 |
| Ảnh minh họa: TD |
Kỳ vọng lớn và thực tế đầy thách thức
Hà Nội là một trong những đô thị lớn tại Việt Nam đang nỗ lực giảm thiểu khí thải, hướng đến phát triển bền vững. Đề án chuyển đổi toàn bộ hệ thống xe buýt sang sử dụng năng lượng xanh, cụ thể là xe điện và xe chạy khí hóa lỏng (CNG), không chỉ nhằm giảm ô nhiễm không khí mà còn tạo ra hình ảnh một đô thị hiện đại, thân thiện với môi trường.
Theo thống kê, hiện tại Hà Nội có hơn 2.000 xe buýt được trợ giá, nhưng chỉ 277 xe trong số đó sử dụng năng lượng sạch. Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn phương tiện vẫn là xe diesel – nguồn phát thải lớn, đối lập với mục tiêu “xanh hóa”. Để đạt được mục tiêu này, thành phố cần khoản đầu tư hơn 48.000 tỷ đồng, trong đó ngân sách thành phố chiếm tới 36.000 tỷ đồng, số còn lại phụ thuộc vào sự tham gia của doanh nghiệp.
Câu hỏi đặt ra là: Với nguồn lực hiện tại, lộ trình này có khả thi hay không?
Một trong những thách thức lớn nhất của việc chuyển đổi sang xe buýt điện là thiếu hụt hạ tầng trạm sạc. Xe buýt diesel có thể vận hành chỉ với một lần đổ dầu, nhưng xe buýt điện đòi hỏi trạm sạc phải được bố trí hợp lý trên lộ trình để đảm bảo không bị gián đoạn.
Ông Nguyễn Công Nhật, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ vận tải sinh thái Vinbus – đơn vị tiên phong triển khai xe buýt điện, chia sẻ: “Xe điện đòi hỏi tính toán kỹ lưỡng về thời gian sạc và dung lượng pin cho từng tuyến. Đây là bài toán khác biệt hoàn toàn so với vận hành xe diesel. Hơn nữa, áp lực lớn với các doanh nghiệp là làm sao xử lý tài sản cũ – những chiếc xe diesel vẫn còn giá trị sử dụng, trong khi phải đầu tư mạnh vào phương tiện và hạ tầng mới.”
Ngoài vấn đề hạ tầng, các doanh nghiệp vận tải còn đối mặt với bài toán tài chính. Việc đầu tư một chiếc xe buýt điện có chi phí cao hơn đáng kể so với xe buýt diesel. Trong khi đó, chính sách hỗ trợ lãi suất hiện hành vẫn chưa đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp tham gia.
Ông Nguyễn Hoàng Hải, đại diện Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội, nhấn mạnh: “Doanh nghiệp vận tải cần sự hỗ trợ rõ ràng từ phía thành phố. Nếu không có cơ chế tài chính linh hoạt và bền vững, rất khó để các doanh nghiệp đủ nguồn lực chuyển đổi toàn diện.”
Dẫu vậy, lộ trình xanh hóa không phải không có cơ hội. Nghị quyết 07 của Hà Nội đã đưa ra một số chính sách khuyến khích, như hỗ trợ 50% lãi suất trong thời gian đầu, ưu tiên về phí cầu đường, bến bãi. Đây là những bước khởi đầu quan trọng để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp.
Tuy nhiên, theo ông Phạm Đình Tiến, Trưởng phòng Kế hoạch và vận hành (Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông Hà Nội), vẫn còn nhiều vướng mắc trong quá trình thực hiện. Các quy định cụ thể cần được điều chỉnh linh hoạt hơn để phù hợp với thực tế.
Hơn nữa, quyết tâm chính trị và ý chí của thành phố là rất rõ ràng. Từ năm 2021, Hà Nội đã thí điểm vận hành xe buýt điện trên một số tuyến đường chính. Đây là tiền đề quan trọng để nhân rộng mô hình, rút kinh nghiệm và hoàn thiện cơ chế trong giai đoạn tới.
Ngoài ra, sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB) cũng mở ra cơ hội lớn. Theo chuyên gia giao thông Bowen Wang, để đạt mục tiêu 100% xe buýt nội đô chạy điện vào năm 2030, Việt Nam cần loại bỏ 9.600 xe diesel sắp hết tuổi thọ, đồng thời bổ sung hàng chục nghìn xe buýt điện mới. Ông nhấn mạnh, việc phát triển hệ sinh thái đa ngành – từ sản xuất, cung ứng xe điện đến xây dựng trạm sạc – là yếu tố quyết định để giảm chi phí và tăng tốc lộ trình.
Bên cạnh vai trò của Nhà nước, doanh nghiệp cũng cần đóng vai trò chủ động trong công cuộc chuyển đổi này. Điều đáng mừng là đã có những doanh nghiệp tiên phong như Vinbus sẵn sàng đầu tư vào xe buýt điện, bất chấp những khó khăn về chi phí và vận hành ban đầu.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có khả năng tài chính mạnh mẽ để tự mình chuyển đổi. Để thúc đẩy quá trình này, thành phố cần mở rộng các gói hỗ trợ, như giảm thuế nhập khẩu thiết bị, hỗ trợ chi phí vận hành ban đầu, hoặc hợp tác công – tư trong xây dựng hạ tầng trạm sạc.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần thay đổi tư duy. Như ông Nguyễn Hoàng Hải nhấn mạnh, sự chuyển đổi này không chỉ đơn thuần là thay đổi phương tiện mà còn là thay đổi cách tiếp cận quản lý và vận hành. Việc tối ưu hóa hiệu suất xe buýt điện, tận dụng dữ liệu để cải thiện lộ trình, hay phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ năng lượng đều là những hướng đi tiềm năng để tăng tính khả thi.
Đích đến khả thi nếu đồng bộ giải pháp
Mặc dù còn nhiều khó khăn, lộ trình xanh hóa xe buýt của Hà Nội không phải là điều bất khả thi. Thành công của đề án này phụ thuộc vào sự đồng bộ trong hành động của các bên liên quan – từ cơ quan quản lý Nhà nước, doanh nghiệp vận tải, đến cộng đồng dân cư.
Về phía Nhà nước, việc thiết lập một cơ quan liên ngành để điều phối và giám sát quá trình chuyển đổi là điều cần thiết. Cơ quan này không chỉ hỗ trợ về mặt chính sách mà còn đóng vai trò cầu nối giữa các doanh nghiệp vận tải và các nhà cung cấp dịch vụ năng lượng.
Về phía doanh nghiệp, ngoài sự hỗ trợ tài chính, cần có những chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo, như các gói tài trợ nghiên cứu phát triển công nghệ pin hoặc giải pháp tối ưu hóa trạm sạc.
Cuối cùng, cộng đồng dân cư cũng cần tham gia tích cực vào lộ trình này, bằng cách ủng hộ và sử dụng dịch vụ vận tải công cộng. Nhận thức của người dân về lợi ích môi trường và sức khỏe từ việc chuyển đổi này sẽ là động lực lớn để các doanh nghiệp và chính quyền cùng hành động.
Lộ trình xanh hóa xe buýt của Hà Nội là một bước đi táo bạo nhưng đầy triển vọng. Để đạt được mục tiêu 100% xe buýt sử dụng năng lượng xanh vào năm 2035, thành phố cần vượt qua nhiều rào cản về tài chính, hạ tầng và cơ chế. Tuy nhiên, với sự đồng lòng của các bên, sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, và quyết tâm hành động, giấc mơ xây dựng một hệ thống giao thông công cộng xanh, hiện đại và bền vững hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.