Làng Cổ Đường Lâm cách Hà Nội gần 50km, thuộc địa phận thị xã Sơn Tây. Ngôi làng cổ đầu tiên ở Việt Nam được Nhà nước trao bằng Di tích Lịch sử Văn hóa Quốc gia năm 2006. Đường Lâm lưu giữ những nét đặc trưng về kiến trúc, nghệ thuật của một làng Việt cổ vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Vùng đất “địa linh nhân kiệt” này là nơi sinh của vua Phùng Hưng và vua Ngô Quyền vì vậy lưu giữ nhiều di tích lịch sử, văn hóa đồng thời đang là một địa danh du lịch nổi tiếng của Hà Nội.
Cổng làng Mông Phụ xây dựng thời Hậu Lê (năm 1553), một điểm nhấn độc đáo trong không gian văn hóa Đường Lâm.
Đi sâu vào làng, khách tham quan sẽ được chiêm ngưỡng những mái ngói cổ xưa có tuổi đời hơn 300 năm cùng hàng trăm bức tường đá ong, những con đường in dấu thời gian.
Nổi bật trong quần thể kiến trúc Đường Lâm đó là Đình Mông phụ, một hình ảnh tiêu biểu cho lối kiến trúc cổ đặc sắc của người Việt xưa.
Đến Đường Lâm du khách có thể khám phá làng cổ bằng xe đạp hoặc còn có thể kết hợp tham quan Thành cổ Sơn Tây (nằm ở trung tâm thị xã Sơn Tây) và thăm Đền Và cách đó khoảng 3km.
Bỏ xa cái náo nhiệt nơi phồn hoa đô thị, đến một ngôi làng cổ kính, thâm trầm cách Hà Nội hơn 30km với nhiều tòa biệt thự kiến trúc kiểu Pháp tuyệt đẹp. Đó là làng Cựu thuộc địa phận xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên, có tuổi đời trên 500 năm, gắn với bao thăng trầm của lịch sử.
Cổng làng Cựu xây kiểu tam quan, được nhiều chuyên gia đánh giá là chiếc cổng làng đẹp bậc nhất Việt Nam.
Làng Cựu xưa nay nổi tiếng với những căn biệt thự pha lẫn kiến trúc Việt cổ và Pháp độc đáo. Trong giai đoạn Pháp thuộc, nhiều gia đình làm nghề may ở đây ăn nên làm ra và xây biệt thự riêng. Trải qua thời gian, nhiều ngôi nhà xuống cấp, nhưng hiện còn hơn 20 căn biệt thự trong làng vẫn còn nguyên giá trị.
Kiến trúc của hầu hết các ngôi biệt thự tại làng Cựu là Gô-tích, kiểu kiến trúc đặc trưng của Pháp. Ngoài ra còn có nhiều ngôi nhà mang đậm phong cách Việt với mái ngói đỏ, đường làng uốn lượn, nhiều ngõ ngách...
Nét đẹp tráng lệ pha chút bình dân mang đến cho làng Cựu vẻ đẹp riêng có và cuốn hút du khách ngay lần đầu ghé thăm.
Những ngôi nhà pha trộn giữa phong cách phương Tây và truyền thống vẫn được bảo tồn ở làng Cựu.
Một ngôi làng cổ phong lưu khác dành cho những người yêu thích tìm hiểu về kiến trúc, lịch sử các làng nghề truyền thống đó là làng Cự Đà, xã Cự Khê (Thanh Oai - Hà Nội) cách trung tâm Hà Nội gần 20 km. Không chỉ được biết đến là một làng cổ với nhiều ngôi nhà Việt xây dựng cách đây hàng thế kỉ, Cự Đà còn được biết đến với nghề truyền thống làm tương và miến nổi tiếng. Hiện trong làng có nhiều công trình được xếp hạng di tích cấp quốc gia.
Cổng làng Cự Đà.
Những ngôi biệt thự ở Cự Đà được chạm trổ cầu kỳ từ những chi tiết như nền nhà hay cột nhà được lát gạch hoa của Pháp.
Đến Cự Đà, không chỉ được tìm hiểu khám phá những nét cổ kính của ngôi làng cổ mà chúng tôi còn có dịp tận mắt chứng kiến khung cảnh sản xuất rộn ràng và hương vị đặc trưng của miến và tương, một sản phẩm truyền thống của làng Cự.
Hình ảnh những hũ tương phơi nắng ngoài sân, từng bó miến vàng óng trên đồng là nét đẹp riêng biệt chỉ Cự Đà mới có.