Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa là nhà cách mạng vĩ đại, vừa là một nhà báo lớn, người thầy của những người làm báo Việt Nam. Thấm nhuần chủ nghĩa Mác – Lênin gắn với thực tiễn hoạt động báo chí của Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí. Tính Đảng, tính chiến đấu cũng là những nội dung căn cốt nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng Việt Nam.
Đối với tính Đảng của báo chí, Người cho rằng, báo chí chỉ đúng về chính trị khi nó được sự lãnh đạo của một đảng, dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, một đảng mang bản chất của giai cấp công nhân và gắn bó mật thiết với dân tộc, với nhân dân. Bác luôn yêu cầu, Đảng phải lãnh đạo báo chí; báo chí của ta phải phục vụ nhân dân lao động, phục vụ cho đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất nước nhà, xây dựng chủ nghĩa xã hội, cho hoà bình thế giới. Ngay từ rất sớm Người đã nhấn mạnh: “Ban Chấp hành Trung ương phải kiểm soát các báo chí của Đảng để tránh những khuyết điểm về kỹ thuật và chính trị”(1). Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo chí phải phục vụ cho sự nghiệp cách mạng, vì Đảng, vì nhân dân - đó vừa là mục đích, vừa là điều kiện, vừa là tiêu chuẩn đạo đức trong hoạt động báo chí; đó cũng là tính Đảng của báo chí, là biểu hiện sự trung thành của báo chí đối với Đảng, là cống hiến của báo chí vào sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.
 |
| Báo Thanh niên đánh dấu sự ra đời của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam |
Tính Đảng đặt ra yêu cầu, trong xã hội còn đấu tranh giai cấp, báo chí phải thể hiện rõ ràng thái độ đồng tình, ủng hộ hay phản đối một quan điểm, một vấn đề, một sự kiện chính trị, kinh tế, xã hội nào đó. Hồ Chí Minh khẳng định: “Đối với những người viết báo chúng ta, cây bút là vũ khí sắc bén - bài báo là tờ hịch cách mạng để động viên quần chúng đoàn kết đấu tranh, chống chủ nghĩa thực dân cũ và mới, chủ nghĩa đế quốc, đứng đầu là đế quốc Mỹ, vì độc lập dân tộc, tiến bộ xã hội và hòa bình thế giới” (2). Để nâng cao tính Đảng, trong “Thư gửi lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng”, Bác yêu cầu người làm báo phải quán triệt: “Tờ báo của chúng ta có mấy điểm chính: 1. Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục, và tổ chức dân chúng, để đưa dân chúng đến mục đích chung. 2. Mục đích là kháng chiến và kiến quốc. Để đi đến kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công, thì: 3. Tôn chỉ của tờ báo là đoàn kết toàn dân, thi đua ái quốc” (3).
Cùng với tính Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh tính chiến đấu của báo chí. Theo Người, báo chí cách mạng chỉ có một đề tài xuyên suốt là: “Chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội” (4). Để thực hiện được nội dung đó, báo chí cách mạng phải có tính chiến đấu. Bởi, báo chí là công cụ đấu tranh giai cấp, là vũ khí đấu tranh cách mạng. Tính chiến đấu là yếu tố có ý nghĩa quyết định đến chất lượng, giá trị tư tưởng của báo chí. Để bảo đảm giá trị tư tưởng, thì trước hết, báo chí phải phải thể hiện rõ tính chiến đấu. Bác nêu rõ, “Báo chí ta không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên phải có tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu”(5).
Tính chiến đấu ở đây được hiểu trước hết là việc báo chí tham gia và đi đầu trong đấu tranh chống lại những quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đấu tranh phê phán, loại bỏ những thói hư tật xấu và phát hiện, biểu dương, nhân rộng những yếu tố tích cực, tiến bộ trong đời sống xã hội, trong chính nền báo chí... Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính chiến đấu của báo chí cần có sự thống nhất giữa “xây” và “chống”; trong đó, phải lấy “xây” để “chống”, “chống” để “xây”, lấy xây dựng, biểu dương, nhân rộng cái tích cực, tiến bộ làm cơ bản nhất…. Vì thế, báo chí trước hết phải “điều tra tuyên truyền, khen ngợi những ưu điểm và phê bình những khuyết điểm trong việc phổ biến sáng kiến và kinh nghiệm” (6). Tức là không nên chỉ viết cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình phải đúng đắn, thật thà, chân thành; nêu cái hay, cái tốt, thì phải có chừng mực, không tô hồng, nói quá. Điều này đòi hỏi bản thân người làm báo phải đề cao tinh thần chiến đấu, phải có bản lĩnh, lập trường và kiên định với quan điểm, đường lối cách mạng của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần nhắc nhở những người làm báo, khi viết phải trả lời rõ: “Thế thì viết cái gì? Trong vấn đề này cũng phải có lập trường vững vàng: ta, bạn, thù thì viết mới đúng”(7). Trả lời chính xác câu hỏi Người đặt ra chính là cơ sở để báo chí xác định đúng đối tượng tiếp nhận thông tin, qua đó có cách thức, phương pháp thể hiện rõ nhất tính chiến đấu trong phản ánh, tuyên truyền.
