Khai thác cát, sỏi phức tạp, khó quản lý
Trước yêu cầu xây dựng gia tăng trong thời gian gần đây, việc cung ứng nguồn cát, sỏi phục vụ cho xây dựng trở thành vấn đề “nóng” của nhiều địa phương. Tại Quảng Nam, địa phương có nguồn khoáng sản cát, sỏi tương đối dồi dào nên hoạt động quản lý, khai thác các nguồn khoáng sản này trở nên nhộn nhịp, nhiều nơi khó quản lý. Điều đáng nói là với sự “bùng nổ” trong hoạt động khai thác cát, sỏi, không ít địa phương, nhất là các địa bàn ven hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn đã gây quá tải tại các bến, bãi cũng như hệ thống giao thông ra, vào khu vực này. Đồng thời với đó, hiện tượng bụi, cát, sỏi rơi vãi trên đường vận chuyển và khu vực khai thác ngày càng nhiều, gây ô nhiễm môi trường; đặc biệt là sự khai thác quá mức trên các lòng sông cũng gây sạt lở, mất đất tại nhiều nơi, gây bức xúc lớn trong nhân dân.
Một điểm tập kết cát, sỏi trên sông Thu Bồn liên tục hoạt động cả ngày lẫn đêm
Nói về hoạt động khai thác cát sỏi hiện nay tại địa phương, ông Trương Hữu Mai, Chủ tịch UBND xã Đại Đồng (huyện Đại Lộc) cho biết, xã Đại Đồng hiện có 03 công ty được UBND tỉnh Quảng Nam cấp phép khai thác cát sỏi, nhưng điều đáng nói là chủ mỏ chưa đảm bảo vị trí (thường xuyên xê dịch, mở rộng) hoặc khai thác quá độ sâu cho phép dẫn đến tình trạng sạt lở. Do nguy cơ sạt lở lớn, vừa qua xã phải tiến hành di dời gần 200 hộ dân ven các tuyến sông để tránh hậu quả đáng tiếc. Trong khi đó, tình hình an ninh trật tự tại các mỏ nhiều khi cũng hết sức phức tạp do nạn khai thác cát sỏi trộm gây ra; quá trình vận chuyển làm ảnh hưởng đến môi trường do để rơi vãi trên đường gây nhiều bức xúc cho nhân dân.
Cũng theo bà Huỳnh Thị Hường - Chủ tịch UBND xã Duy Phước (huyện Duy Xuyên) chia sẻ, xã Duy Phước do địa hình chia cắt bởi dòng Thu Bồn, lại là khu vực giáp ranh với nhiều địa phương khác có tuyến đường sông thông qua nên tình trạng khai thác cát sỏi trái phép hết sức phức tạp. Khi địa phương phát hiện, truy bắt thì các đối tượng khai thác trái phép này chống đối rất quyết liệt để tẩu thoát, làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự, gây bức xúc trong nhân dân.
Theo ông Nguyễn Văn Thọ - Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) tỉnh Quảng Nam, hiện toàn tỉnh có 28 doanh nghiệp (DN) được UBND tỉnh cấp giấy phép khai thác cát, sỏi với tổng cộng 37 giấy phép, trong đó chủ yếu tập trung ở sông Vu Gia - Thu Bồn. Bên cạnh đó, hiện trên địa bàn tỉnh còn có 05 DN được UBND tỉnh cấp giấy phép thăm dò, phê duyệt trữ lượng và đang lập hồ sơ xin giấy phép khai thác; có 02 DN đang xin cấp giấy phép thăm dò theo kết quả trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản.
Tuy nhiên, do nhu cầu cát sỏi phục vụ cho các công trình xây dựng khá lớn tại Quảng Nam và Đà Nẵng khiến giá cả leo thang nên nhiều mỏ cát đã bị khai thác quá mức hoặc có hiện tượng khai thác lớn hơn trữ lượng cho phép, khiến cho hoạt động quản lý lĩnh vực này hết sức phức tạp, khó kiểm soát.
Tại các điểm tập kết cát trên sông Vu Gia, nhiều thời điểm tàu ghe chở cát
gây quá tải trên tuyến sông này, gây sạt lở hai bên bờ khiến nhân dân bức xúc
Trước tình hình đó, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam đã nhiều lần chỉ đạo cấp ủy, chính quyền các địa phương, các ngành tổ chức thực hiện các biện pháp để phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản. Tuy nhiên, tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép và tình trạng DN được cấp phép thực hiện chưa đúng, chưa đầy đủ các quy định pháp luật tiếp tục diễn ra, chủ yếu tập trung ở sông Vu Gia - Thu Bồn. Nhiều DN còn tìm cách trốn thuế, làm thất thu ngân sách.
Riêng vào những tháng đầu năm 2018, qua kiểm tra thực tế hoạt động khai thác cát, sỏi đối với 19 DN/26 giấy phép, Đoàn kiểm liên ngành tỉnh Quảng Nam đã lập 12 biên bản vi phạm hành chính, ban hành 8 quyết định xử phạt với tổng số tiền hơn 389 triệu đồng, tước quyền sử dụng giấy phép khai thác khoáng sản 2 tháng đối với 1 DN.
