Chủ tịch nước Trần Đại Quang. (Ảnh: MH)
Chuyến thăm cấp Nhà nước tới Cộng hòa Ấn Độ của Chủ tịch nước Trần Đại Quang và phu nhân diễn ra trong bối cảnh quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt Việt Nam - Ấn Độ tiếp tục phát triển sâu rộng, đặc biệt kể từ khi hai nước thiết lập Đối tác Chiến lược (2007) và nâng cấp lên Đối tác Chiến lược toàn diện (2016).
Việt Nam và Ấn Độ có mối quan hệ hữu nghị truyền thống, gắn bó lâu đời, được các thế hệ lãnh đạo hai nước gìn giữ, vun đắp và liên tục phát triển. Từ những năm 50 của thế kỷ trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Jawaharlal Nehru đã khẳng định tình hữu nghị thủy chung giữa hai dân tộc. Ấn Độ tích cực ủng hộ Việt Nam trong các cuộc kháng chiến giành độc lập, thống nhất trước đây, cũng như trong sự nghiệp đổi mới và phát triển sau này. Năm 1954, Ấn Độ mở Tổng Lãnh sự quán tại Hà Nội; năm 1956, Việt Nam mở Tổng Lãnh sự quán tại New Deli. Ngày 7/1/1972, hai nước nâng quan hệ lên cấp Đại sứ.
Năm 2007, hai bên tuyên bố chính thức thiết lập quan hệ “Đối tác Chiến lược”. Quan hệ song phương được nâng cấp lên “Đối tác Chiến lược Toàn diện” (tháng 9/2016), phản ánh sự phát triển sâu rộng, tin cậy và hiệu quả của quan hệ Việt Nam - Ấn Độ, đặc biệt trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 10 năm quan hệ Đối tác Chiến lược vào năm 2017. Quan hệ chính trị giữa hai nước phát triển tốt đẹp. Hai bên đã trao đổi nhiều đoàn cấp cao và thực hiện các cơ chế hợp tác chặt chẽ.
Kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược năm 2007, hai bên đã mở rộng, triển khai tất cả các lĩnh vực hợp tác từ kinh tế, thương mại, đầu tư đến hợp tác trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, khoa học giáo dục, văn hóa, du lịch, nông nghiệp. Trong đó, quan hệ kinh tế, thương mại được Chính phủ hai nước xác định là một trong những trụ cột của mối quan hệ Đối tác Chiến lược Việt Nam - Ấn Độ. Những năm gần đây, mối quan hệ Đối tác Chiến lược giữa Việt Nam và Ấn Độ ngày càng phát triển, hoạt động xúc tiến đầu tư, thương mại được triển khai, góp phần kết nối cộng đồng doanh nghiệp.
Ngày 18/12/1982, hai bên đã ký Hiệp định về “Hợp tác kinh tế, khoa học và kỹ thuật giữa Việt Nam và Ấn Độ và thành lập Uỷ ban hỗn hợp” tại khóa họp đầu tiên Ủy ban hỗn hợp (UBHH) tại New Delhi. Bộ trưởng Ngoại giao hai nước là đồng Chủ tịch UBHH và Chủ tịch Phân ban của mỗi nước trong UBHH. Đến nay, hai bên đã tiến hành họp được 15 kỳ họp. Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thăm chính thức Ấn Độ, đồng thời đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 15 UBHH tại New Delhi từ ngày 10 - 12/7/2013.
Tháng 9/1994, trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Ấn Độ P.V. Narasimha Rao, hai bên nhất trí thành lập Cơ chế Tham khảo chính trị thường niên, ở cấp Thứ trưởng Ngoại giao, tổ chức họp luân phiên tại mỗi nước. Đến nay, hai bên đã tiến hành họp được 8 phiên. Kỳ họp thứ 9 đã diễn ra và tháng 10/2017. Trong Tuyên bố chung về thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Ấn Độ ký nhân chuyến thăm Ấn Độ của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng (7/2007), hai bên đã nhất trí thành lập cơ chế Đối thoại Chiến lược ở cấp Thứ trưởng Ngoại giao. Đến nay, hai bên đã tiến hành họp được 5 lần (2009, 2011, 2014 và 2015, 2016). Kỳ họp thứ 6 đã được tổ chức tại Việt Nam vào tháng 10/2017.
Quan hệ hợp tác an ninh, quốc phòng giữa hai nước tiếp tục phát triển tốt. Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Manohar Parrikar thăm Việt Nam (tháng 6/2016) và Bộ trưởng Quốc phòng Ngô Xuân Lịch thăm Ấn Độ (tháng 12/2016), tàu hải quân Ấn Độ thăm cảng Canh Ranh (tháng 5/2016). Hai bên nâng cấp cơ chế Đối thoại Quốc phòng cấp Thứ trưởng lên cấp Bộ trưởng (tháng 6/2016). Hai nước thiết lập cơ chế Đối thoại Chính sách Quốc phòng năm 2003, đến nay đã tổ chức được 9 phiên họp. Hợp tác quốc phòng hai nước đã được mở rộng trong cả 3 quân binh chủng hải, lục, không quân và tập trung vào 3 lĩnh vực đào tạo, công nghiệp quốc phòng và tàu thăm viếng. Hai bên đã ký kết Chương trình hợp tác về các vấn đề gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc và Thỏa thuận kỹ thuật về Chia sẻ thông tin hàng hải phi quân sự...
