy tính chủ động, sáng tạo của sinh viên. Khá nhiều trường các em sau khi tốt nghiệp hoàn toàn đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao xã hội.

Như vậy, sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 29, chúng ta hoàn toàn có niềm tin nếu tiếp tục đổi mới, thể chế hóa đường lối và quan tâm, hỗ trợ với những trường đại học có kết quả tốt, tôi tin tưởng sắp tới sẽ có nhiều trường góp mặt vào quá trình đào tạo nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

TS Trần Doãn Tiến, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phát biểu Đề dẫn Giao lưu trực tuyến  “Tự chủ đại học – Xu thế phát triển tất yếu”

Kính thưa:  PGS. TS Nguyễn Văn Phúc – Thứ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo

Kính thưa các đồng chí lãnh đạo, chuyên gia!

Thưa các đồng chí, đồng nghiệp!

Vấn đề tự chủ đại học là xu hướng phát triển tất yếu của các quốc gia.  Trong đó đối với nước ta, cũng có thể coi đây là “gốc rễ” của đổi mới lĩnh vực rất quan trọng này, bởi vì, tự chủ đại học là điều kiện cần thiết để thực hiện các phương thức quản trị đại học tiên tiến nhằm cải tiến và nâng cao chất lượng đào tạo.

Nhìn lại 5 năm thực hiện Nghị quyết 29- NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, có thể khẳng định vấn đề tự chủ đại học ở nước ta đã có những chuyển biến rất tích cực.

Đến thời điểm này, đã có 23 cơ sở giáo dục đại học công lập được Chính phủ cho thí điểm tự chủ.  Sau 3 năm (2014-2017), mô hình thí điểm tự chủ bước đầu được đánh giá tích cực, các cơ sở giáo dục Đại học đã có những thành tựu nhất định và được xã hội công nhận. Các trường Đại học đã chủ động mở ngành và phát triển chương trình đào tạo theo nhu cầu xã hội; phương pháp và nội dung giảng dạy tiếp cận chuẩn quốc tế. Số đề tài khoa học công nghệ được phê duyệt, số lượng các công trình được công bố của  các trường tự chủ từ 2013 - 2016 nhìn chung tăng lên đáng kể.

Cùng với đó, các trường tự chủ đã được giao nhiều quyền hơn nữa trong các lĩnh vực, giúp giảm bớt các thủ tục hành chính nên đã chủ động, linh hoạt hơn trong tổ chức thực hiện các hoạt động của nhà trường. Về tổ chức bộ máy, các trường chủ động hơn trong thành lập mới, sáp nhập, chia tách, giải thể, nâng cấp các đơn vị trong trường, nhà trường. Sự sắp xếp lại tổ chức đem lại những hiệu quả tích cực. Tỷ lệ  giảng viên có học hàm, học vị từ thạc sĩ trở lên tăng, trong khi đội ngũ lao động gián tiếp (chuyên viên, nhân viên) giảm xuống...

Về tài chính, tổng thu giai đoạn sau tự chủ so với trước tự chủ tăng 16,6%. Cơ chế thí điểm tự chủ tạo điều kiện cho các trường chủ động trong công tác xây dựng kế hoạch tài chính và dự toán ngân sách ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Cùng với việc tăng học phí, các trường đã thực hiện tăng cường cơ sở vật chất, đảm bảo chất lượng đối với người học, thực hiện chính sách xã hội hóa đối với người học, có những thay đổi về chính sách học bổng và học phí đối với đối tượng chính sách.

Kính thưa các đồng chí và quý độc giả!

