Theo báo cáo của Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ), Việt Nam bắt đầu bước vào thời kỳ "dân số vàng" từ năm 2007, và theo dự báo, giai đoạn "dân số vàng" của nước ta sẽ kéo dài đến khoảng năm 2038, đây là cơ hội có một không hai dành cho Việt Nam. Dân số nước ta hiện nay là hơn 99 triệu người, đứng thứ 15 thế giới, thứ 8 châu Á, thứ 3 cộng đồng ASEAN.
Chất lượng dân số đã được cải thiện về nhiều mặt, tuổi thọ người dân tiếp tục tăng, cao hơn nhiều nước có cùng mức thu nhập bình quân đầu người; tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em, tử vong bà mẹ, trẻ em giảm mạnh. Tầm vóc, thể lực người Việt Nam có bước cải thiện. Tuy nhiên, hiện chất lượng dân số còn hạn chế, chỉ số phát triển con người (HDI) còn thấp, chậm được cải thiện. Tuổi thọ bình quân tăng nhưng số năm sống khỏe mạnh thấp so với nhiều nước.
 |
|
Dự phòng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi ứng phó với già hóa dân số theo mô hình Tsuyama, Nhật Bản. (Ảnh: ĐT)
|
Tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống còn phổ biến ở một số dân tộc ít người. Các chuyên gia nhận định, chất lượng dân số có quan hệ mật thiết với trình độ phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Do đó, chất lượng dân số phải là mục tiêu phấn đấu của cả cộng đồng, quốc gia, được coi là "chìa khóa vàng" để mở ra cánh cửa phát triển bền vững của đất nước.
Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới tại Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII nhấn mạnh mục tiêu: Giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bổ, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế-xã hội. Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu "dân số vàng", thích ứng với già hóa dân số; phân bố dân số hợp lý; nâng cao chất lượng dân số, góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững.
Theo ý kiến của TS Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, tại Việt Nam, cơ cấu "dân số vàng" mới chỉ mang lại cơ hội về số lượng lao động chứ chưa mang lại ngay kết quả cho tăng trưởng kinh tế. Do đó, theo ý kiến của Phó Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, để cơ cấu "dân số vàng" thực sự tận dụng có hiệu quả, đóng góp vào sự phát triển kinh tế-xã hội, chúng ta cần phải nâng cao hơn nữa chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực, nhất là trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghệ 4.0 hiện nay. Do vậy, nâng cao chất lượng dân số phải là mục tiêu phấn đấu của cả cộng đồng, quốc gia và được coi là "chìa khóa vàng" để mở ra cánh cửa phát triển bền vững của đất nước.
 |
| Nâng cao chất lượng dân số phải là mục tiêu phấn đấu của cả cộng đồng, quốc gia và được coi là "chìa khóa vàng" để mở ra cánh cửa phát triển bền vững của đất nước. (Ảnh minh họa. Ảnh: TL) |
Theo GS.TS Nguyễn Đình Cử (nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân), hiện nay, công tác dân số không còn bó hẹp trong khuôn khổ kế hoạch hóa gia đình như xưa mà đã chuyển trọng tâm sang dân số và phát triển.
“Một số tỉnh đã tổ chức Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 21. Nhiều địa phương đã thực hiện được nhiều mục tiêu dân số. Tuy nhiên, sự quan tâm chưa đồng đều. Đã 5 năm nhưng có bộ, ngành vẫn chưa chuẩn bị xong đề án do Chính phủ phân công. Tổ chức bộ máy không thống nhất, do đó việc đầu tư cho công tác dân số cũng rất khác nhau. Đôi khi, tình trạng dân số tương tự nhưng tỉnh giàu lại đầu tư ít, tỉnh nghèo lại đầu tư nhiều. Tình trạng đó chứng tỏ cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể đã nhận thức về chuyển trọng tâm của chính sách dân số nhưng chưa đồng đều, chưa sâu sắc. Điều này chắc chắn dẫn đến kết quả của công tác dân số ở mỗi địa phương sẽ khác nhau. Nếu không nâng cao nhận thức đúng với chính sách dân số mới, nhiều địa phương sẽ không thực hiện được mục tiêu mà Nghị quyết 21 đề ra”, GS.TS Nguyễn Đình Cử nhận định.
Có thể nói, đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho con người, đầu tư cho phát triển. Vấn đề dân số không thể một sớm một chiều có thể giải quyết được, đó là vấn đề của 10 năm, 20 năm, 30 năm, thậm chí 50 năm sau hoặc lâu hơn nữa. Vì vậy, để công tác dân số thực sự hiệu quả, trước hết chúng ta phải đổi mới tư duy về chính sách dân số. Tuy nhiên, điều này không đơn giản, nhất là khi tư duy công tác dân số chỉ là giảm sinh, là kế hoạch hóa gia đình mà hàng chục năm qua đã "ăn sâu" trong tâm trí người dân và cán bộ quản lý.
Để thay đổi một vấn đề đã ăn sâu vào tiềm thức của từng người dân, từng gia đình, từng dòng họ và từng cán bộ quản lý, giải pháp then chốt, đi trước là đẩy mạnh truyền thông, vận động về dân số và phát triển. Khi chúng ta thống nhất được nhận thức, đổi mới được tư duy, chúng ta sẽ tạo ra được sự đồng thuận cao trong toàn xã hội, từ đó sẽ có những giải pháp để huy động đủ nguồn lực thực hiện thành công công tác dân số trong tình hình mới./.