Không thể là phép cộng cơ học đơn giản!

Cần phải tính đến các yếu tố đặc thù về lịch sử và văn hóa khi xem xét sáp nhập quận Hoàn Kiếm.

Tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện diễn ra vừa qua, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, quận Hoàn Kiếm là đơn vị hành chính cấp huyện duy nhất của thành phố thuộc diện phải sáp nhập giai đoạn 2023 - 2025.

Sau khi thông tin này được các cơ quan báo chí đăng tải đã khiến dư luận cả nước, đặc biệt người dân sinh sống ở Thủ đô hết sức quan tâm, chú ý và tạo ra nhiều ý kiến khác nhau.

Cụ thể, Hoàn Kiếm là 1 trong 4 quận nội đô của thành phố Hà Nội giáp với quận Ba Đình, Hai Bà Trưng, Đống Đa và sông Hồng. Toàn quận có 18 phường, rộng 5,29km2, dân số gần 213.000 người. Đây là quận có diện tích nhỏ nhất Hà Nội.

Theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quận phải có diện tích tối thiểu 35km2, dân số 150.000. Trong 2 năm tới, các đơn vị hành chính cấp huyện có diện tích dưới 20% và dân số dưới 200% tiêu chuẩn sẽ phải sáp nhập. Đối chiếu quy định này, quận Hoàn Kiếm đạt 100% tiêu chuẩn về dân số nhưng chỉ đạt 15% về diện tích nên thuộc diện phải sáp nhập.

Hà Nội là Thủ đô của cả nước và quận Hoàn Kiếm lại là quận trung tâm văn hóa, chính trị, kinh tế của Thủ đô, có 190 di tích lịch sử văn hóa, di tích nổi tiếng, tiêu biểu như: Hồ Hoàn Kiếm, quần thể di tích hồ Gươm - đền Ngọc Sơn - đền Bà Kiệu, cầu Thê Húc, chùa Quán Sứ, đình Kim Ngân, cửa Ô Quan Chưởng, Nhà hát Lớn Hà Nội, nhà tù Hỏa Lò, Quảng trường 19/8,  tượng đài Lý Thái Tổ, Bưu điện Hà Nội…

Nhắc đến bất cứ cái địa danh nào trong số những cái tên nêu trên cũng khiến người ta nhớ về Hà Nội, nhớ về Thủ đô với biết bao nhiêu tình cảm đã đi vào thi ca, văn chương, hội họa, âm nhạc... Nó không chỉ đơn thuần là một địa danh, một di tích bình thường mà nó trở thành những biểu tượng, niềm tin, hi vọng và là nguồn cảm hứng bất tận của biết bao thế thệ người Việt...

TS. Phạm Quang Long, Phó chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam nhấn mạnh rằng: “Hoàn Kiếm đã gắn liền với lịch sử hàng nghìn năm xây dựng và gìn giữ Thăng Long - Hà Nội. Nhắc đến Hà Nội người ta lại nhắc đến 36 phố phường, mà 36 phố phường đó lại nằm trọn hầu hết ở quận Hoàn Kiếm. Nói không ngoa, từ lâu Hoàn Kiếm là hồn vía, là trái tim của Hà Nội vậy”.

Chính vì vậy, khi thông tin quận Hoàn Kiếm thuộc diện phải sáp nhập, dư luận xã hội đã có những luồng ý kiến rất khác nhau. Một số ý kiến không đồng tình với việc sáp nhập quận Hoàn Kiếm vào một đơn vị hành chính mới nào đó lí giải rằng, Hoàn Kiếm là “trái tim” của trung tâm Hà Nội, chứa đựng tinh hoa văn hóa, chính trị, kinh tế, dấu ấn của “Thăng Long - Hà Nội” nên không được sáp nhập.

KTS. Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam khẳng định: "Ở Hà Nội, Hoàn Kiếm là quận trung tâm, mang nhiều giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và cả tâm linh. Vì thế, việc sáp nhập Hoàn Kiếm vào bất cứ quận nào khác, đều không phù hợp". Lý giải cụ thể, ông nêu quan điểm: "Riêng tên Hoàn Kiếm mang đầy giá trị lịch sử mà không thể đánh mất. Nhắc đến Hà Nội không thể không nhắc đến Hoàn Kiếm, cũng như nhắc tới Việt Nam không thể không nhắc tới Hà Nội. Bởi vậy, Hà Nội không thể mất đi quận Hoàn Kiếm".