Theo đánh giá của các ngành chức năng có liên quan của tỉnh Quảng Nam, hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép xảy ra chủ yếu trên sông Thu Bồn đoạn chảy qua các huyện Đại Lộc, Duy Xuyên, thị xã Điện Bàn, TP. Hội An, kế đến là sông Vu Gia, sông Yên; gây thất thoát tài nguyên, có nguy cơ gây xói lở bờ sông, đất sản xuất của nhân dân.
Quyết tâm kiểm soát tình trạng khai thác cát, sỏi
Trước tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép phức tạp trên sông Vu Gia – Thu Bồn, gây bức xúc trong nhân dân, vào ngày 12/6 vừa qua, UBND tỉnh Quảng Nam đã triệu tập cuộc họp với các sở ngành, địa phương để tìm giải pháp nhằm lập lại trật tự cũng như đảm bảo việc khai thác tài nguyên cát, sỏi trên địa bàn đi vào nền nếp, kiểm soát được.
Tại cuộc họp này, theo đại diện các sở, ngành, địa phương khi trao đổi tại Hội nghị đã cho biết: Do cát, sỏi là loại khoáng sản dồi dào đối với Quảng Nam và mang lại lợi nhuận lớn khi khai thác trái phép nên nhiều đối tượng lợi dụng kẽ hở trong quản lý, cố tình vi phạm với nhiều phương thức, thủ đoạn đối phó với lực lượng chức năng như: Khai thác vào ban đêm, có tổ chức cảnh giới, trang bị dụng cụ chống trả khi bị kiểm tra, bắt giữ, nếu không có lực lượng công an, thanh tra giao thông đi cùng thì rất khó tiếp cận và lập hồ sơ xử lý.
Cạnh đó, một số cấp ủy, chính quyền địa phương, cán bộ công chức, đảng viên thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý và không loại trừ khả năng chạy theo lợi ích nên làm ngơ, bao che, tiếp tay cho các đối tượng vi phạm hoặc xử lý chưa nghiêm các vi phạm.
Theo Đại tá Nguyễn Viết Lợi, Giám đốc Công an tỉnh Quảng Nam, tình trạng khai thác cát, sỏi trên lòng sông Vu Gia- Thu Bồn đang diễn biến hết sức phức tạp. Nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý, giám sát ở cấp cơ sở còn lỏng lẻo, thiếu quyết liệt trong xử lý vi phạm. Mặc dù nạn khai thác xảy ra vào ban đêm rất dễ phát hiện bởi tiếng ghe, tiếng máy hút cát nhưng các lực lượng chức năng của các địa phương vẫn không xử lý được. Điều này cho thấy lãnh đạo các địa phương chỉ đạo thiếu kiên quyết, chưa quyết liệt xử lý vấn đề này.
Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Đinh Văn Thu phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp
Cũng liên quan đến vấn đề xử lý nạn khai thác cát, sỏi trái phép cũng như giải pháp trong thời gian tới, lãnh đạo nhiều sở, ngành và các địa phương đã thống nhất tăng cường hình thức xử phạt đối với những vi phạm trong hoạt động khai thác cát, sỏi nhằm răn đe, thậm chí tịch thu phương tiện, rút giấy phép kinh doanh. Đồng thời, vận động người dân tham gia giám sát, quản lý, bảo vệ tài nguyên cát, sỏi và phát huy vai trò người dân phát hiện, tố giác các hành vi sai phạm trong lĩnh vực này.
Phát biểu tại Hội nghị, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Đinh Văn Thu nêu rõ: Từ ngày 1/7 tới, cả hệ thống chính trị của tỉnh phải vào cuộc để lập lại trật tự kỷ cương trong khai thác cát, sỏi lòng sông Vu Gia – Thu Bồn. UBND tỉnh chính thức giao trách nhiệm cho Chủ tịch UBND các huyện và Chủ tịch UBND các xã, đồng thời lấy địa bàn xã, thôn làm điểm trong đấu tranh, chống khai thác cát, sỏi trái phép.
Cùng với chỉ đạo trên, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cũng giao trách nhiệm cho các sở, ngành tiến hành quy hoạch lại số DN đủ điều kiện khai thác cát, sỏi trên địa bàn tỉnh để dễ quản lý, thuận tiện cho công tác đấu thầu khai thác mỏ cát. Riêng khu vực sông Vu Gia -Thu Bồn chỉ cho phép khoảng 10 DN khai thác, hạn chế không cấp phép mỏ mới trong thời gian tới. Quy hoạch lại bến bãi, mỗi huyện, thị xã cấp phép tối đa không quá 3 bến bãi tập kết cát. Như vậy, tất cả các chủ mỏ phải tập trung tập kết cát đến bến bãi có phép và được giám sát đầu ra cụ thể./.