Đại biểu Quốc hội với chính sách an sinh xã hội

(ĐCSVN) – Để cung cấp thông tin tới cử tri và bạn đọc về vai trò tín dụng chính sách, quyền lợi, trách nhiệm các bên tham gia và phương thức thực hiện thiết thực, hiệu quả đồng thời thu nhận ý kiến đóng góp của bạn đọc và cử tri về việc xây dựng, điều chỉnh, giám sát triển khai thực hiện chính sách an sinh xã hội (ASXH), ngày 07/3, Ngân hàng chính sách xã hội (NHCSXH) đã phối hợp Báo điện tử Đại biểu nhân dân tổ chức giao lưu trực tuyến với chủ đề “Chính sách an sinh xã hội - Vai trò của Đại biểu Quốc hội”.

Chương trình giao lưu trực tuyến cũng sẽ góp phần cung cấp thông tin đầy đủ hơn về những chủ trương, chính sách tín dụng của Đảng, Nhà nước và các văn bản pháp luật liên quan; các chương trình tín dụng đang được thực hiện, cơ chế tín dụng chính sách để người dân tiến hành vay vốn đồng thời người dân cũng có thể giám sát hoạt động này.

Khách mời tham gia giao lưu có đại biểu quốc hội (ĐBQH) Đỗ Mạnh Hùng - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội; ĐBQH tỉnh Bắc Giang Hoàng Thị Hoa - Ủy viên Thường vụ Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội; ĐBQH tỉnh Thái Bình Khúc Thị Duyền và Phó Tổng Giám đốc NHCSXH Võ Minh Hiệp.

NHCSXH đóng góp tích cực với công cuộc giảm nghèo

Từ kinh nghiệm thực tiễn qua giám sát thực thi nguồn vốn tín dụng chính sách tại nhiều nơi trên đất nước, các ĐBQH đều đánh giá cao tính chủ động, tích cực trong triển khai các nguồn vốn chính sách ưu đãi, hỗ trợ, đặc biệt góp phần hiệu quả vào công cuộc xóa đói giảm nghèo (XĐGN).

Theo ĐBQH Hoàng Thị Hoa, chính sách ASXH nói chung hay nguồn vốn tín dụng chính sách mà Chính phủ giao cho NHCSXH thực hiện cho một số đối tượng vay vốn là hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ DTTS, HSSV có hoàn cảnh khó khăn và nhiều đối tượng chính sách khác. Những năm qua, việc tách NHCSXH ra khỏi các NHTM là tạo điều kiện thuận lợi cho các đối tượng vay vốn. Sau 13 năm thực hiện đã có trên 27,9 triệu hộ được vay vốn. Đây là một kết quả đáng mừng. Đáng chú ý, qua nhiều kênh thông tin từ việc tiếp xúc cử tri, qua giám sát, qua các cuộc giao lưu với HSSV..., tôi thấy, việc cho vay ưu đãi qua NHCSXH đã đạt được nhiều kết quả, qua đó giúp cho nhiều hộ dân thoát nghèo có cuộc sống ổn định hơn và các HSSV học tập đạt kết quả cao hơn và đặc biệt không còn tình trạng sinh viên phải bỏ học vì không có kinh tế.

Còn theo ĐBQH Đỗ Mạnh Hùng, ngoài những khó khăn chung như trình độ phát triển kinh tế - xã hội còn hạn chế, hạ tầng (giao thông, thủy lợi, điện...) rất khó khăn thì đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) còn phải đối mặt với những khó khăn rất cụ thể: thiếu đất ở, thiếu đất sản xuất, học vấn thấp, một số phong tục tập quán lạc hậu... Đó là những rào cản trong việc giảm nghèo tăng thu nhập, phát triển kinh tế, cải thiện đời sống của người dân. Do đó, trong Báo cáo kết quả giám sát về thực hiện chính sách pháp luật giảm nghèo trình tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XIII diễn ra tháng 6/2014, chúng tôi đã đề xuất một số giải pháp nhằm khắc phục những khó khăn trong giảm nghèo đối với đồng bào DTTS. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 76 về thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020, trong đó, quy định phải tăng cường nguồn lực cho giảm nghèo ở vùng đồng bào dân tộc, nhất là phát triển giáo dục, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, thu hút doanh nghiệp, đầu tư SXKD tại vùng đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào DTTS. Nghị quyết cũng đề ra mục tiêu đến năm 2020, cơ bản giải quyết tình trạng thiếu đất ở, giải quyết 80% số hộ thiếu đất sản xuất ở vùng đồng bào DTTS.