Mặt khác, một số ý kiến cũng lý giải, với mật độ dân số và các yếu tố đặc thù của quận quản lý vốn đã phức tạp, sáp nhập vào đâu cũng gây khó khăn, xáo trộn rất lớn, thậm chí sẽ có những phiền toái, hệ lụy. Hơn nữa, Hoàn Kiếm tuy diện tích nhỏ nhất Hà Nội nhưng thu ngân sách những năm qua lại là quận lớn nhất, năm 2022 lên tới trên 12.500 tỷ đồng.

Chưa hết, một số người băn khoăn, nếu đặt vấn đề sáp nhập quận Hoàn Kiếm thì sáp nhập như thế nào? Với quận Ba Đình, Đống Đa hay Hai Bà Trưng? Những quận này cũng là những quận nội đô lịch sử. Do đó, việc sau sáp nhập đổi tên quận cũng sẽ làm mất đi bản sắc của những quận vốn dĩ mang nhiều giá trị văn hóa, lịch sử của Hà Nội nên không thể xóa được. Trong khi đó, quận Đống Đa từng tách một phần thành quận Thanh Xuân, Ba Đình tách một phần thành quận Tây Hồ, Hai Bà Trưng tách một phần thành Hoàng Mai, nếu cứ đặt ra việc tách ra, nhập vào sẽ rất phiền toái cho người dân. Còn nếu sáp nhập với Long Biên hay Gia Lâm thì không thuận tiện về mặt địa lý vì còn cách nhau con sông Hồng..

Một số ý kiến nêu rằng, đơn vị hành chính được xác lập không chỉ thuần túy dựa trên cơ sở 2 tiêu chí là dân số và diện tích - mà còn phụ thuộc nhiều vào các yếu tố như lịch sử, văn hóa, phong tục, vị trí địa lý. Và với những tiêu chí đó thì khi sáp nhập có còn tên Hoàn Kiếm hay sẽ là một cái tên khác?

Đặc biệt, đối với quận Hoàn Kiếm, việc sắp xếp phải tính đến quy hoạch của khu vực phố cổ vì nó có giá trị văn hóa - lịch sử rất lâu đời, khu vực phố cũ có từ thời Pháp cũng như vậy.

Mỗi chúng ta phải hiểu rõ rằng, việc sáp nhập các đơn vị hành chính theo chủ trương của Đảng và Nhà nước là rất cần thiết. Đây là việc nhằm tinh gọn bộ máy, tinh giảm biên chế, tăng hiệu lực hiệu quả quản lý nhà nước, giúp cơ cấu tổ chức hành chính ngày một tốt lên, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, việc sáp nhập đơn vị hành chính nào cũng cần đánh giá và tính toán trên nhiều góc độ. Đặc biệt, việc sáp nhập quận Hoàn Kiếm cần phải tính toán rất thận trọng vì đây là trường hợp đặc biệt, có quá nhiều yếu tố đặc thù, phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến lịch sử, văn hóa, địa linh long mạch Hà Nội, do đó không thể là phép cộng cơ học đơn giản, máy móc, cứng nhắc.

Xác định rõ điều đó, ông Nguyễn Hữu Thành, Phó vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), cho biết, quận Hoàn Kiếm hiện mới chỉ được đánh giá trên tiêu chí là quy mô dân số và diện tích tự nhiên. Ngoài ra, các bộ ngành liên quan sẽ còn phải xem xét những yếu tố đặc thù khác về điều kiện giao thông, vị trí địa lý, truyền thống dân tộc, lịch sử nên đây mới chỉ là báo cáo rà soát của Hà Nội về mặt chính sách, chưa phải là quyết định.

Hơn nữa, Nghị quyết số 35 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030, có quy định rõ các huyện, xã thuộc diện không bắt buộc sáp nhập nếu có một trong các yếu tố đặc thù theo quy định. Cụ thể: “Có địa giới đơn vị hành chính đã hình thành ổn định và từ năm 1945 đến nay chưa có thay đổi, điều chỉnh lần nào”; hoặc “có vị trí trọng yếu về quốc phòng, an ninh hay có đặc điểm về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán riêng biệt mà nếu sắp xếp với đơn vị hành chính liền kề khác sẽ dẫn đến mất ổn định về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội"...

Do đó, thông tin về việc sáp nhập quận Hoàn Kiếm mới chỉ là thông tin dựa trên kết quả rà soát và đối chiếu theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đơn vị hành chính. Thành phố Hà Nội hiện chưa có phương án cụ thể để triển khai.

Và chúng ta tin chắc rằng, các cơ quan liên quan và thành phố Hà Nội sẽ xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng, đặc biệt là lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân, các nhà khoa học, lịch sử... để có hướng đi đúng, trúng với chủ trương, chính sách của Quốc hội, cũng như tạo động lực mạnh hơn giúp Hoàn Kiếm tiếp tục phát triển trong tương lai./.