Quán triệt những tư tưởng, chỉ dẫn nói trên của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thời gian qua, báo chí Việt Nam nói chung, báo chí Quân đội nói riêng đã luôn đề cao tính Đảng, tính chiến đấu. Biểu hiện rõ nét nhất là các cơ quan báo chí, trong đó có báo chí Quân đội đã thực sự xung kích, đi đầu trong đấu tranh chống lại những quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và loại bỏ những thói hư tật xấu trong đời sống xã hội, trong chính nền báo chí.
Lý luận và thực tiễn đã chứng minh, với mưu đồ chính trị đen tối, các thế lực thù địch, phản động đã luôn tìm mọi cách chống phá cách mạng nước ta. Trong đó, chính trị tư tưởng luôn là lĩnh vực kẻ thù tập trung chống phá với âm mưu hàng đầu là phá hoại nền tảng tư tưởng của Đảng, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng đối với đời sống xã hội. Đặc biệt, lợi dụng sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhất là khả năng lan tỏa thông tin mạnh mẽ của các trang mạng xã hội như facebook, zalo..., các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị ở nước ngoài và trong nước đã tăng cường các hoạt động tuyên truyền, chống phá. Hàng loạt luận điệu sai trái, xuyên tạc lịch sử, bóp méo sự thật, bôi nhọ lãnh đạo Đảng, Nhà nước,... đã được chúng đưa lên không gian mạng. Điều này đã có tác động không nhỏ đến nhận thức, tâm tư, tình cảm của quần chúng nhân dân. Đồng thời, cũng đặt ra nhiều vấn đề mới cho công tác truyền thông, tuyên truyền nói chung và hoạt động báo chí nói riêng.
Bám sát thực tiễn nêu trên, những năm qua, cùng với hệ thống báo chí cả nước, các cơ quan báo chí Quân đội đã quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo của Đảng, chủ động triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí trong QĐND Việt Nam, đến nay, toàn quân đang có khoảng trên 30 cơ quan báo chí với 4 loại hình báo chí, gồm: Báo in, báo nói, báo hình và báo điện tử. Trong đó, có 04 cơ quan báo chí thuộc Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị (Báo Quân đội nhân dân, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Trung tâm Phát thanh-Truyền hình Quân đội); 11 báo quân khu, quân chủng, Báo Biên phòng, Báo Quốc phòng Thủ đô; các tạp chí trực thuộc Bộ Tổng tham mưu và tạp chí thuộc các học viện, trường sĩ quan... Nhằm đáp ứng những đòi hỏi của yêu cầu, nhiệm vụ, các cơ quan báo chí Quân đội đã tích cực đổi mới nội dung, hình thức thông tin, tuyên truyền về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, đối ngoại quốc phòng, bảo vệ chủ quyền biển, đảo, biên giới quốc gia; phản ánh gương người tốt, việc tốt; giữ vững vai trò “chủ lực” của Quân đội trong đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, góp phần định hướng thông tin, định hướng dư luận trước các vấn đề quan trọng, nhạy cảm, phức tạp. Thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới” của Bộ Chính trị, hầu hết các cơ quan báo chí Quân đội đều đã mở chuyên mục, xây dựng chương trình có liên quan trực tiếp đến vấn đề này. Báo chí Quân đội đã có những đóng góp tích cực trên mặt trận đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch của các thế lực thù địch, những phần tử cơ hội, bất mãn chính trị ở trong và ngoài nước với những chương trình, chuyên trang, chuyên mục, những loạt bài đấu tranh trực tiếp, gián tiếp nhằm bác bỏ các luận điệu sai trái, xuyên tạc, bịa đặt, vu khống, thổi phồng, bóp méo… của các thế lực thù địch. “Việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, nhất là trên không gian mạng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đạt kết quả rõ rệt” (8). Đồng thời, đội ngũ phóng viên, nhà báo trong toàn quân đã luôn tích cực trong bảo vệ Đảng, Cương lĩnh chính trị, đường lối của Đảng; bảo vệ nhân dân, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế; bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.