Về thương mại, kim ngạch thương mại hai chiều tăng dần qua các năm kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược. Ấn Độ hiện là một trong 10 đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam. Kim ngạch thương mại song phương tăng trưởng bình quân 16%/năm trong giai đoạn 2008 - 2013. Kim ngạch thương mại năm 2017 ước đạt khoảng 7,5 tỷ USD (tăng mạnh 37, 7% so với 2016). Hai nước đã thiết lập cơ chế Tiểu ban Hỗn hợp thương mại nhân chuyến thăm cấp Nhà nước tới Ấn Độ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và họp phiên đầu tiên tháng 1/2014.
Về đầu tư, tính đến hết tháng 11/2017, tổng vốn đăng ký đầu tư Ấn Độ vào Việt Nam đạt 756 triệu USD, với 168 dự án đầu tư tại 24/63 tỉnh/thành phố, đứng thứ 28/126 quốc gia/ vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Việt Nam hiện có 07 dự án đầu tư sang Ấn Độ với tổng số vốn đăng ký là 6,15 triệu USD, chủ yếu trong lĩnh vực phân phối các sản phẩm thức ăn gia súc, phân phối vật liệu xây dựng, xuất khẩu mỹ phẩm, các sản phẩm tin học...
Về giáo dục, Ấn Độ đang giúp Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trên nhiều lĩnh vực như công nghệ thông tin, kinh tế, luật, tiếng Anh...thông qua nhiều học bổng ngắn hạn và dài hạn (khoảng 150 suất). Ấn Độ thành lập Trung tâm đào tạo ngồn lực chất lượng cao về công nghệ thông tin và truyền thông tại Hà Nội, Trung tâm tiếng Anh tại Đại học Đà Nẵng (trong khuôn khổ hợp tác ASEAN - Ấn Độ); đang thúc đẩy thành lập Trung tâm đào tạo tiếng Anh và Tin học tại Đại học Thông tin Liên lạc, Nha Trang.
Về văn hóa, tháng 10/2014, hai bên ký Chương trình giao lưu văn hóa giai đoạn 2015 - 2017, tiến hành nhiều hoạt động giao lưu, hội chợ triển lãm quảng bá văn hóa du lịch; MOU về việc thành lập trường ĐạiI học Nalanda, mở đường cho việc hợp tác và giao lưu sâu rộng hơn trong lĩnh vực Phật giáo; MOU về xây dựng dự án bảo tồn, tôn tạo các nhóm Tháp Chàm tại Mỹ Sơn trị giá 3 triệu USD. Ấn Độ đã mở Trung tâm Văn hóa Ấn Độ tại Hà Nội. Ấn Độ đẩy mạnh truyền bá “sức mạnh mềm” thông qua phim ảnh Bollywood, yoga, Phật giáo...
Những năm gần đây, lượng khách Ấn Độ đến Việt Nam đã có mức tăng ấn tượng, trung bình 17% năm trong giai đoạn 2010 - 2016, năm 2016 tăng đến 30% (85.000 lượt). Tháng 11/2014, hãng JetAirways đã mở đường bay thẳng theo tuyến Mumbai - Băngkok - TP.Hồ Chí Minh. Hiện hãng hàng không VietjetAir cũng đang xúc tiến việc mở đường bay thẳng TP Hồ Chí Minh – New Delhi trong thời gian sớm nhất.
Hai bên đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác trong lĩnh vực thú y và thỏa thuận về hợp tác xây dựng trang trại cá tra; tiếp tục trao đổi thông tin liên quan tới kiểm dịch thực vật và tiêu chuẩn an toàn vệ sinh giữa hai nước; tăng cường hợp tác trong lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ sau thu hoạch và cơ giới hóa nông nghiệp. Bên cạnh đó, Ấn Độ chuyển giao công nghệ cho Việt Nam và hợp tác kỹ thuật trong nhiều lĩnh vực như công nghệ sinh học, viễn thám, điện tử viễn thông; nghiên cứu và ứng dụng công nghệ nano, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, hải dương học, biến đổi khí hậu; hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao...
Hai bên phối hợp chặt chẽ và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương, nhất là trong khuôn khổ Liên hợp quốc. Trong vai trò là điều phối viên quan hệ Ấn Độ - ASEAN (giai đoạn 2015 - 2018), Việt Nam ủng hộ Ấn Độ thực hiện Chính sách “Hành động hướng Đông”, các sáng kiến kết nối khu vực, hỗ trợ phát triển Tiểu vùng Campuchia - Lào - Myanmar - Việt Nam (CLMV), sông Hằng - sông Mê Kông (MGC).
Chuyến thăm cấp Nhà nước của Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Phu nhân tới Cộng hòa Ấn Độ diễn ra trong bối cảnh quan hệ hữu nghị truyền thống, hợp tác nhiều mặt Việt Nam - Ấn Độ tiếp tục phát triển sâu rộng, đặc biệt kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược vào năm 2007 và nâng cấp lên Đối tác Chiến lược toàn diện năm 2016. Chuyến thăm lần này có ý nghĩa quan trọng nhằm khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam luôn coi trọng tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác nhiều mặt với Ấn Độ; tiếp tục củng cố, thúc đẩy và mở rộng một cách sâu rộng và hiệu quả hợp tác trên các lĩnh vực từ chính trị, ngoại giao, quốc phòng tới kinh tế, đầu tư, du lịch, văn hóa, giáo dục..., góp phần phát triển quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ngày càng sâu sắc và thực chất hơn./.