Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence (Ảnh: AP)
Jerusalem – tâm điểm của các cuộc hội đàm
Tại chặng dừng chân đầu tiên ở Ai Cập, Phó Tổng thống Mỹ Pence đã có cuộc hội đàm với Tổng thống nước chủ nhà Abdel-Fattah El-Sisi. Tại cuộc hội đàm, hai nhà lãnh đạo đã trao đổi về quan hệ song phương và các vấn đề khu vực, đặc biệt là tình hình của Palestine và quyết định mới đây của Washington về việc công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.
Ngoài ra, hai bên cũng đã thảo luận về tầm quan trọng của việc đạt được một giải pháp toàn diện và công bằng đối với vấn đề Palestine; nhấn mạnh rằng, việc đạt được hòa bình sẽ giúp các nước trong khu vực có thời gian để phát triển kinh tế - xã hội.
Ông El-Sisi và ông Pence cũng đã nêu bật rằng, việc đạt được hòa bình giữa người Palestine và Israel sẽ giúp loại bỏ được một trong những lý lẽ chính mà các tổ chức khủng bố dùng để biện minh cho những hành động của chúng. Hai nhà lãnh đạo đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đạt được những giải pháp chính trị cho các cuộc xung đột khác nhau ở khu vực trong khi duy trì sự đoàn kết, chủ quyền và các cơ quan nhà nước của các quốc gia - nơi mà những cuộc xung đột này đang diễn ra.
Tổng thống Ai Cập El-Sisi và Phó Tổng thống Mỹ Pence cũng đã thảo luận về việc củng cố và phát triển các mối quan hệ chiến lược giữa Ai Cập và Mỹ trên tất cả các lĩnh vực.
Sau cuộc gặp, Tổng thống Mỹ Pence đã tổ chức họp báo, ca ngợi những cải cách kinh tế của Ai Cập. Ông Pence cũng khẳng định rằng, Mỹ sát cánh cùng Ai Cập trong cuộc chiến chống khủng bố.
Trong chuyến thăm Jordan, Phó tổng thống Mỹ Mike Pence đã có cuộc hội kiến với Quốc vương Jordan Abdullah II. Tại cuộc hội đàm, Phó Tổng thống Mỹ Pence đã bảo vệ quyết định công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel của Tổng thống Donald Trump. Phó Tổng thống Mỹ Pence tiếp tục cố gắng đảm bảo với Jordan rằng, Mỹ vẫn ủng hộ việc tái khởi động những nỗ lực hòa bình giữa Israel và Palestine. Ông Mike Pence nhấn mạnh: "Tổng thống Donald Trump đã đưa ra một quyết định lịch sử công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Tuy nhiên, ông khẳng định rõ ràng rằng, Mỹ vẫn cam kết tiếp tục tôn trọng vai trò Jordan đối với các địa điểm linh thiêng. Chúng tôi cũng đã nói nhiều lần rằng, Mỹ vẫn ủng hộ nếu các bên nhất trí với giải pháp hai nhà nước. Chúng tôi vẫn ủng hộ tái khởi động tiến trình hòa bình”.
Phó Tổng thống Mỹ nhấn mạnh, Jordan sẽ tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong bất cứ nỗ lực hòa bình tương lai nào, đồng thời ca ngợi sự đóng góp của Jordan trong chiến dịch quân sự do Mỹ dẫn đầu chống lại các nhóm cực đoan khu vực.
Về phần mình, Quốc vương Jordan Abdullah II bày tỏ lo ngại về những bất ổn trong khu vực sau quyết định của Mỹ về Jerusalem. Quốc vương Abdullah II cho rằng, Jerusalem rất quan trọng đối với hòa bình trong khu vực. Quốc vương cũng khẳng định, Đông Jerusalem phải là thủ đô của một Nhà nước Palestine tương lai.
“Đối với chúng tôi, Jerusalem là chìa khóa đối với người Hồi giáo, Kitô giáo, cũng như đối với người Do Thái, là chìa khóa cho hòa bình trong khu vực và là chìa khóa cho phép những người Hồi giáo có thể chống lại chủ nghĩa cực đoan có hiệu quả. Hiện chúng tôi đang đối mặt với nhiều thách thức hơn, đặc biệt là khi sự bất mãn đang gia tăng. Tôi nghĩ rằng, khi ngài Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đang ở đây thì việc xây dựng lại niềm tin và lòng tin đối với Mỹ tại Trung Đông sau quyết sách Jerusalem của Tổng thống Trump là rất quan trọng. Đông Jerusalem vốn thuộc về nhà nước Palestine độc lập, tồn tại song song với một Israel được công nhận, phù hợp với luật pháp quốc tế và sáng kiến hòa bình Arab”.
Tại Israel, chặng dừng chân cuối cùng trong chuyến công du Trung Đông - Bắc Phi, Phó Tổng thống Mỹ Pence đã có cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Tổng thống Reuven Rivlin. Tại cuộc gặp, Phó Tổng thống Mỹ Pence và các nhà lãnh đạo Israel đã trao đổi một số vấn đề song phương và khu vực cùng quan tâm, trong đó có việc di dời Đại sứ quán Mỹ tới Jerusalem trong thời gian tới.
