LTS: Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn trân trọng và giữ gìn tiếng Việt. Người khẳng định: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”. Như vậy, Người đã khẳng định vai trò của tiếng nói - ngôn ngữ dân tộc - là một tài sản quý báu và mỗi người đều cần có ý thức giữ gìn, phát huy.

Việc gìn giữ và phát huy ngôn ngữ dân tộc - tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài được Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm. Đây là nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa thực tiễn, giá trị khoa học và nhân văn sâu sắc. Đối với cộng đồng 6 triệu người Việt Nam đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, tiếng Việt không chỉ là niềm tự hào, là nền tảng vững chắc cho văn hóa dân tộc, mà còn là sợi dây kết nối kiều bào với nguồn cội.

Ngày nay, tiếng Việt còn được nhiều người nước ngoài học tập và sử dụng như một ngoại ngữ. Tiếng Việt cũng được đưa vào giảng dạy ở nhiều trường Đại học nổi tiếng của thế giới và khu vực, hay được lựa chọn là ngôn ngữ chính thức ở một thành phố lớn của nước ngoài,… Điều đó cho thấy, vị trí và vai trò của tiếng Việt ngày càng được nâng cao và khẳng định trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

Chùm bài “Gìn giữ ngôn ngữ dân tộc và đưa tiếng Việt hội nhập với thế giới” góp thêm tiếng nói về việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao lòng tự hào, tình yêu quê hương đất nước đối với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; góp phần lan toả tình yêu tiếng Việt đối với người nước ngoài và vị thế của tiếng Việt trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

(ĐCSVN) - Tiếng Việt là di sản quý báu của dân tộc Việt Nam cần được duy trì và lan tỏa. Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, việc phổ biến tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đã trở thành nhu cầu, hoạt động thường xuyên, từ đó góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, nâng cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc.

Đây là nội dung được Thứ trưởng Bộ ngoại giao, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài Lê Thị Thu Hằng chia sẻ trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài Lê Thị Thu Hằng

Phóng viên (PV): Duy trì dạy tiếng Việt cho các thế hệ người Việt Nam ở nước ngoài là vấn đề được Đảng, Nhà nước rất quan tâm. Xin Thứ trưởng cho biết, trong thời gian qua, Bộ Ngoại giao đã có những hoạt động cụ thể nào để hiện thực hóa chủ trương này?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Đối với cộng đồng 6 triệu người Việt Nam đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, tiếng Việt không chỉ là niềm tự hào, là nền tảng vững chắc cho văn hóa dân tộc, mà còn là sợi dây kết nối kiều bào với nguồn cội.

Thời gian qua, việc duy trì, phát huy tiếng Việt và bản sắc văn hóa truyền thống trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm và được khẳng định thành chủ trương trong các văn bản chỉ đạo như Nghị quyết số 36-NQ/TW, Chỉ thị số 45-CT/TW và Kết luận số 12/KL-TW của Bộ Chính trị về công tác đối với NVNONN. Tại Đại hội XIII, Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh: “Tạo điều kiện để đồng bào giữ gìn tiếng Việt, bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc.”

Thực hiện công tác hỗ trợ cộng đồng duy trì và phát triển tiếng Việt, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, từ trong nước, Ủy ban Nhà nước về NVNONN và các cơ quan liên quan đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm đáp ứng nhu cầu học tập, giảng dạy và truyền bá tiếng Việt cho kiều bào. Trên 800 lượt giáo viên NVNONN đã được tham dự những khóa tập huấn nghiệp vụ dạy tiếng Việt mà chúng tôi tổ chức định kỳ từ năm 2013 đến nay qua hình thực trực tuyến và trực tiếp. Chúng tôi từng bước phối hợp với các đơn vị xây dựng các thư viện và tủ sách tiếng Việt; biên soạn sách dạy và học tiếng Việt phù hợp với địa bàn, đối tượng và cung ứng tài liệu dạy tiếng Việt và bổ trợ tiếng Việt cho cộng đồng ở khắp nơi trên thế giới…; phát triển các phương pháp dạy tiếng Việt hiện đại như website dạy tiếng Việt cho NVNONN (do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia xây dựng), chương trình dạy tiếng Việt cho trẻ em NVNONN trên cơ sở bộ sách Chào tiếng Việt (do Nhà xuất bản Giáo dục và Đài Truyền hình Việt Nam xây dựng, phát sóng từ tháng 4/2023 trên kênh VTV4 và các nền tảng số)…