Tuy nhiên, việc phát huy vai trò báo chí Quân đội trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng còn một số mặt chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới và còn tồn tại những hạn chế, bất cập: Một số cơ quan báo chí thiếu sự đầu tư trọng tâm, trọng điểm, thậm chí còn lơ là, xem nhẹ việc tuyên truyền về vấn đề này, thường xuyên đăng tải, trích dẫn lại thông tin từ các cơ quan báo chí khác. Số ít cơ quan báo chí còn thiếu tính chủ động, nhạy bén, sắc sảo, quyết liệt trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Những tác phẩm báo chí có chiều sâu về lý luận và thực tiễn, đấu tranh phản bác một cách chặt chẽ, khoa học, xác đáng, thuyết phục… trước các luận điệu, chiêu trò của các thế lực thù địch, phản động còn chưa thật nhiều. Sự phối hợp giữa các cơ quan báo chí Quân đội với các cơ quan liên quan trong việc thông tin, tuyên truyền chưa đồng bộ, nhịp nhàng... Nhiều cán bộ, phóng viên, nhất là phóng viên trẻ còn ngại nghiên cứu, tìm tòi, ngại tham gia các hoạt động đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng... Việc sơ kết, tổng kết công tác tuyên truyền về lĩnh vực này chưa thực sự được chú trọng, nhất là trên quy mô toàn quân…
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhìn nhận: “Trong những năm tới, tình hình thế giới tiếp tục có những diễn biến rất nhanh, phức tạp, khó lường... sự nghiệp cách mạng của nước ta vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức: Bốn nguy cơ mà Đảng đã chỉ ra vẫn còn tồn tại, có mặt gay gắt hơn;... sự chống, phá quyết liệt của các thế lực thù địch, các tổ chức phản động...” (9). Do vậy, yêu cầu khách quan đặt ra là cần “coi trọng hơn nữa công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” (10).
Quán triệt tinh thần của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII với những phương hướng cơ bản nói trên, để phát huy vai trò báo chí Quân đội trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng hiện nay, theo chúng tôi, cần tập trung thực hiện một số vấn đề sau:
Thứ nhất, thường xuyên quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí; quán triệt, thực hiện nghiêm túc các quan điểm chỉ đạo của Đảng về công tác tư tưởng lý luận trong tình hình mới.
Tính Đảng, tính chiến đấu là nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng Việt Nam. Cấp ủy đảng, cán bộ chủ trì các cơ quan báo chí Quân đội cần nghiên cứu, thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí. Đồng thời, thường xuyên quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả quan điểm của Đảng về công tác tư tưởng lý luận, công tác báo chí. Trọng tâm là triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 (Khóa X) “Về công tác tư tưởng, lý luận, báo chí trong tình hình mới”; Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”; các quan điểm, phương hướng của Đại hội XIII về công tác tư tưởng, lý luận, xây dựng Đảng về tư tưởng và đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới. Trong mọi hoàn cảnh, báo chí Quân đội phải tuân thủ sự lãnh đạo của Đảng, Quân ủy Trung ương; hướng vào bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
 |
| Báo chí quân đội xung kích tronng bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Ảnh minh họa: qdnd.vn |
Thứ hai, coi trọng đổi mới cách thức, phương pháp đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng gắn với yêu cầu, nhiệm vụ, tôn chỉ, mục đích của các cơ quan báo chí Quân đội.
Âm mưu, mục tiêu chống phá cách mạng Việt Nam của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị là không đổi. Song, để hiện thực hóa các âm mưu, mục tiêu nói trên, chúng đã thường xuyên sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi, nguy hiểm, nhất là các thủ đoạn phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng, tức là phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; cố tình đánh đồng, đồng nhất giữa những hiện tượng tiêu cực trong xã hội với bản chất chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng... Mặt khác, đấu tranh chống các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng luôn là mảng đề tài khó với những yêu cầu đặc thù riêng. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đòi hỏi báo chí Quân đội cần tích cực đổi mới cách thức, phương pháp đấu tranh. Kết hợp giữa đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, phản động với tuyên truyền, bảo vệ tính đúng đắn, khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống, lấy xây dựng cái tích cực, tiến bộ làm chủ đạo; triệt để khai thác các tiến bộ khoa học kỹ thuật, các thành tựu của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư để việc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng có được hiệu quả trên thực tế. Trong đấu tranh, các cơ quan báo chí Quân đội cần chú ý bám sát yêu cầu, nhiệm vụ, tôn chỉ, mục đích để hoạt động đấu tranh được thực hiện phù hợp, hiệu quả. Hiện nay, song song với đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, báo chí Quân đội cần tập trung tuyên truyền sâu rộng việc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI; tuyên truyền, nhân rộng những gương cán bộ, đảng viên, quần chúng tiêu biểu...
