Khu tưởng niệm Cụ Phan Văn Trị. Ảnh: dulichcantho.vn
Nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị được nhân dân kính trọng gọi là cụ Cử Trị. Ông sinh năm 1830, tại thôn Hưng Thạnh, huyện Bảo An, Phủ Hoằng An, Trấn Vĩnh Thạnh (nay là xã Thạnh Phú Đông, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre); ông mất ngày 22/6/1910 tại huyện Phong Điền, Cần Thơ. Ông xuất thân trong một gia đình nho học, nổi tiếng thông minh, hiếu học từ nhỏ. Năm 19 tuổi, ông đỗ cử nhân nhưng không làm quan mà về Vĩnh Long, sau chuyển qua Phong Điền, Cần Thơ sống cuộc đời thanh đạm, hằng ngày dạy học, bốc thuốc chữa bệnh giúp người nghèo.
Trước khi thực dân Pháp đến, thơ Phan Văn Trị thường vịnh cảnh, vịnh vật để bày tỏ chí hướng, ước muốn giúp đời, cứu dân hoặc để phê phán những người bất tài, hám danh. Đến khi quân Pháp chiếm đóng miền Nam, ông làm thơ yêu nước, mượn hình ảnh những loài vật quen thuộc với con người để công kích bọn cướp nước, bán nước. Ông cùng các sĩ phu tiết nghĩa thời bấy giờ như Nguyễn Đình Chiểu, Bùi Hữu Nghĩa… hợp thành một mặt trận dùng ngòi bút, tỏ rõ khí phách kiên trung, đề xướng và phát động phong trào bất hợp tác với giặc. Ngày nay, nhiều áng thơ chứa chan lòng yêu nước của cụ Cử Trị vẫn được lưu truyền như “Thất tỉnh Vĩnh Long”, “Hột lúa”, “Con muỗi”, “Con rận”, “Cá thia thia”…
Trước kia, mộ ông chỉ là một nấm mồ bằng đất giản dị. Năm 1990, khu mộ được trùng tu, tôn tạo, xây dựng thêm nhà tưởng niệm, mộ bia và văn bia bằng đá mài cao 1,6 mét trên tổng diện tích 600 m2…Khu mộ được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1991.
Đến năm 2005, Nhà nước cùng chính quyền địa phương tiếp tục đầu tư, cải tạo mở rộng di tích với quy mô 3000 m2 cùng nhiều hạng mục công trình quan trọng như, nhà thủy tạ, nhà truyền thống và bia đá hoa cương, đồng thời cải táng mộ vợ ông ở gần đó về nằm cận kề trong khuôn viên khang trang, rộng rãi, hàng năm tổ chức lễ giỗ trọng thể. Vào những ngày lễ, Tết và lễ giỗ hằng năm, rất đông cán bộ, nhân dân từ các nơi cùng tụ hội về đây thành kính dâng hương tưởng nhớ, bày tỏ sự ngưỡng mộ tài năng, đức độ của ông.
Dịp lễ giỗ năm nay, cuộc đời và sự nghiệp của nhà thơ được tái hiện qua kịch bản sân khấu hóa, biểu diễn trước khu tưởng niệm. Ngoài ra, Huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre cũng phối hợp với huyện Phong Điền tổ chức nhiều hoạt động kỷ niệm như, Hội thi gói bánh tét, Hội thi vẽ Nét cọ tuổi thơ, thi các trò chơi dân gian, đồng thời trao 18 suất học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn.
Ông Nguyễn Văn Sử, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UND huyện Phong Điền khẳng định, Lễ giỗ lần thứ 107 của nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị là điểm son, là kết quả từ sự nỗ lực của huyện Phong Điền và UBND thành phố Cần Thơ trong việc hướng tới mở rộng quy mô lễ giỗ cụ Phan, đưa hoạt động này trở thành sự kiện có ý nghĩa lịch sử - văn hóa - du lịch của địa phương, thu hút đông đảo người dân thành phố, du khách tham gia.../.