Sau hơn 3 năm thực hiện thí điểm tự chủ Đại học, nhiều khó khăn, vướng mắc cũng đã bộc lộ cần được tháo gỡ trước khi cơ chế tự chủ chính thức được vận hành rộng rãi. Đó là: thiếu quy định và định nghĩa cụ thể về tự chủ và quyền của các trường đại học trong việc xác định quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm của trường;  còn thiếu đồng bộ, thống nhất và khả thi trong hệ thống các văn bản pháp quy, cơ chế, chính sách về thực hiện tự chủ Đại học; việc giao quyền tự chủ đối với giáo dục Đại học mới chỉ thực hiện trong phạm vi thí điểm, chưa trở thành yêu cầu cấp thiết với các trường; điều kiện tự chủ mới chỉ tiếp cận chủ yếu từ góc độ về tài chính chưa tính đến năng lực chuyên môn và năng lực tổ chức quản lý của các cơ sở đào tạo. Hiện nay, vấn đề tổ chức quản trị tại các cơ sở giáo dục thí điểm vẫn còn nhiều tranh cãi…

Từ kinh nghiệm quốc tế và xu hướng chung trên thế giới hiện nay là chuyển dịch dần từ mô hình Nhà nước kiểm soát sang các mô hình có mức độ tự chủ cao hơn đối với trường đại học. Tại Việt Nam, thực tế cho thấy, tự chủ sẽ tạo động lực cho trường đại học phát huy mọi khả năng, năng lực nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong hoạt động, đồng thời cũng làm tăng tính cạnh tranh giữa các trường đại học, tạo điều kiện để đa dạng hóa các hoạt động đào tạo. Mặt khác, huy động được sự đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển các trường đại học, giảm dần bao cấp từ ngân sách nhà nước.

Tại Hội thảo Giáo dục  mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cũng nhấn mạnh, Giáo dục của Việt Nam, trong đó có giáo dục đại học không thể nằm ngoài xu thế chung của thế giới. Vì vậy, tự chủ đại học là tất yếu!.

Khi bàn về các giải pháp trong thời gian tới, các chuyên gia cũng chỉ rõ, cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung quy định rõ quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục Đại học; làm rõ nội dung tự chủ đại học đối với các cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập để bảo đảm bình đẳng giữa các cơ sở giáo dục đại học; Giải quyết những điểm giao thoa, chồng chéo giữa các luật và văn bản dưới luật liên quan đến việc thực hiện quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục Đại học; Tăng cường thí điểm, xây dựng lộ trình, điều kiện để dần xóa bỏ cơ chế “cơ quan chủ quản”;Tăng cường kiểm tra, giám sát và hậu kiểm theo quy định pháp luật để nâng cao trách nhiệm của các trường đối với chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo…

Đặt vấn đề như vậy để thấy rằng chúng ta đã và sẽ tiếp tục phải đối mặt với những khó khăn, thách thức. Và rất cần có những cơ chế, chính sách, giải pháp căn cơ để giải bài toán này. Việc Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức giao lưu trực tuyến hôm nay cũng là một bước để trao đổi, làm rõ một số vấn đề xung quanh chủ đề rất nóng này. Cụ thể là:

Thứ nhất, tự chủ Đại học – xu thế phát triển tất yếu của các quốc gia hiện nay.

Thứ hai, cơ sở lý luận, vấn đề cốt lõi của tự chủ đại học là gì?.

Thứ ba, nhận diện thực trạng tự chủ đại học ở nước ta hiện nay.

Thứ tư, những vấn đề đặt ra về tự chủ đại học hiện nay. Nên trao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học như thế nào và cần thực hiện quyền tự chủ ra sao để đảm bảo mục đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả và chất lượng của giáo dục đại học, đồng thời vẫn đảm bảo được công bằng xã hội?. Cơ chế nào để  điều chỉnh hợp lý về cơ sở, chính sách, pháp luật đi kèm với việc tăng cường công tác quản lý, giám sát và hậu kiểm…? v.v…

Thứ năm, những giải pháp nào để tiếp tục đổi mới, tăng cường tự chủ đại học trong thời gian tới.

Kính thưa các đồng chí và quý bạn đọc!