Thứ ba, nâng cao chất lượng bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, phóng viên tại các cơ quan báo chí Quân đội.
Theo Hồ Chí Minh, người hoạt động báo chí là một chiến sĩ cách mạng, vì “nói đến báo chí trước hết phải nói đến những người làm báo chí”(11). Do đó, trong tình hình hiện nay, cần xây dựng đội ngũ cán bộ, phóng viên tại các cơ quan báo chí Quân đội vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Từ tôn chỉ, mục đích hoạt động của báo chí Quân đội nói chung, cần bồi dưỡng, rèn luyện toàn diện đội ngũ cán bộ, phóng viên về cả phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ báo chí. Trong đó, tập trung bồi dưỡng lập trường chính trị, đạo đức cách mạng, để người làm báo Quân đội nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; bồi dưỡng, nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, kỹ năng tác nghiệp báo chí hiện đại, kỹ năng nhận diện và đấu tranh với các luận điểm, tư tưởng sai trái, phản động, nhất là kỹ năng và kinh nghiệm đấu tranh trên không gian mạng.
Thứ tư, phát huy tốt vai trò gương mẫu tiên phong của đội ngũ cán bộ chủ trì tại các cơ quan báo chí Quân đội.
Thực tế cho thấy, hiệu quả hoạt động đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ở các cơ quan báo chí Quân đội phụ thuộc rất nhiều vào vai trò tiền phong, nêu gương đội ngũ cán bộ, chủ trì. Họ vừa là cấp trên, vừa là chỉ huy, cũng là người trực tiếp tổ chức, triển khai thực hiện các hoạt động đấu tranh. Nêu gương là phương thức giáo dục có sức thuyết phục tốt nhất, hiệu quả nhất, đã trở thành truyền thống quý báu của dân tộc ta, Quân đội ta. Đội ngũ cán bộ chủ trì tại các cơ quan báo chí Quân đội cần bám sát tôn chỉ, mục đích của cơ quan mình, chủ động nêu gương trong tham gia các hình thức, hoạt động đấu tranh trên cơ sở đề cao trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, trách nhiệm của người làm báo. Đồng thời, thường xuyên nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm, thường xuyên tự giác tu dưỡng, rèn luyện, gương mẫu học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhất là học tập, làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí cách mạng. Thực hiện “nói đi đôi với làm”, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; tận tụy, tâm huyết với công việc; đi đầu trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Mỗi lời nói, việc làm, bài viết phải thực sự mẫu mực về tính Đảng, tính khoa học, tính chiến đấu; thể hiện rõ niềm tin yêu, lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với nhân dân, với Đảng, Nhà nước và Quân đội.
Thứ năm, tăng cường tổ chức các hoạt động sơ kết, tổng kết, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các cơ quan báo chí trong và ngoài Quân đội.
Đấu tranh chống các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng được xác định là việc làm có nhiều khó khăn, phức tạp. Để nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quan trọng đặc biệt này, cùng với việc quán triệt sâu sắc các quan điểm lãnh đạo của Đảng, Quân ủy Trung ương, các cơ quan báo chí Quân đội cần định kỳ tổ chức các hoạt động sơ kết, tổng kết, hội thảo, giao lưu, chia sẻ những kinh nghiệm hay, những phương thức thực hiện hiệu quả trong việc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Định kỳ sơ kết, tổng kết công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng phải đánh giá chính xác những việc làm được, những tồn tại, nguyên nhân và biện pháp khắc phục. Đồng thời, tăng cường hơn nữa mối quan hệ phối hợp, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các cơ quan báo chí, quản lý báo chí Quân đội với cơ quan báo chí, quản lý báo chí ngoài Quân đội. Từ đó, tăng tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí Quân đội, cũng như nâng cao hiệu quả đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới./.
------------------------------------------------------------
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 168
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 540.
3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 102.
4, 5, 11. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 171, 167, 164.
6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 405.
7. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia - Sự Thật, H, 2011, tr. 205.
8, 9, 10. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập II, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, H, 2021, tr. 171, 227 - 228, 229.
TS. Tạ Quang Đạo, Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng