 |
| Ông Vũ Minh Lý, Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông Tài nguyên môi trường phát biểu tại hội nghị. Ảnh: LA |
Phát biểu tại hội nghị, ông Vũ Minh Lý, Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông Tài nguyên môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường chia sẻ, trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất (EPR) là cách tiếp cận của chính sách môi trường; trong đó, nhà sản xuất, nhập khẩu được yêu cầu có trách nhiệm về môi trường trong suốt vòng đời của sản phẩm hay hàng hóa đó, bao gồm từ khâu thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và thải bỏ. Trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất (EPR) là một công cụ kinh tế tuân theo nguyên tắc thị trường và cách tiếp cận chính sách mới nhằm tìm kiếm giải pháp tài chính để xử lý vấn đề chất thải; đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế, đem lại cơ hội kinh tế, việc làm cho xã hội và giúp Chính phủ các nước đạt được các mục tiêu về môi trường.
EPR là một công cụ chính sách phổ biến trên thế giới đồng thời là công cụ rất hiệu quả trong quản lý chất thải. Hiện nay có khoảng hơn 400 hệ thống EPR khác nhau trên toàn cầu mà các quốc gia đang áp dụng. EPR và kinh tế tuần hoàn có mối quan hệ mật thiết với nhau, không thể có kinh tế tuần hoàn nếu không có EPR, và EPR là động lực để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn.
Tại Việt Nam, việc thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR) đã được thể chế hóa tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2005; tuy nhiên trong 18 năm qua, quy định EPR chưa được thực hiện hiệu quả do nhiều nguyên nhân, chủ yếu là do trước đây mô hình này hoàn toàn tự nguyện.
Việc áp dụng tự nguyện mà không bắt buộc làm cho mô hình EPR không phát huy được tác dụng mong muốn, không tạo ra cơ chế tài chính bền vững cho việc thu hồi, xử lý sản phẩm, bao bì sau sử dụng; không có tác động đến quá trình sử dụng nguyên liệu, thiết kế sản phẩm dễ thu gom, tái chế, kéo dài vòng đời sản phẩm... Vì vậy, với xu hướng tất yếu của sự phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn thì việc bắt buộc áp dụng EPR là cần thiết để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
Theo ông Vũ Minh Lý, nếu trước đây Luật chỉ quy định trách nhiệm thu hồi và xử lý các sản phẩm thải bỏ của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu thì hiện nay theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, nội dung này đã được thay đổi cách tiếp cận trong đó nhà sản xuất, nhập khẩu có 2 trách nhiệm: Trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế; trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải đối với 6 nhóm sản phẩm, bao bì chứa chất độc hại, khó có khả năng tái chế, gây khó khăn cho thu gom, xử lý chất thải. Nội dung này đã được triển khai thực hiện từ ngày 1/1/2022.
Đây là chính sách rõ ràng và cụ thể nhất giúp giải quyết các vấn đề rác thải nhựa hiện nay và EPR cũng khởi đầu nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, đặt nền móng ban đầu cho hình thành và phát triển ngành công nghiệp tái chế hiện đại, thân thiện với môi trường. Việc thay đổi cách tiếp cận này là phù hợp với thông lệ quốc tế và EPR được coi là một trong những công cụ chính sách thể chế hóa chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam hiện nay.
Từ năm 2021 đến nay, sau khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 được ban hành và có hiệu lực, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức nhiều hội thảo, tập huấn, phổ biến các nội dung về EPR để các doanh nghiệp, nhà sản xuất, nhập khẩu tiếp cận, nắm bắt và thực hiện. Tuy nhiên, trên thực tế, nhu cầu tìm hiểu và tiếp cận về EPR và kinh tế tuần hoàn hiện nay vẫn là rất lớn, một số hiệp hội và doanh nghiệp chưa biết và chưa được tiếp cận với vấn đề này. Vì vậy, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tiếp tục phối hợp với các hiệp hội doanh nghiệp, các ngành hàng tổ chức các hội thảo với quy mô khác nhau để phổ biến thông tin, hỗ trợ giải đáp để các nhà sản xuất nhập khẩu thực hiện tốt trách nhiệm của mình. Đồng thời, phát động triển khai các chương trình, cuộc thi nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng trong giảm thiểu nhựa và tìm kiếm những sáng kiến, giải pháp và mô hình trong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.
Bà Nguyễn Thị Qúy – Giám đốc Truyền thông - Công ty TNHH MTV SX TM DV Môi trường Á Châu chia sẻ, để quản lý chất thải bền vững trong nền kinh tế tuần hoàn, công ty xem “chất thải là tài nguyên” và để ứng dụng thành công các phương pháp xử lý chất thải tiếp theo.
“Hiện tại đơn vị đang áp dụng mô hình đồng xử lý chất thải. Dựa trên đặc tính và giá trị của các nhóm chất thải khác nhau, chúng tôi đã có những phương án nhằm biến chất thải – thứ đã bị loại bỏ trong quá trình sản xuất đầu tiên và tưởng chừng như không còn giá trị sử dụng sẽ trở thành nguyên, nhiên liệu tạo ra các sản phẩm. Từ đây, chúng sẽ tiếp tục được đưa vào vòng đời thứ 2, phục vụ các hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Theo đó, nhóm chất thải có đặc tính sinh nhiệt được sử dụng làm nhiên liệu cho nhà máy xi mặng như: chất thải có thể cháy được - vỏ bao bì các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu hàng ngày nhiều lớp không thể tái chế, nhựa sử dụng một lần từ các bãi chôn lấp rác sinh hoạt, từ nhựa đại dương các dự án giảm nhựa. Nhóm chất thải có đặc tính tương tự như đất sét sử dụng làm một phần nguyên liệu thay thế cho quá trình sản xuất xi măng cụ thể: Bùn thải, tro xỉ từ quá trình đốt lò, Tro bay, Chất thải hữu cơ từ rác sinh hoạt… Từ đó tạo nên vòng tuần hoàn khép kín của chất thải, góp phần thực hiện ERP”, bà Nguyễn Thị Qúy cho biết.
Dịp này, Ban tổ chức đã phát động Cuộc thi “Giải pháp xanh hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững”.
Tại Hội nghị, các chuyên gia, đại biểu đã trao đổi, chia sẻ, giải đáp các câu hỏi của đại diện hiệp hội và doanh nghiệp trong thực hiện quy định chi tiết về trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất, nhập khẩu; giới thiệu về trách nhiệm mở rộng nhà sản xuất (EPR) theo quy định tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh; giải pháp trong phân loại, thu gom và xử lý chất thải thành nguyên, nhiên liệu thay thế, giúp giảm phát thải trong quá trình sản xuất .../.