Giao lưu, đối thoại trực tuyến với độc giả của Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam là một phương thức mới được Báo triển khai thường xuyên. Cuộc Giao lưu hôm nay nhằm tuyên truyền sâu rộng, làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận thức sâu sắc về quan điểm, mục tiêu đổi mới giáo dục Đại học. Trong đó vấn đề tự chủ đại học là “gốc rễ” của đổi mới, nhất là các nội dung căn bản: Tự chủ về học thuật, tự chủ về tài chính và tự chủ về tổ chức và quản lý.

Tại buổi Giao lưu trực tuyến hôm nay, Ban Tổ chức rất mong các đồng chí lãnh đạo, các chuyên gia tập trung phân tích, trao đổi, trả lời làm sâu sắc thêm các nội dung mà bạn đọc quan tâm. Chúng tôi kỳ vọng buổi Giao lưu sẽ góp phần giải quyết 5 vấn đề nêu trên, nhằm từng bước tháo gỡ những “nút thắt” trong vấn đề đổi mới giáo dục Đại học nói chung và tự chủ Đại học nói riêng.

Thay mặt lãnh đạo Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, tôi xin cảm ơn đồng chí Nguyễn Văn Phúc, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các chuyên gia đã dành thời gian tham gia buổi Giao lưu trực tuyến quan trọng, đầy ý nghĩa này. Rất mong bạn đọc, ngoài các câu hỏi đã gửi đến Ban Tổ chức, tiếp tục gửi các câu hỏi để trao đổi, giao lưu với các khách mời.

Kính chúc sức khỏe Quí vị đại biểu và chúc cho buổi Giao lưu của chúng ta đạt kết quả tốt đẹp.

Trân trọng cảm ơn!

TS Nguyễn Công Dũng, Phó Tổng biên tập Thường trực Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phát biểu khai mạc Tọa đàm trực tuyến “Tự chủ đại học – Xu thế phát triển tất yếu”

Kính thưa các đồng chí đại biểu!

Một trong những nội dung quan trọng mà Nghị quyết số 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” nhấn mạnh là, đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng. Giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các cơ sở giáo dục, đào tạo; phát huy vai trò của hội đồng trường…

Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 29, dưới sự nỗ lực triển khai của toàn Đảng, toàn dân, của Ban Tuyên giáo Trung ương, của Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng tất cả các Bộ ngành, địa phương, giáo dục và đào tạo của nước ta đã thực sự có nhiều chuyển biến, trong đó giáo dục đại học đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Tự chủ đại học trở thành xu thế tất yếu, nhu cầu tự thân của trường đại học, được xem là chìa khóa nâng cao chất lượng đào tạo và chất lượng đầu ra, việc làm sinh viên…

Để góp phần tuyên truyền, đưa Nghị quyết số 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo…” vào cuộc sống, nhằm tạo ra bước chuyển đổi mạnh mẽ về đổi mới giáo dục Đại học, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Giao lưu trực tuyến với chủ đề: “Tự chủ đại học – Xu thế phát triển tất yếu”.

Tham gia chỉ đạo và trả lời trực tuyến, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu:

1. PGS.TS  Nguyễn Văn Phúc – Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo

2. TS Trần Doãn Tiến – Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam.

3. TS Nguyễn Đắc Hưng – Vụ trưởng Vụ Giáo dục và Đào tạo, Dạy nghề (Ban Tuyên giáo Trung ương)

4. PGS.TS Bùi Anh Tuấn – Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương

5. GS.TS Phạm Huy Dũng – Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Đại học Thăng Long

Đến dự Giao lưu trực tuyến, chúng tôi cũng trân trọng giới thiệu có đại diện một số lãnh đạo Vụ của Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Trường ĐH Ngoại thương Hà Nội, Trường ĐH Thăng Long…cùng các cơ quan thông tấn báo chí đến dự và đưa tin.

Kính chúc sức khỏe Quí vị đại biểu và chúc cho buổi Giao lưu trực tuyến của chúng ta sẽ đạt kết quả tốt đẹp.