(ĐCSVN) - Năm 2021 là một năm đầy khó khăn, thách thức với đất nước. Những hậu quả nặng nề do hai đợt dịch COVID-19 trong năm 2020 chưa kịp khắc phục thì chúng ta lại gặp liên tiếp thêm hai đợt dịch COVID-19 trong năm 2021 khiến khó khăn càng thêm chồng chất. Nhưng với tinh thần đoàn kết, quyết liệt khẩn trương “chống dịch như chống giặc”, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị vào cuộc những khó khăn đã từng bước được tháo gỡ đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19”.

Mặc dù dịch bệnh có diễn biến phức tạp, gây ra sự đình trệ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp, nhưng trong năm 2021, Việt Nam vẫn đạt và vượt một số chỉ tiêu kinh tế xã hội, với GDP tăng 2,58%. Thu ngân sách về đích trước 1 tháng và tăng hơn 1,5%, xuất khẩu vượt mốc 300 tỷ USD, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vượt hơn 29 tỷ USD. Nông nghiệp tiếp tục là trụ đỡ tăng trưởng của nền kinh tế với mức tăng 2,8%.

Trong năm 2021, bên cạnh sử chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành hơn 150 nghị quyết, hơn 80 nghị định. Thủ tướng Chính phủ ban hành hơn 30 quyết định mang tính quy phạm pháp luật. Các bộ, ngành cũng ban hành hơn 250 thông tư để tháo gỡ các rào cản, khơi thông mọi nguồn lực cho đầu tư sản xuất kinh doanh và phòng, chống dịch.

Các chủ trương, chính sách, biện pháp đúng và trúng được triển khai kịp thời chính là những yếu tố quan trọng để dịch bệnh từng bước được kiểm soát, bảo vệ tính mạng, sức khỏe của người dân. Nhờ vậy những tác động tiêu cực của dịch bệnh đến đời sống của người dân đã được giảm thiểu, sản xuất kinh doanh dần được phục hồi. Nền kinh tế Việt Nam đang dần phục hồi sau những tác động tiêu cực của dịch bệnh.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thống nhất sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc biệt, đặc cách, đặc thù để Chính phủ ban hành và triển khai Chiến lược tổng thể về phòng, chống dịch COVID–19.

Trước Quốc hội khóa XV kỳ họp thứ 2, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ: “Tập trung nỗ lực cao nhất cho phòng chống dịch COVID-19, khẩn trương xây dựng và tổ chức thực hiện các phương án, kịch bản cụ thể, sát hợp với tình hình thực tế, quyết liệt hành động, triển khai thực hiện hiệu quả, đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp đề ra theo phương châm: Nhạy bén, linh hoạt, sáng tạo, bình tĩnh, kịp thời với mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân là trên hết”.

Đặc biệt ngày 11/10/2021 Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 128-NQ/CP về quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19”. Nhằm bảo vệ tối đa sức khỏe, tính mạng của người dân; hạn chế đến mức thấp nhất các ca mắc, ca chuyển bệnh nặng, tử vong do COVID-19; khôi phục sản xuất, kinh doanh và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội; thực hiện mục tiêu kép đưa đời sống sinh hoạt của Nhân dân dần trở lại tình trạng bình thường mới phấn đấu trong năm 2021; không để tình trạng cục bộ, cát cứ trong ban hành và thực hiện các giải pháp trên mức cần thiết gây ảnh hưởng tiêu cực tới sản xuất kinh doanh, đời sống xã hội.

Trong năm qua, Đảng và Nhà nước đã huy động mọi nguồn lực, quyết tâm thực hiện chiến lược vaccine phòng COVID-19 vì mục tiêu miễn dịch cộng đồng với các giải pháp: Thành lập quỹ vaccine, tiến hành ngoại giao vaccine, nghiên cứu sản xuất vaccine trong nước, tổ chức chiến dịch tiêm chủng miễn phí quy mô chưa từng có trong lịch sử và có giai đoạn đạt tốc độ cao hơn trung bình thế giới 30%, đứng thứ 6 thế giới về độ phủ vaccine.