Thủ tướng Netanyahu đã hoan nghênh quan hệ đồng minh Mỹ-Israel đang ở mức "vững mạnh nhất từ trước tới nay". Nhà lãnh đạo Israel cũng gửi lời cám ơn tới Tổng thống Mỹ Donald Trump vì quyết định "lịch sử" công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.
Phó Tổng thống Pence cho rằng, việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel sẽ "tạo cơ hội thúc đẩy các cuộc đàm phán thực chất giữa Israel và Palestine". Ông bày tỏ hy vọng rằng các bên đang "đứng trước các cơ hội nối lại đàm phán hướng tới đạt được một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột đã kéo dài nhiều thập kỷ" tại Trung Đông.
Trong bài phát biểu trước Quốc hội Israel, Phó Tổng thống Mỹ Pence cho biết nước này sẽ dời Đại sứ quán tại Israel tới thành phố Jerusalem vào khoảng cuối năm 2019.
Phó Tổng thống Pence thông báo Washington trong những tuần tới sẽ thúc đẩy kế hoạch mở Đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem và sẽ mở cửa trước khi năm 2019 kết thúc, nhưng không nêu rõ thời điểm cụ thể. Ông Pence cho biết, Tổng thống Trump đã chỉ đạo Bộ Ngoại giao Mỹ bắt đầu những công tác chuẩn bị sơ bộ để dời Đại sứ quán từ Tel Aviv tới Jerusalem.
Ông Pence còn kêu gọi Palestine “quay trở lại bàn đàm phán” và nối lại những cuộc hòa đàm vốn bị trì hoãn trong thời gian dài với Israel.
Tuy nhiên, trong khi phát biểu trước Quốc hội Israel, một số nghị sĩ Israel thuộc liên minh Arab đã ngắt lời và đứng lên phản đối ông Pence chỉ vài giây trong bài phát biểu của ông tại đây. Theo tờ Bưu điện Jerusalem, những chính trị gia này đã lên tiếng phản đối tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc Đại sứ quán Mỹ tại Israel sẽ chuyển từ Tel Aviv tới Jerusalem.
Trong chuyến thăm Israel, Phó Tổng thống Mỹ Pence cũng đã đến thăm "Bức tường phía Tây" ở Đông Jerusalem, khu thánh địa của người Do Thái dưới chân quần thể đền thờ Al-Aqsa. Đây là nơi linh thiêng đối với cả người Hồi giáo và người Do Thái và luôn là tâm điểm của tình trạng bất ổn ở Đông Jerusalem.
Sứ mệnh ngoại giao không trọn vẹn
Jerusalem là vấn đề rất nhạy cảm và là trung tâm của cuộc xung đột Israel-Palestine. Israel chiếm đóng khu vực Đông Jerusalem trong cuộc chiến năm 1967, sau đó sáp nhập vùng đất này và tuyên bố toàn bộ thành phố Jerusalem là thủ đô không thể chia cắt của Israel. Cộng đồng quốc tế không công nhận chủ quyền của Israel đối với Đông Jerusalem, trong khi người Palestine xác định Đông Jerusalem là thủ đô của nhà nước Palestine trong tương lai.
Mục đích chuyến thăm Trung Đông - Bắc Phi lần này của Phó Tổng thống Mỹ Pence là để xoa dịu căng thẳng giữa Mỹ và các nước Arab sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 6/12/2017 tuyên bố công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và có kế hoạch chuyển Đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem. Tuy nhiên, lịch trình chuyến thăm Trung Đông lần này của Phó Tổng thống Mỹ đã phản ánh phần nào những căng thẳng chưa thể xoa dịu giữa Mỹ với khu vực khi những bất đồng liên quan đến vấn đề Jerusalem vẫn bao trùm trong cuộc gặp giữa ông Pence với Tổng thống Ai Cập El-Sisi và Quốc vương Jordan Abdullah II. Trên thực tế, chuyến thăm tới Trung Đông - Bắc Phi của Phó Tổng thống Mỹ Pence đã không được chào đón một cách nồng nhiệt bởi giới chức Arab không đặt kỳ vọng quá nhiều về một sự “đột phá” trong vấn đề liên quan tới chủ quyền của Jerusalem.
Sự phản đối của thế giới Arab đối với chính sách của Mỹ về Jerusalem cũng đã khiến ông Pence phải hủy nhiều kế hoạch gặp gỡ các quan chức trong chuyến công du này. Tổng thống Palestine Mahmud Abbas cũng từ chối gặp Phó Tổng thống Mỹ. Trước đó, ông Abbas tuyên bố Mỹ không còn là trung gian hòa giải trong các cuộc hòa đàm ở Trung Đông.
Dẫu vậy, với Israel, chuyến thăm của Phó Tổng thống Mỹ Pence được coi là dấu ấn quan trọng để nước này có thể tìm kiếm thêm sự ủng hộ của đồng minh Mỹ trong nhiều vấn đề, sau sự công nhận chủ quyền của Jerusalem.
Các nhà phân tích cho rằng, với chính sách kiên định trong vấn đề Jerusalem, chuyến thăm của Phó Tổng thống Pence lần này khiến nước Mỹ không thể là “trọng tài công tâm” trong mắt các quốc gia Trung Đông. Và như vậy, chuyến thăm được coi như một sứ mệnh ngoại giao không trọn vẹn của ông Pence./.