Là tổ chức liên minh chính trị - xã hội rộng lớn, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một trong những thành tố quan trọng không thể thiếu của hệ thống chính trị nước ta, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Gần một thế kỷ từ khi ra đời đến nay, Mặt trận luôn là chỗ dựa tin cậy của Đảng, là mối liên hệ, gắn bó mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân. Nhân dân luôn ủng hộ Mặt trận, tin tưởng và ủng hộ chủ trương đoàn kết của Mặt trận. Ngược lại, Mặt trận không chỉ tập hợp, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp quần chúng nhân dân mà còn luôn là chỗ dựa, gần gũi Nhân dân, ngày càng thấu lòng dân.
 |
| Đại hội là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, tập trung của hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Ảnh chụp màn hình) |
Chính sự gắn bó, đoàn kết, thấu hiểu đó đã tạo nên sức mạnh làm tiền đề để Mặt trận luôn đồng hành cùng dân tộc, cùng cách mạng nước ta đi hết từ thắng lợi này đến thắng lợi khác và hiện nay đang tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Lịch sử tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam gắn liền với lịch sử vẻ vang của dân tộc, Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại. Ra đời ngày 18/11/1930 với tên gọi Hội Phản đế đồng minh, đến nay tuỳ theo điều kiện lịch sử mỗi giai đoạn, Mặt trận đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau như: Mặt trận thống nhất Nhân dân phản đế Đông Dương (1936), Mặt trận thống nhất dân chủ Đông Dương (1938), Mặt trận thống nhất dân tộc phản đế Đông Dương (1939), Việt Nam độc lập đồng minh hội (Việt Minh - 1941), Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam (1946), Mặt trận Liên Việt (1951) và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1955) và hiện nay.
Tuy nhiên, dù tên gọi là gì thì quần chúng nhân dân bao gồm các giai cấp, dân tộc, tôn giáo, thành phần xã hội, người Việt Nam ở trong và ngoài nước luôn là lực lượng đông đảo nhất, mạnh mẽ và tích cực nhất ủng hộ Mặt trận. Nói cách khác, Nhân dân luôn đồng hành cùng Mặt trận, Mặt trận thì luôn gần gũi, gắn bó mật thiết với Nhân dân. Chính nhờ sự gắn bó mật thiết đó mà lòng yêu nước, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố, phát huy và phát triển, góp phần làm phong phú và sâu sắc thêm truyền thống dân tộc và những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin.
Quá trình phát triển của cách mạng cũng là quá trình nhận thức của Đảng có những phát triển mới về đại đoàn kết toàn dân tộc, về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã nêu và nhấn mạnh một trong bốn bài học kinh nghiệm lớn của Đảng “Trong toàn bộ hoạt động của mình Đảng phải quán triệt tư tưởng “lấy dân làm gốc”, xây dựng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động”. Chính Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các đoàn thể nhân dân có vị trí, vai trò hết sức to lớn trong việc quy tụ, đoàn kết phát huy quyền làm chủ của các tầng lớp nhân dân, góp phần xây dựng và mở rộng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa.
 |
| Mật trận Tổ quốc Việt Nam là cầu nối đoàn kết, thống nhất của dân tộc (Ảnh chụp màn hình) |
Cùng với phát huy dân chủ, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã làm động lực thúc đẩy phong trào của đông đảo quần chúng nhân dân, đáp ứng lợi ích thiết thực của Nhân dân, kết hợp hài hoà các lợi ích, thống nhất giữa quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm công dân. Đây là những vấn đề có quan hệ rất chặt chẽ tới công bằng xã hội, có tác động mạnh mẽ tới việc tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.
Do đó, để phát huy được vai trò là trung tâm đoàn kết, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không chỉ tôn trọng mà còn đóng vai trò đại diện cho lợi ích chung và lợi ích từng giai cấp, tầng lớp quần chúng nhân dân trong xã hội. Chỉ khi thấu hiểu và góp công, góp sức chăm lo đến lợi ích Nhân dân, bảo đảm công bằng xã hội, kết hợp hài hoà lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể và lợi ích xã hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mới thực sự có chỗ đứng trong lòng Nhân dân và được Nhân dân tin yêu, ủng hộ.
Trong cuộc vận động dân chủ hoá, việc Mặt trận thay mặt Nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước do nhân dân uỷ quyền nhằm phát hiện để kiến nghị sửa chữa những sai lầm, khuyết điểm; bổ sung chủ trương, chính sách, pháp luật là rất quan trọng. Nói cách khác, vai trò của Mặt trận ngày một rõ hơn trong việc tham chính, tham nghị, nhất là hướng các hoạt động về cơ sở, đông đảo quần chúng nhân dân để phản ánh đúng tâm tư, nguyện vọng quần chúng nhân dân; tập hợp ý kiến Nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền; sửa đổi pháp luật, cơ chế, chính sách. Làm được như vậy, Mặt trận đã đi từ dân chủ tới đoàn kết bằng những hành động và việc làm thiết thực chứ không chỉ là kêu gọi, hô hào chung chung vừa không thực chất, không đúng vai trò Mặt trận và cũng không đúng với sự mong đợi, tin cậy của quần chúng nhân dân.
Vị thế Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong hệ thống chính trị ngày càng được củng cố vững chắc. Chỉ thị số 22-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng, ngày 25/5/2023 về lãnh đạo Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ X, nhiệm kỳ 2024 - 2029 nhận định: “Thời gian qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; quan tâm phát huy quyền làm chủ, vận động Nhân dân tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, hoạt động giám sát, phản biện xã hội, phòng chống tham nhũng, tiêu cực…”.