Đến nay, gần 100% dân số từ 18 tuổi trở lên đã được tiêm một liều vaccine và hơn 80% người dân được tiêm 2 liều vắc xin phòng COVID-19

Đến nay, gần 100% dân số từ 18 tuổi trở lên đã được tiêm một liều vaccine phòng COVID - 19 và hơn 80% người dân được tiêm 2 liều, tăng hơn 21 lần so với cuối tháng 8/2021. Cùng với đó, nhiều chính sách hỗ trợ rất nhân văn, có giá trị thiết thực cho doanh nghiệp, người dân chịu tác động của dịch đã được ban hành và đi vào cuộc sống.

Tính đến ngày 15/12/2021 gần 29 triệu lượt người và gần 340.000 đơn vị sử dụng lao động đã nhận được hỗ trợ, với số tiền lên đến hơn 31.000 tỷ đồng. Cũng trong năm 2021, Chính phủ đã hỗ trợ gần 150.000 tấn gạo cho 2,5 triệu lượt hộ thiếu đói do giáp hạt, ảnh hưởng dịch bệnh và thiên tai. Những kết quả đạt được trong phòng, chống dịch bệnh, phục hồi sản xuất, kinh doanh, sự hỗ trợ kịp thời, thiết thực và nhân văn như vậy được người dân ghi nhận và đánh giá cao.

Nguyên nhân của những kết quả trên, Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, trước hết, các cấp, các ngành đã nghiêm túc thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Cùng với đó là sự nỗ lực, cố gắng vươn lên của tất cả các địa phương, của cả hệ thống chính trị để vượt qua khó khăn, thách thức; huy động được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, truyền cảm hứng cho nhân dân cùng vào cuộc với cấp ủy, chính quyền để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ đã đề ra.

Bài học cho chúng ta thấy là bên cạnh việc phòng chống dịch bệnh cần phải tập trung phát triển kinh tế, với quan điểm tính mạng con người là trên hết, được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ coi là nhiệm vụ kép để thoát ra khỏi khủng hoảng. Thực tiễn cho thấy kinh tế tăng trưởng trở lại sẽ phụ thuộc vào sự sống còn của các doanh nghiệp. Điều khẩn cấp hiện nay là triển khai nhanh chóng các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động.

Thủ tướng Chính phủ đề nghị các cấp, các ngành bám sát tinh thần chỉ đạo của Chính phủ: Hết sức thận trọng nhưng cũng không bi quan; trong thực hiện mục tiêu kép vừa tập trung phòng chống dịch, kiên quyết không để lây lan, vừa nỗ lực cao nhất thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội.

“Tinh thần chung là phải giao nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, có địa chỉ rõ ràng để triển khai thực hiện ngay, không nói chung chung, lòng vòng”, Thủ tướng nói và đặc biệt lưu ý các gói hỗ trợ tiền tệ, tài khóa, thương mại đầu tư, cải cách thủ tục hành chính vào các lĩnh vực chịu ảnh hưởng lớn của dịch bệnh, trước hết là cho du lịch, hàng không, thương mại, dịch vụ, xuất nhập khẩu.

“Hỗ trợ cho các đối tượng bị thiệt hại do dịch COVID-19, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, không phải là bao cấp cho sự yếu kém, trong đó có hỗ trợ tín dụng lãi suất thấp, hỗ trợ về chính sách tài khóa. Các gói hỗ trợ này phải có hiệu lực ngay đến doanh nghiệp và người dân, không được để lâu, không có cơ chế xin-cho, thiếu minh bạch”. Thủ tướng nhấn mạnh.

Chính phủ cũng đưa ra 6 nhóm giải pháp về: vốn, tài chính và thúc đẩy thanh toán điện tử; cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp; bảo đảm hoạt động sản xuất kinh doanh, thúc đẩy xuất nhập khẩu; tháo gỡ khó khăn, phục hồi, phát triển ngành du lịch; thúc đẩy đầu tư và giải ngân; rà soát, xử lý vướng mắc về lao động, phương án hỗ trợ người lao động bị thôi việc, mất việc làm do ảnh hưởng của dịch COVID-19.

Trong đó, có một số giải pháp cấp bách, cần được khẩn trương thực hiện như: Cân đối, đáp ứng nhu cầu về vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh; kịp thời áp dụng các biện pháp hỗ trợ (cơ cấu lại thời hạn trả nợ, xem xét miễn giảm lãi vay, giữ nguyên nhóm nợ, giảm phí...; giãn nộp một số loại thuế, phí, lệ phí) đẩy mạnh giải ngân đầu tư công.