Cũng giải đáp thắc mắc của độc giả liên quan tới nội dung này, ĐBQH Khúc Thị Duyền cho rằng, chính sách ASXH thời gian vừa qua được cử tri đánh giá rất cao. Đây là một chương trình thể hiện chính sách của Nhà nước và các lực lượng xã hội để giúp cho người dân nâng cao về đời sống vật chất và tinh thần. Có thể kể đến các chính sách về việc làm, về y tế, dân số, nhà ở... đặc biệt là chương trình giảm nghèo để thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Các chính sách về việc làm, giúp cho người nghèo, đặc biệt là những người yếu thế vươn lên trong sản xuất, thoát nghèo và làm giàu cũng như mở cơ hội cho người dân tham gia các cơ chế chính sách, như bảo hiểm thất nghiệp... hoặc hỗ trợ người dân trong lúc rủi ro.

Cụ thể, về vấn đề về nhà ở, nước sạch, Nhà nước vừa hỗ trợ cho không, vừa hỗ trợ cho vay vốn... giúp người dân có cơ hội vươn lên. Tôi cho rằng chính sách ASXH của Nhà nước ngày càng được đầu tư cao hơn. Nếu như năm 2012 tổng chi cho ASXH bằng 5,88% GDP thì đến năm 2015 con số này tăng lên khoảng trên 6,6% GDP. Bên cạnh đó, lần đầu tiên chính sách ASXH được quy định trong Hiến pháp 2013. Điều này thể hiện rất rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước cho công tác này.

Đồng tình với các đánh giá của các đại biểu, Phó Tổng Giám đốc NHCSXH Võ Minh Hiệp khẳng định: Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm thực hiện các chính sách ASXH, vừa là mục tiêu, vừa là động lực để ổn định chính trị - xã hội phát triển bền vững, bảo đảm ASXH là điều kiện để bảo đảm định hướng xã hội theo sự phát triển nền kinh tế thị trường, phản ánh bản chất tốt đẹp của chế độ ta. Cùng với những thành tựu đổi mới kinh tế thị trường định hướng XHCN, nước ta đã có nỗ lực lớn đầu tư nguồn lực và đổi mới cơ chế chính sách về thực hiện công tác ASXH, chăm lo cải thiện cuộc sống của người dân. Cụ thể là, bảo đảm ASXH gắn với sự phát triển xã hội, với thành tựu phát triển kinh tế trong bối cảnh kinh tế thị trường. Mặc dù nguồn lực của Nhà nước còn hạn hẹp nhưng Đảng và Nhà nước luôn coi trọng công tác bảo đảm ASXH, đặt nhiệm vụ phát triển dân sinh trong mối tương quan hài hòa và gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế, giữa đầu tư phát triển kinh tế với đầu tư bảo đảm phúc lợi xã hội và ASXH, quan tâm đầu tư cho vùng núi, đồng bào dân tộc thiểu số, các huyện nghèo, xã, thôn bản đặc biệt khó khăn, xã bãi ngang ven biển, hải đảo. Theo đó, nhiều chính sách về ASXH được ban hành. Từ đó, hoạt động tín dụng chính sách xã hội đã được triển khai thực hiện rộng rãi, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu giảm nghèo bền vững của quốc gia.

Nhân dịp này, ĐBQH Đỗ Mạnh Hùng cũng bày tỏ tin tưởng với bạn đọc về việc thực hiện Nghị quyết 76 của Quốc hội về giảm nghèo bền vững và Quyết định 306/QĐ-TTg về điều chỉnh mức cho vay đối với hộ gia đình sản xuất kinh doanh (SXKD) tại vùng khó khăn. ĐBQH Hùng cho rằng nếu thực hiện tốt chính sách này sẽ góp phần tạo ra động lực mới cho giảm nghèo bền vững nhất là đối với vùng kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, đồng thời sẽ tạo ra mô hình mới, bước chuyển mới cho giảm nghèo bền vững.

Tăng cường giám sát để thực hiện chính sách giảm nghèo hiệu quả

Theo ĐBQH Hoàng Thị Hoa, qua thực tiễn đi giám sát tới nhiều địa phương, nhất là vùng núi như Cao Bằng, Lai Châu, Hà Tĩnh, thấy rõ là, những thông tin từ địa phương hoặc người dân rất phấn khởi vì có sự ưu tiên trong vay vốn mà NHCSXH thực hiện, tinh thần, thái độ phục vụ của cán bộ NHCSXH và các cơ chế ưu đãi của chính sách cho vay đã tạo điều kiện cho người dân phát triển sản xuất, nâng cao đời sống vật chất cho nhân nhân vùng khó khăn. Tuy nhiên, qua thực tế người dân cũng đề xuất về thời hạn cho vay cần tính theo chu kỳ sản xuất như trồng rừng, chăn nuôi gia súc... cần nguồn vốn vay với chu kỳ dài hơn.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng, vẫn còn hạn chế, tồn tại trong thực hiện chính sách ASXH.  Phó Tổng Giám đốc Võ Minh Hiệp cho biết, trong giai đoạn từ năm 2009 đến nay, do khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã ảnh hưởng đến kinh tế nước ta, nên khả năng huy động ngân sách cho ASXH gặp nhiều khó khăn.  Mặc dù chiến tranh đã kết thúc từ hơn 40 năm nay nhưng hậu quả của nó để lại vẫn nặng nề, đối tượng trợ cấp xã hội còn nhiều, Việt Nam lại thuộc nhóm nước Đông Nam Á chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu như hạn hán, mưa bão, lũ lụt thường xuyên, nước biển dâng... gây thiệt hại lớn. Thêm nữa, kết quả thực hiện chính sách giảm nghèo chưa thật bền vững, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS, vùng sâu vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn còn cao. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, xu hướng già hóa dân số cao hơn đặt ra những thách thức về chi phí liên quan đến chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, chính sách ASXH...