Ở ngoài nước, Ủy ban Nhà nước về NVNONN khuyến khích cộng đồng người Việt Nam ở các nước tiếp tục truyền thống dạy tiếng Việt (Thái Lan, Lào, Campuchia); đa dạng hình thức dạy tiếng Việt… Đồng thời, thông qua cơ quan đại diện, nhiều biện pháp thiết thực đã được triển khai như: tổ chức tập huấn giảng dạy tiếng Việt cho giáo viên kiều bào ngay ở sở tại; hỗ trợ việc duy trì, tu bổ và xây dựng mới một số điểm trường, lớp học; cung cấp sách giáo khoa và dụng cụ học tập cho nhiều địa bàn; đồng hành, hỗ trợ các hoạt động bảo tồn tiếng Việt do cộng đồng NVNONN tổ chức, như Diễn đàn gìn giữ tiếng Việt ở nước ngoài tại Ba Lan, Lớp tiếng Việt và hội thảo về tiếng Việt tại Fukuoka, Nhật Bản; thúc đẩy đưa tiếng Việt trở thành ngôn ngữ chính được giảng dạy tại hệ thống giáo dục sở tại…

Đặc biệt, năm 2022, Ủy ban Nhà nước về NVNONN đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN giai đoạn 2023-2030, làm cơ sở để triển khai hàng loạt hoạt động tôn vinh, duy trì, lan tỏa tiếng Việt trong cộng đồng.

PV: Thứ trưởng có thể chia sẻ chi tiết hơn về mục đích và ý nghĩa của Đề án Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN giai đoạn 2023-2030?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Đề án Ngày Tôn vinh tiếng Việt được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 8/2022, có thể coi là đột phá trong công tác tiếng Việt, tạo động lực quan trọng thúc đẩy các hoạt động giảng dạy, học tập và đáp ứng nguyện vọng và nhu cầu thiết thực của cộng đồng.

Với việc thực hiện Đề án này, chúng tôi mong muốn Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN sẽ trở thành một dấu mốc quan trọng hàng năm trong đời sống văn hóa và tinh thần của cộng đồng, với những hoạt động thiết thực nhằm tôn vinh vẻ đẹp của tiếng Việt, nâng cao nhận thức về ngôn ngữ và văn hóa dân tộc đối với kiều bào trên toàn thế giới, đặc biệt là thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế. Chúng tôi kỳ vọng rằng tình yêu tiếng Việt sẽ lan tỏa mạnh mẽ, trở thành động lực thúc đẩy phong trào dạy và học tiếng Việt trong cộng đồng, từ đó góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống dân tộc; đặt nền tảng cho giai đoạn mới về phát triển vị thế tiếng Việt trên nhiều lĩnh vực giáo dục cộng đồng.

Thông qua việc tôn vinh ngôn ngữ dân tộc, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần xây dựng một cộng đồng NVNONN ổn định, đoàn kết, vững mạnh, luôn hướng về và tích cực đóng góp cho quê hương Việt Nam. Đồng thời, việc tôn vinh tiếng Việt tại các địa bàn sẽ giúp truyền tải chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước, cũng như văn hóa Việt Nam tới bạn bè quốc tế, từ đó tăng cường sức mạnh “mềm” của đất nước.

PV: Sau một năm tổ chức triển khai Đề án, theo bà, chúng ta đã đạt được những kết quả gì và rút ra những bài học kinh nghiệm nào?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Sau một năm triển khai Đề án, có thể nói các hoạt động tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN đã nhận được nhiều sự quan tâm của các cơ quan, đoàn thể, tổ chức xã hội và sự hưởng ứng của kiều bào.

Dù vẫn còn đó những khó khăn, Ủy ban Nhà nước về NVNONN phối hợp với các ban, bộ, ngành và các cơ quan liên quan đã nỗ lực triển khai các hoạt động một cách đồng bộ, như: tổ chức tập huấn nghiệp vụ giảng dạy tiếng Việt cho giáo viên kiều bào; xây dựng Tủ sách tiếng Việt và cung cấp sách phục vụ cộng đồng tại một số địa bàn (Nhật Bản, Áo, Séc, Hungary, Slovakia, Bỉ, Qatar…); phối hợp, hỗ trợ cho các hoạt động như: xây dựng website dạy tiếng Việt cho NVNONN của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Chương trình “Chào Tiếng Việt” và “Dấu ấn Việt Nam” của Đài Truyền hình Việt Nam (VTV4)… Ở nhiều nước, cộng đồng NVNONN phối hợp tích cực với cơ quan đại diện tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Tôn vinh tiếng Việt như: thành lập các Ban tiếng Việt chuyên trách trong hội đoàn; mở mới hoặc mở rộng quy mô các trường, lớp dạy và học tiếng Việt; thành lập “Diễn đàn Gìn giữ tiếng Việt ở nước ngoài”; tổ chức các hội thảo, tọa đàm… chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp dạy và học tiếng Việt. Đặc biệt là chuỗi hoạt động Ngày Tôn vinh tiếng Việt 8/9 và cuộc thi “Tìm kiếm Sứ giả tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN” năm đầu tiên đã chọn được 5 Sứ giả tiếng Việt từ Lào, Malaysia, Australia, Đức và Bỉ - là những cá nhân có khả năng sử dụng tiếng Việt tốt và tích cực tham gia các hoạt động gìn giữ, tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN.

Trong bối cảnh năm đầu tiên triển khai Đề án, dù còn nhiều hạn chế về kinh phí, chúng tôi đã cân nhắc lựa chọn, tập trung nguồn lực và tranh thủ sự hợp tác tối đa của một số đơn vị để thực hiện các hoạt động chính. Ở trong nước, Lễ phát động Cuộc thi tìm kiếm Sứ giả tiếng Việt, Lễ tổng kết Ngày Tôn vinh tiếng Việt - Gala “Tiếng Việt thân thương” và xây dựng tủ sách tiếng Việt tại một số địa bàn phục vụ kiều bào được thực hiện với sự chung tay của các đối tác (VTV4, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam). Ở bên ngoài, sự tham gia tích cực của các cơ quan đại diện, sự năng động, hưởng ứng của các hội đoàn, tổ chức, cá nhân kiều bào, đã cộng hưởng cùng trong nước để chúng ta từng bước tổ chức được chuỗi hoạt động tôn vinh tiếng Việt ở các địa bàn. Như vậy, có thể thấy rằng, với chủ trương đúng đắn của Nhà nước, nếu có sự đồng lòng, chung tay của xã hội và đặc biệt là cộng đồng NVNONN, chúng ta sẽ không chỉ tạo được sân chơi, môi trường giao lưu cho kiều bào, tạo cơ hội nâng cao năng lực tiếng Việt, đặc biệt với thế hệ trẻ sinh ra ở nước ngoài; mà đồng thời, còn khích lệ lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc thông qua việc kết nối mạng lưới hội đoàn kiều bào, qua đó tạo hiệu ứng lan tỏa các giá trị cao đẹp của ngôn ngữ và văn hóa dân tộc.

PV: Xin Thứ trưởng chia sẻ thêm các hoạt động cụ thể nhằm triển khai hiệu quả Đề án Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN cho những năm tiếp theo?.

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Để triển khai hiệu quả Đề án Ngày Tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN cho những năm tiếp theo, tôi cho rằng cần tập trung vào 3 nhóm hoạt động cụ thể.

Thứ nhất, tổ chức Ngày Tôn vinh tiếng Việt 8/9 hằng năm, gồm các hoạt động: Hội nghị kỷ niệm Ngày Tôn vinh tiếng Việt; định kỳ tổ chức cuộc thi tìm kiếm và phong tặng danh hiệu “Sứ giả tiếng Việt ở nước ngoài” thông qua các hoạt động vì cộng đồng, được cộng đồng thừa nhận, có sức ảnh hưởng đến cộng đồng; chương trình biểu diễn nghệ thuật “Tiếng Việt thân thương”; tổ chức các hoạt động quảng bá ngôn ngữ, lồng ghép chương trình Ngày Tôn vinh tiếng Việt với các hoạt động đối ngoại tại địa bàn; tổ chức tọa đàm, hội thảo… tìm kiếm các mô hình dạy và học tiếng Việt thú vị, linh hoạt cho cộng đồng NVNONN (đặc biệt là các mô hình giảng dạy, giao lưu trực tuyến, các hoạt động ngoại khóa tiếng Việt, trại hè cho con em kiều bào…).

Thứ hai, nhân dịp Ngày Tôn vinh tiếng Việt hằng năm, Bộ Ngoại giao phối hợp các bộ, ngành, cơ quan liên quan tổ chức chương trình “Tri ân” ghi nhận, động viên các cá nhân, gia đình, tổ chức, hội đoàn có đóng góp tích cực trong phong trào giữ gìn và lan tỏa tiếng Việt trong cộng đồng.

Thứ ba, đa dạng hóa hình thức thông tin, quảng bá trong và ngoài nước hưởng ứng Ngày Tôn vinh tiếng Việt; huy động sự vào cuộc của các cơ quan truyền thông báo chí, các nhân vật có uy tín, ảnh hưởng trong cộng đồng với các hình thức truyền thông mới và đa dạng; hỗ trợ, phối hợp với các hội đoàn người Việt tại các địa bàn tổ chức Ngày/Tuần nói tiếng Việt trong cộng đồng; hỗ trợ cộng đồng thành lập các câu lạc bộ tiếng Việt và văn hóa Việt Nam, tổ chức các hoạt động dạy học, quảng bá tiếng Việt và văn hóa Việt Nam trong cộng đồng NVNONN và bạn bè quốc tế.

Ngoài ra, chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp phát triển, xây dựng Tủ sách tiếng Việt; website riêng về dạy, học tiếng Việt; thúc đẩy việc đưa tiếng Việt với nội dung quảng bá, giới thiệu văn hóa, truyền thống, đất nước, biển đảo, con người Việt Nam vào các thư viện, cơ sở dữ liệu ở sở tại… và các sáng kiến khác liên quan đến việc quảng bá tiếng Việt.

Đoàn kiều bào dâng hương Giỗ Tổ Hùng Vương tại Đền Hùng -  Phú Thọ năm 2024.

PV: Tuy vậy, trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Việt đang đối mặt với nguy cơ mai một. Theo bà, đâu là nguyên nhân, giải pháp cho thực trạng này?

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng: Thời gian qua, công tác bảo tồn và phát huy tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, tiếng Việt đang đứng trước nguy cơ mai một do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

Trước hết, quá trình hội nhập của NVNONN và xu hướng toàn cầu hóa, sự giao thoa với văn hóa sở tại đang ảnh hưởng đáng kể đến việc sử dụng tiếng Việt. Đặc biệt, cuộc sống mưu sinh khiến nhiều phụ huynh chưa quan tâm đầy đủ, các thế hệ sinh ra và lớn lên ở nước ngoài chưa nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của ngôn ngữ dân tộc. Cùng với đó, hoạt động dạy và học tiếng Việt trong cộng đồng vẫn gặp nhiều khó khăn như đội ngũ giáo viên dạy tiếng Việt chủ yếu là tình nguyện, kỹ năng sư phạm còn hạn chế, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học còn thiếu, chưa có tài liệu dạy và học tiếng Việt hiệu quả, phù hợp với đặc thù của từng địa bàn.

Xuất phát từ thực tế trên, tôi cho rằng trong thời gian tới, Nhà nước sẽ tiếp tục định hướng, hỗ trợ về cơ chế, chính sách, nguồn lực; bên cạnh đó, thúc đẩy huy động các nguồn lực từ xã hội, cộng đồng NVNONN… cho công tác này.

Hình ảnh tại lễ trao giải Cuộc thi tìm kiếm Sứ giả tiếng Việt năm 2023.

Trước mắt cần tập trung vào một số giải pháp cụ thể như tạo môi trường học tập thú vị, thực tế và phong phú về nội dung và hình thức để tạo nền tảng cho cộng đồng kết nối, chia sẻ và bồi dưỡng tình yêu tiếng Việt, nhất là trong thế hệ trẻ NVNONN.

Đối với việc xây dựng giáo trình học tiếng Việt, cần đa dạng hoá, đổi mới trên cơ sở tận dụng các nền tảng kỹ thuật số, ứng dụng công nghệ thông tin; kêu gọi sự chung tay, hỗ trợ về nguồn lực tài chính, sáng tạo của trí thức kiều bào trên toàn thế giới để đáp ứng nhu cầu các nhóm đối tượng, địa bàn.

Để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cần tiếp tục hỗ trợ tập huấn, đào tạo bằng nhiều hình thức cho giáo viên kiều bào cả về phương pháp giảng dạy tiếng Việt, kiến thức tiếng Việt và văn hoá, lịch sử Việt Nam; duy trì việc tổ chức tập huấn trực tiếp tại địa bàn, có nghiên cứu điều chỉnh phù hợp với đặc điểm từng khu vực.

Cuối cùng, cần tăng cường công tác truyền thông để lan tỏa rộng rãi đến công chúng ở cả trong và ngoài nước về ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa và ngôn ngữ dân tộc trong quá trình hội nhập và phát triển của cá nhân và cộng đồng, các hoạt động tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN, chia sẻ những tấm gương tốt, kinh nghiệm hay về dạy và học tiếng Việt… qua đó nâng cao nhận thức, tạo tác động tích cực, giúp lan toả tình yêu tiếng Việt, nâng cao chất lượng hoạt động dạy và học tiếng Việt trong cộng đồng NVNONN.

Chúng tôi rất mong muốn Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam là cơ quan báo chí có uy tín trong và ngoài nước, có độ phủ sóng rộng khắp sẽ đồng hành cùng Uỷ ban Nhà nước về NVNONN trong công tác về NVNONN nói chung và trong vấn đề “tôn vinh tiếng Việt” nói riêng”.

PV: Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

*Trong bài có sử dụng hình ảnh do Ủy ban Nhà nước về NVNONN cung cấp và một số ảnh của đồng nghiệp.

Bài 2: Chung tay lan tỏa tình yêu tiếng Việt

Bài 3: Những sứ giả truyền cảm hứng học tiếng Việt

Bài 4: Tiếng Việt kết nối Việt Nam với bạn bè quốc tế 

Bài 5: Nâng tầm vị thế của tiếng Việt trong bối cảnh hội nhập