Ngày 10/4, Thủ tướng Chính phủ công bố chính sách hỗ trợ: hỗ trợ an sinh xã hội (khoảng 62.000 tỷ đồng); hỗ trợ giá điện (12.000 tỷ); giá viễn thông (15.000 tỷ); chính sách tiền tệ, tài khóa đang được tính toán nâng lên gần 500.000 tỷ. Thủ tướng lưu ý “cú đấm thép” là số vốn đầu tư công gần 700.000 tỷ đồng, tương đương 30 tỷ USD, cần giải ngân hết trong năm nay, chính sách này được các chuyên gia đánh giá là chưa từng có tiền lệ được triển khai.

Với các giải pháp đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam đã bước đầu thành công trong việc ngăn chặn dịch bệnh, phát triển sản xuất, kinh doanh đảm bảo đời sống nhân dân. Đây là những bài học lớn, cần tiếp tục phát huy, tập trung cao độ ứng phó với các tình huống mới“Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19” để dành thắng lợi.

Theo Thủ tướng Chính phủ, dự báo tình hình thời gian tới, thuận lợi, thời cơ sẽ đan xen với khó khăn, thách thức, nhưng phải xác định khó khăn, thách thức lớn hơn nhiều so với thuận lợi và thời cơ. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu, không được phép bi quan, sợ sệt, ngược lại, “đã nỗ lực rồi phải nỗ lực lớn hơn, đã quyết tâm rồi phải quyết tâm cao hơn, hành động quyết liệt, mạnh mẽ, đúng hướng, hiệu quả hơn”. Lấy khó khăn, thách thức làm động lực để phấn đấu, vượt qua, khẳng định, trưởng thành và phát triển.

Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, chúng ta thống nhất chưa thay đổi các mục tiêu, chỉ tiêu mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Đại hội đảng các cấp đã xác định, Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp đã giao. Trên cơ sở đó và căn cứ 2 kịch bản tổng thể được Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng (tăng trưởng GDP cả năm 6% theo kịch bản 1 và 6,5% theo kịch bản 2), các địa phương chuẩn bị sẵn sàng các kịch bản để lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện tích cực, chủ động, phù hợp. Kiên quyết, kiên trì thực hiện mục tiêu kép dù đây là lựa chọn rất khó khăn, không có cách nào khác, chống dịch tốt để phát triển kinh tế  - xã hội và phát triển kinh tế để có điều kiện chống dịch thành công.

Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, kiên quyết, kiên trì thực hiện mục tiêu kép dù đây là lựa chọn rất khó khăn, không có cách nào khác, chống dịch tốt để phát triển kinh tế  - xã hội và phát triển kinh tế để có điều kiện chống dịch thành công.

Thủ tướng Chính phủ chỉ ra 5 quan điểm chỉ đạo trong thời gian tới mà các địa phương cần quán triệt sâu sắc, đồng thời nhấn mạnh các nhiệm vụ trong thời gian tới mà các địa phương phải tập trung tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả.

Trước hết, những nơi đang có dịch phải ưu tiên cho nhiệm vụ chống dịch, phát hiện sớm, cách ly nhanh, khoanh vùng dập dịch tích cực, nhanh chóng ổn định tình hình, phải xác định trọng tâm trọng điểm vì nguồn lực, thời gian đều có hạn. Thực hiện hiệu quả chiến lược vaccine.

Thứ hai, Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các địa phương phải tập trung rà soát ngay các khó khăn, vướng mắc về thể chế, cơ chế, chính sách. Thủ tướng nhắc nhở các cơ quan, đơn vị chậm trễ trong thực hiện nhiệm vụ này và cho biết sẽ tiếp tục nhắc nhở, phê bình và xử lý nghiêm theo quy định.

“Vướng mắc ở đâu phải tìm ra, chỉ rõ để điều chỉnh. Những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Chính phủ dứt khoát phải xử lý nhanh, kịp thời, có hiệu quả, đúng quy trình. Nội dung nào thuộc thẩm quyền của Bộ thì Bộ trưởng phải trực tiếp giải quyết, xử lý. Những nội dung vượt quá thẩm quyền thì chúng ta báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý, thuyết phục các cơ quan liên quan trên cơ sở khoa học, pháp lý và thực tiễn”, Thủ tướng nhắc nhở.

Thứ ba, đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo điều kiện, cơ hội thuận tiện nhất cho người dân tiếp cận chính sách và giải quyết các công việc. “Trong lúc khó khăn này mà không tháo gỡ cho người dân và doanh nghiệp thì lúc nào?”, Thủ tướng Chính phủ đặt câu hỏi với lãnh đạo các địa phương.

Thứ tư, hết sức năng động, sáng tạo, không để đứt gãy chuỗi cung ứng trong nước và toàn cầu, không để đứt gãy thị trường lao động.

Thứ năm, thúc đẩy giải ngân đầu tư công theo Nghị quyết của Chính phủ, lãnh đạo các địa phương phải vào cuộc kiểm tra, đôn đốc, xác định rõ, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, khắc phục những hạn chế, bất cập, phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân cao nhất.

Thứ sáu, đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng nền kinh tế số, xã hội số, bối cảnh hiện nay là thời cơ để thực hiện việc này.

Thứ bảy, mở rộng thị trường hàng hóa xuất khẩu, vừa qua một số tỉnh đã làm rất tốt công tác này, các địa phương cần phát huy tinh thần tự lực, tự cường, tham khảo, học hỏi lẫn nhau để làm tốt hơn.

Thứ tám, có giải pháp tăng thu, giảm chi thường xuyên để tập trung cho đầu tư phát triển và các nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên, cấp bách.

Thứ chín, đẩy mạnh phòng chống tham nhũng, tiêu cực, quan liêu, càng lúc này càng phải gần dân hơn, hành động quyết liệt hơn.

Thứ mười, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội để người dân an tâm cùng các cấp chính quyền thực hiện tốt mục tiêu kép, “không để người dân đã lo lắng về sức khỏe, dịch bệnh lại phải lo về an ninh, an toàn”.

Mười một, các cấp chính quyền phải coi trọng hơn nữa công tác thông tin - tuyên truyền, vận động nhân dân, không để xảy ra khủng hoảng truyền thông,  chủ động đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc, thù địch, các thông tin sai trái, sai sự thật. Truyền thông theo tinh thần dễ nghe, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ làm để người dân chia sẻ khó khăn, truyền cảm hứng, động lực cho người dân vào cuộc với các cấp, các ngành thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra.

Thủ tướng Phạm Minh Chính thị sát cảng container quốc tế Lạch Huyện, TP Hải Phòng - Ảnh: Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong bề bộn khó khăn của công tác chống dịch, tại cuộc họp trực tuyến giữa Chính phủ và các địa phương mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh cần tăng cường phân cấp, phân quyền, cá thể hóa trách nhiệm triệt để, sát thực tế hơn nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của từng cấp, từng ngành.

Thủ tướng cho rằng chủ trương này rất đúng và cần thiết, để tránh được tình trạng bất cập bấy lâu nay như thủ tục hành chính cứ bị kéo dài, bị đùn đẩy trách nhiệm, bộ phận này đẩy cho bộ phận khác, cấp dưới đẩy cho cấp trên. Việc phân cấp, phân quyền có nghĩa là giao trách nhiệm đi đôi với quyền hạn quyết định giải quyết các công việc thuộc thẩm quyền. Khi được giao quyền sẽ không còn đùn đẩy được trách nhiệm đi đâu, và khi không hoàn thành nhiệm vụ sẽ quy trách nhiệm rõ ràng, cụ thể. Cho nên, việc phân cấp, phân quyền, gắn trách nhiệm, đánh giá rõ kết quả hoạt động của mỗi một cá nhân, tổ chức, cơ quan sẽ làm thay đổi phương thức quản lý, khuyến khích thúc đẩy những người cán bộ phụ trách phải dám làm, dám chịu trách nhiệm, khuyến khích sự năng động, sáng tạo, xóa bỏ dần sự ỷ lại, trông chờ vào cấp trên, dựa vào các quy định, quy chế để trốn tránh không thực hiện những yêu cầu đặt ra của cuộc sống.

