GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh. (Ảnh: Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam)
GS Đặng Huy Huỳnh sinh năm 1933 tại làng Trước Hà, xã Đại Lãnh, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Ông gia nhập quân đội từ năm 14 tuổi, từng tham gia chiến đấu ở Lào và Campuchia. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ông đã sống nhiều năm với đồng bào các dân tộc, làm bạn với những cánh rừng, và có lẽ đó là một yếu tố đã tác động để sau này ông dấn thân vào ngành sinh học.
Khoảng tháng 9/1956, Đặng Huy Huỳnh được cử ra Hà Nội học trường Bổ túc văn hóa công nông, rồi học khoa Sinh, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Ông được phân công công tác tại Ban Sinh vật Địa học, Ủy ban Khoa học Nhà nước. Năm 1969, ông bảo vệ luận án Phó Tiến sĩ; năm 1985 bảo vệ luận án Tiến sĩ ở Liên Xô.
Trong thời gian làm Viện phó Viện Sinh vật học, ông tham gia Ban chủ nhiệm 2 chương trình cấp nhà nước nghiên cứu Tây Nguyên (I và II), rồi làm đồng chủ nhiệm chương trình nghiên cứu các hệ sinh thái rừng nhiệt đới ở Việt Nam (hợp tác với Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô). Những tư liệu nghiên cứu ở Tây Nguyên và khắp các vùng trên cả nước để ông và các đồng nghiệp hoàn thành cụm công trình Động vật chí Việt Nam, Thực vật chí Việt Nam, Sách Đỏ và Danh lục Đỏ Việt Nam, được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2010 và Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và công nghệ công trình Atlas quốc gia năm 2005. Ông là Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (1985-1990), rồi Viện trưởng Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (1990-1995).
Trong sự nghiệp nghiên cứu, GS Đặng Huy Huỳnh đã công bố 164 công trình trên các tạp chí khoa học uy tín trong và ngoài nước; 14 cuốn sách chuyên khảo về động vật, sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, quản lý bảo tồn...
Đã ngoài 80 tuổi, nhưng bước chân của nhà khoa học Đặng Huy Huỳnh vẫn chưa dừng lại. Ông vẫn tới những cánh rừng để thỏa mãn niềm đam mê nghiên cứu, và quan trọng hơn, đóng góp những kiến thức cùng tâm huyết của mình cho khoa học, cho nhân dân về bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.
Từ giữa năm 2014, GS Đặng Huy Huỳnh đã dành thời gian quý giá của mình để làm việc với Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam. Ông đã bàn giao cho Trung tâm hơn 4.000 tài liệu hiện vật, bao gồm nhiều loại khác nhau: sổ ghi chép thực địa, bản thảo, thư từ, phiếu điều tra về động vật, ảnh tư liệu, sách, tạp chí… Những tài liệu này không chỉ là bằng chứng chân thật phản ánh về cuộc đời và sự nghiệp của một nhà khoa học về tài nguyên môi trường là GS Đặng Huy Huỳnh, mà còn có giá trị để tìm hiểu về lịch sử xây dựng Viện Sinh vật học, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, cũng như về ngành sinh học ở Việt Nam…
Buổi lễ tiếp nhận bộ sưu tập tài liệu – hiện vật cá nhân này là dịp để các đồng nghiệp, bạn bè và học trò của GS Đặng Huy Huỳnh cùng chia sẻ những kỷ niệm về ông, trao đổi về những đóng góp trong nghiên cứu khoa học cũng như trong quản lý khoa học của ông. Đây cũng là dịp để nhìn nhận giá trị của khối tài liệu mà GS Đặng Huy Huỳnh để lại cho các thế hệ sau./.