Trong điều kiện đổi mới, phát triển đất nước, nhiệm vụ trọng tâm lớn nhất của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam vẫn là tập hợp, đoàn kết được đông đảo nhất mọi thành phần xã hội, kể cả những người còn chưa hiểu đầy đủ về Đảng ta, về công cuộc đổi mới đất nước và chủ nghĩa xã hội. Chính vì vậy, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần phát huy được tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc để đoàn kết mọi người Việt Nam tán thành công cuộc đổi mới, lấy mục tiêu chung: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” làm điểm tương đồng. Làm được như vậy cũng có nghĩa xã hội đã có sự đồng thuận. Sự đồng thuận càng cao thì đoàn kết giữa các thành viên trong xã hội, dân tộc, đất nước sẽ càng bền chặt, dù các thành viên trong xã hội có thể có nhiều sự khác nhau. Điều này càng đặc biệt quan trọng, càng nhân lên vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đa dạng hoá các thành phần, giai tầng, lợi ích khác nhau. Nước ta lại là quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo. Đây chính là lúc cần thiết phải phát huy vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Nhiều năm qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia rất nhiều công việc là thể hiện trách nhiệm cao với dân tộc, đất nước. Trong thời gian tới, Mặt trận tiếp tục tập trung vào công việc chính là xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc “Vai trò nòng cốt chính trị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc” (Chỉ thị số 22-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng).
Bên cạnh đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần “đảm nhận một số công việc” như Nghị quyết Hội nghị Trung ương bảy (khoá IX) của Đảng đã nêu. Theo đó, vai trò giám sát và phản biện xã hội; tập hợp ý kiến Nhân dân tham gia để góp ý xây dựng Đảng, chính quyền; góp ý hoàn thiện chủ trương, chính sách, pháp luật; tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là những nhiệm vụ xác đáng và cần thiết. Vấn đề đặt ra là cách thức tổ chức thực hiện sao cho thực chất và có hiệu quả. Trong điều kiện nước ta có duy nhất một Đảng cầm quyền lãnh đạo thì sự tồn tại của Mặt trận và phát huy vai trò Mặt trận càng quan trọng và cần thiết.
 |
| Phát huy đại đoàn kết dân tộc từ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Ảnh: HNV) |
Để làm tốt vai trò của mình, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần đặc biệt quan tâm đến thực hành dân chủ, gắn dân chủ với đoàn kết. Việc bảo đảm cho dân chủ và đoàn kết cùng được phát huy cũng chính là thực chất bảo đảm thực hiện quyền lực của Nhân dân, thể hiện ý chí, nguyện vọng Nhân dân, phát huy tính tích cực xã hội, sáng tạo của Nhân dân tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Dân chủ là khẳng định vị thế của người dân là chủ, được làm chủ. Với tư cách đại diện cho đông đảo các tầng lớp nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần tôn trọng và nâng cao chất lượng thực hành nguyên tắc hiệp thương dân chủ trong tổ chức và hoạt động Mặt trận như Chỉ thị số 22-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng nhấn mạnh: “Phát huy mạnh mẽ tính tự chủ, năng động, sáng tạo và tôn trọng nguyên tắc hiệp thương dân chủ trong tổ chức và hoạt động Mặt trận”.
Đại đoàn kết toàn dân tộc là sự nghiệp của toàn dân, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, do Đảng lãnh đạo. Để Đảng thực sự vững mạnh là hạt nhân lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân tộc, lãnh đạo Mặt trận cần thực hiện tốt cuộc vận động xây dựng và chỉnh đốn Đảng. Bên cạnh thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng, với tư cách là thành viên của Mặt trận, Đảng cũng cùng thực hành và kết hợp thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng với nguyên tắc hiệp thương dân chủ trong tổ chức và hoạt động Mặt trận.
Cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân động viên, tập hợp ý kiến đông đảo quần chúng nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng. Với tư cách là chủ thể tham chính, tham nghị, sự chủ động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cần thiết, nhưng chính các cơ quan Đảng cũng phải chứng tỏ được nhu cầu cần tư vấn, phản biện của Mặt trận. Sự thấu hiểu, gắn bó giữa Đảng với Mặt trận, Mặt trận luôn được Nhân dân tin yêu, ủng hộ, Mặt trận làm cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, ngày càng thấu lòng dân chính là cơ sở vững chắc nhất làm tiền đề phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đưa sự nghiệp đổi mới của nước ta đi đến thành công.
Với 4 cấp, từ Trung ương đến cấp xã, rồi có Ban Công tác Mặt trận gắn bó mật thiết với Nhân dân, mọi hoạt động của Mặt trận phải xuất phát từ nguyện vọng và lợi ích chính đáng của Nhân dân. Mặt trận phải thực sự là cầu nối giữa Nhân dân với Đảng, chính quyền; lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân và đại diện Nhân dân để phản ánh ý kiến, nguyện vọng, tổ chức việc giám sát và phản biện xã hội có hiệu quả.
Để xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tuyên truyền, vận động Nhân dân đoàn kết tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, phát triển kinh tế - xã hội, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, xây dựng đời sống văn hóa, đoàn kết các dân tộc, tôn giáo… Trong thời gian tới, Cán bộ Mặt trận cơ sở, Ban công tác Mặt trận dựa vào sức mạnh của Nhân dân, luôn phát huy tốt vai trò của các cá nhân tiêu biểu, cán bộ cốt cán, người có uy tín trong đồng bào các dân tộc, tôn giáo; nỗ lực vươn lên, tiếp tục khẳng định bản lĩnh, năng lực của mình; cùng với Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành có giải pháp tháo gỡ khó khăn, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực chất công tác Mặt trận ở cơ sở, đóng góp ngày càng quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, củng cố và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc./.