Khi đã được phân cấp phụ trách công việc cụ thể và trao quyền quyết định, người quản lý phải tìm ra phương thức hành động hữu hiệu nhất để hoàn thành nhiệm vụ, thậm chí có thể vượt qua các khuôn khổ lối mòn sẵn có. Đó là cơ sở để thúc đẩy hành động của những người dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo để lấy kết quả, hiệu quả công việc và sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn làm mục tiêu hành động. Do vậy, đi đôi với phân cấp, phân quyền phải đồng thời đổi mới cơ chế quản lý, thay tiêu chuẩn đánh giá dựa vào sự tuân thủ chấp hành sang dựa vào kết quả và hiệu quả đầu ra, sự chấp nhận của thực tế và có cơ chế bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm, năng động đổi mới sáng tạo.

Mới đây, trên phát biểu trên diễn đàn Quốc hội, Thủ tướng cho rằng nếu đột phá thể chế bằng việc thay đổi hoàn toàn phương thức quản lý, chuyển đổi số toàn bộ thông tin và quy trình quản lý sẽ biến những điều không thể thành có thể. Điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh đại dịch đang diễn biến phức tạp, khiến cho phương thức quản lý truyền thống gặp nhiều khó khăn.

 Ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số quốc gia đã giúp chúng ta thích ứng nhanh với những điều buộc phải thay đổi do đại dịch và chính đại dịch cũng là nhân tố thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển đổi số. Thực hiện cách ly xã hội, không tập trung đông người để phòng, chống dịch nhưng nhiều hoạt động kinh tế xã hội vẫn diễn ra gần như bình thường chính là nhờ vào chuyển đổi số.

Rõ ràng nhờ chuyển đổi số mà những trở ngại tưởng như không thể vượt qua do đại dịch không cho phép tiếp xúc trực tiếp vẫn được diễn ra một cách bình thường. Giá trị mang lại của chuyển đổi số trong quản lý không chỉ là phép thay thế thông thường giữa các phương thức trực tiếp bằng gián tiếp thông qua online mà còn tạo ra những bước cải cách đột phá về thể chế.

Chuyển đổi số trong giải quyết các thủ tục hành chính sẽ xóa bỏ tệ nhũng nhiễu, hạch sách, cửa quyền của bộ máy quản lý vì tất cả thông tin phải công khai, minh bạch, phải chuẩn hóa theo các quy định, người quản lý không thể cố tình che đậy thông tin, hướng dẫn mập mờ, tìm cách hạch sách gây khó người dân và doanh nghiệp như khi tiếp xúc trực tiếp. Số hóa các quan hệ kinh doanh của doanh nghiệp, các cơ chế chính sách trong quản lý tài chính và tiếp cận các tài sản và nguồn lực đầu tư công sẽ được công khai minh bạch, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh tự do lành mạnh, các dòng lưu chuyển tiền tệ được công khai minh bạch sẽ ngăn chặn tệ nạn tham nhũng thất thoát tài sản nhà nước.

Việc thay đổi sang phương thức quản lý dựa trên nền tảng số hóa các đối tượng và quan hệ quản lý sẽ cho phép hình thành và phát triển nhiều hình thức hoạt động mới ra đời, nếu cứ duy trì các phương thức quản lý truyền thống thì các hoạt động mới xuất hiện sẽ không thể quản lý được và dễ chuyển sang “ngăn sông, cấm chợ”.

Đến nay dịch đã phủ kín toàn cầu, nhiều nước đã mở cửa trở lại bình thường hóa sống chung với dịch, thì chúng ta cũng phải nhanh chóng thay đổi chiến lược chống dịch từ chỗ be bờ, khoanh vùng ngăn chặn để tuyệt đối không có dịch sang đẩy mạnh chiến lược vaccine phòng dịch, áp dụng triệt để 5K để hạn chế lây nhiễm, tăng cường chăm sóc chữa trị cho người bệnh; duy trì các hoạt động sản xuất, kinh doanh song hành với các biện pháp phòng chống dịch, chỉ nên đóng cửa có chọn lọc các hoạt động dịch vụ không thiết yếu có nguy cơ lây lan cao.

Thủ tướng cho rằng quan niệm “chống dịch như chống giặc” là đòi hỏi chúng ta phải có các quyết sách nhanh chóng, tức thời, cương quyết ngăn chặn không được phép chần chừ, do dự buông xuôi, không dám quyết đoán. Chúng ta có thể chấp nhận chung sống với dịch với các công cụ phòng tránh để giảm thiểu thiệt hại chứ không thể đóng cửa, phong tỏa, cách ly mãi. Do vậy, sự mềm hóa trong tinh thần “chống dịch như chống giặc” là phải chấp nhận tìm các giải pháp để sống chung với dịch một cách an toàn, phải kết hợp giữa các biện pháp phòng, chống dịch với việc tiếp tục duy trì các hoạt động kinh tế để thực hiện tốt mục tiêu kép.

Trong bối cảnh đó, nhà nước cần có chính sách phân nhóm ngành kinh tế ưu tiên để có thể đưa ra quyết định về mức độ, quy mô, hình thức hoạt động của từng (nhóm) doanh nghiệp trong từng kịch bản giãn cách xã hội cụ thể mà không gây thiệt hại đáng tiếc đối với nền kinh tế.

Đồng tình với quan điểm của Thủ tướng Phạm Minh Chính, TS.Huỳnh Thế Du, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright Việt Nam, cho rằng lĩnh vực trực tiếp nhất cần quan tâm là các ngành, nghề liên quan đến chuyện ăn, ở, sức khỏe của người dân phải luôn được đảm bảo dù trong tình trạng dịch bệnh nào. “Khi cần thì người dân phải được mua thức ăn, nhu yếu phẩm với chi phí hợp lý nhất. Khi ốm đau, cho dù là COVID-19 hay bệnh lý khác, thì người dân phải được tiếp cận chăm sóc y tế sớm nhất… Đó là điều rất quan trọng và cần đảm bảo khi người dân chấp nhận sống chung an toàn với dịch COVID-19” – TS. Du nhận xét.

Lĩnh vực thứ hai cũng rất quan trọng đó là đảm bảo các hoạt động sản xuất, chuỗi cung ứng hàng hóa trong nước và nước ngoài. Việt Nam đã tham gia sâu rộng vào quá trình hội nhập và giao thương với các nước trên thế giới, cho nên việc duy trì hoạt động thiết yếu để gắn Việt Nam với chuỗi cung ứng toàn cầu là rất quan trọng. “Có rất nhiều vấn đề, tôi không thể chỉ ra đến từng cây kim, sợi chỉ… Việc nghiên cứu, phân loại các nhóm ngành cần ưu tiên hoạt động song hành với chính sách khống chế dịch bệnh là điều mà Chính phủ, các cơ quan tham mưu (các bộ, ban ngành) và bản thân các địa phương với từng đặc thù khác nhau phải tiến hành nếu muốn mở cửa trở lại. Các cơ quan này phải làm việc và đưa ra danh sách các nhóm ngành theo mức cấp thiết, rủi ro, vai trò ảnh hưởng… để các nhà khoa học, người dân, doanh nghiệp cùng góp ý để thống nhất. Đó là cơ sở để chúng ta áp dụng các biện pháp nới lỏng hay siết chặt theo từng cấp độ khác nhau. Hiện nay, tôi thấy chúng ta chưa đưa ra được các cơ sở thuyết phục khi đưa ra các quyết định về giãn cách xã hội với các nhóm ngành” – TS. Du cho biết.

Trong bình thường mới, vấn đề mở hay đóng cửa cũng được nhiều người dân và doanh nghiệp quan tâm. Theo ông Du, tư duy sống chung với virus gây bệnh không nên đặt nặng vào hai phương án theo kiểu hoặc là đóng, hoặc là mở. “Nền kinh tế được ví như một dòng sông, còn việc đóng và mở giống như việc trị thủy hay điều hòa lượng nước. Khi cần điều tiết thì chính quyền có thể điều chỉnh lưu lượng nước để phù hợp với một mục tiêu cụ thể nào đó” – TS. Du phân tích.

Từ đó, có thể thấy rằng ở mỗi mức độ điều tiết khác nhau của nhà nước thì doanh nghiệp có thể phù hợp hoặc không phù hợp nữa, dẫn đến quyết định tiếp tục kinh doanh hay rút khỏi thị trường. Đó là điều bình thường. Quan trọng là khi điều tiết thì phải thông tin minh bạch, rõ ràng; có các cơ chế hỗ trợ cho doanh nghiệp có thể thích ứng với môi trường mới, còn doanh nghiệp sẽ tự quyết dựa vào lợi ích của họ. “Như vậy, việc một số doanh nghiệp thông tin muốn rời khỏi Việt Nam hay ở lại nó không quan trọng bằng mục tiêu chính của mình – tạo ra một môi trường mới thích nghi với dịch COVID-19, trong đó nhà nước làm tất cả các giải pháp phù hợp để tạo ra sự thuận tiện tốt nhất có thể cho hoạt động sản xuất. Còn khi đã quyết định sống chung với virus thì không thể nào như trước đây nữa” – TS. Du nói.

Song song đó, có thể thấy khi nhà nước đặt ra các điều kiện để doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong bối cảnh mới chắc chắn sẽ gây ra những “tác dụng phụ” (ví dụ mô hình 3 tại chỗ, 1 cung đường 2 điểm đến, thực hiện giám sát dịch bệnh trong khi sản xuất…). “Như vậy, nhà nước cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp bằng cách giảm gánh nặng – các chi phí trực tiếp như chi phí xét nghiệm, hỗ trợ người lao động 3 tại chỗ, hỗ trợ chi phí chữa bệnh, tiền thuê mặt bằng phát sinh do phải duy trì sản xuất trong điều kiện dịch bệnh đang xảy ra...” – TS.Du đề xuất.

Về phía bản thân doanh nghiệp, nếu như trước đây họ không phải đối diện các rủi ro từ COVID-19, thì bây giờ họ phải đưa ra các phương án quản trị rủi ro liên quan dịch bệnh. Rủi ro có thể là người lao động bị nhiễm, phải cách ly; đối tác phải tạm ngừng hoạt động vì dịch; người tiêu dùng phải thay đổi phương thức mua hàng; và rất nhiều rủi ro khác phụ thuộc từng ngành, nghề trong nền kinh tế.

“Tôi tin bài toán lợi ích thì không ai giỏi tính bằng doanh nghiệp. Họ sẽ biết cân đo đong đếm để đảm bảo phần lợi ích cao hơn phần thiệt hại khi sống chung virus. Điều họ cần nhất là một cơ chế từ phía nhà nước để họ có thể tiếp cận các dữ liệu cần thiết, tự do sáng tạo và ứng dụng công nghệ vào các mô hình phòng, chống dịch. Ngoài ra, khi họ gặp khó khăn do phải ngừng hoạt động thì cứu trợ từ nhà nước là rất cần thiết” – TS. Du kết luận.

Để mở cửa và thích nghi với bối cảnh mới, sự kết nối giữa các tỉnh, thành là rất quan trọng. Theo TS. Huỳnh Thế Du, vấn đề này phụ thuộc rất nhiều vào vai trò của Trung ương, cụ thể là Chính phủ và các bộ, ban ngành. “Cho nên chính quyền Trung ương là nhân tố quan trọng nhất trong chống dịch ở phạm vi liên tỉnh. Chính phủ phải đưa ra các tiêu chí đánh giá tình hình dịch bệnh; cơ chế để các tỉnh, thành thống nhất các lĩnh vực ưu tiên hoạt động; hành lang pháp lý để các tỉnh, thành điều phối vấn đề di chuyển, đi lại, vận chuyển hàng hóa, liên thông thông tin – dữ liệu… Dựa vào đó, các tỉnh, thành có thể họp lại để phối hợp thực hiện chủ trương, chính sách chung của Chính phủ” –TS. Du cho biết.

Có thể nói rằng trong điều kiện dịch bệnh phức tạp hiện nay đang đặt ra cho chúng ta rất nhiều thách thức đòi hỏi phải có giải pháp phù hợp, bước đi đúng, xử lý kịp thời để chiến thắng dịch bệnh phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên trong khó khăn thách thức cũng xuất hiện nhiều cơ hội để chúng ta tìm hướng đi cho phù hợp, đòi hỏi không bi quan, chán nản, dám đổi mới, giám nghĩ, dám làm là yêu cầu đặt ra bức thiết đối với sự phát triển thực hiện khát vọng hạnh phúc, phồn vinh.

Bài 1: Khát vọng Việt Nam Hồ Chí Minh

Bài 2: Thách thức khát vọng và quyết định lịch sử

Bài 3: Bước đầu vượt qua thách thức

Bài 4: Nêu gương cấp ủy, người đứng đầu

Bài 5: Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19

Thực hiện: Nguyễn Minh