Do đó, để chính sách ASXH bảo đảm tốt hơn cho đời sống người dân, góp phần tích cực hơn nữa vào việc ổn định an toàn xã hội, đẩy mạnh sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nước thì việc đầu tư nguồn lực cho chính sách cần nhiều hơn, chính sách xã hội phải được đặt ngang tầm với chính sách kinh tế và thực hiện đồng bộ với phát triển kinh tế, phù hợp với trình độ phát triển và khả năng nguồn lực trong từng thời kỳ.

Đồng thời, thực hiện có trọng tâm, trọng điểm bảo đảm mức sống tối thiểu và hỗ trợ kịp thời người có hoàn cảnh khó khăn, coi đảm bảo ASXH là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của đảng, nhà nước, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, bảo đảm cho người dân tiếp cận được các dịch vụ xã hội cơ bản ở mức tối thiểu, từng bước nâng cao thu nhập, bảo đảm cuộc sống của nhân dân. Trong đó, chính sách tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách cần được quan tâm, dành nhiều nguồn lực hơn nữa đúng theo tinh thần Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động tín dụng chính sách xã hội.

Giải đáp thắc mắc của bạn đọc về việc xóa bỏ quan niệm “người nghèo không phải là đối tượng thụ hưởng chính sách một cách thụ động mà phải là một đối tác của chính sách giảm nghèo”, theo ĐBQH Đỗ Mạnh Hùng, bản thân chính sách tín dụng đã là một giải pháp để khắc phục bệnh trông chờ ỷ lại, phát huy tính năng động, sáng tạo và sự chủ động của người dân. Bởi vốn tín dụng không phải là vốn cho không mà là vốn vay, mà đã vay thì phải trả. Cho nên, chính sách tín dụng cũng làm cho người sử dụng chính sách phải có trách nhiệm với nguồn vốn mình được vay, sử dụng sao cho có hiệu quả để bảo đảm trả được vốn và lãi. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều hộ gia đình do chưa thực sự chủ động, còn thiếu sự năng động trong làm ăn, SXKD nên cũng còn ngại vay vốn, hoặc khi vay vốn về thì cũng chưa có các phương án hợp lý để sử dụng có hiệu quả nhất nguồn vốn đó.

Để khắc phục tình trạng trên, ĐBQH Hùng nêu ra một số giải pháp gồm có: Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về nội dung, mục tiêu, cơ chế của chính sách tín dụng xã hội; về lợi ích, trách nhiệm và cách sử dụng vốn để nhiều người dân hiểu và có mong muốn được tiếp cận, vay nguồn vốn tín dụng này; Chính sách tín dụng xã hội phải gắn với tập huấn về khuyến nông, khuyến lâm, khuyến công, khuyến ngư... gắn với chuyển giao KHKT để đối tượng vay vốn biết cách sử dụng vốn có hiệu quả nhất;  Tạo thêm nguồn lực để bảo đảm đủ vốn thực hiện tín dụng chính sách xã hội. Trong quá trình thực hiện, phải bảo đảm công khai, minh bạch, dân chủ để người dân hoàn toàn chủ động trong việc lựa chọn, tiếp cận vay và sử dụng nguồn vốn…

Cũng theo ĐBQH Hùng, cần tăng cường giám sát toàn diện, thường xuyên, lliên tục nhằm đảm bảo việc thực hiện chính sách pháp luật về giảm nghèo hiệu quả, trong đó chú ý, hoạt động giám sát phải đến được với người nghèo, trong mỗi cuộc giám sát phải bố trí thời gian chương trình để Đoàn giám sát gặp gỡ, tiếp xúc trực tiếp với người nghèo, lắng nghe ý kiến của họ, lắng nghe những thắc mắc, băn khoăn, những kiến nghị, đề xuất của họ để từ đó có những đánh giá toàn diện, khách quan, sát với thực tế, trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp, những chính sách tháo gỡ kịp thời, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của người dân.

Song song, tăng cường hoạt động giám sát ở cấp cơ sở bởi vì, trong giai đoạn tới, yêu cầu về “giảm nghèo theo địa chỉ” - tức là giảm nghèo theo nguyên nhân nghèo của từng hộ đặt ra rất cao. Vì vậy, giám sát cũng phải tương ứng theo yêu cầu giám sát giảm nghèo theo địa chỉ, tức là giám sát giảm nghèo đến từng hộ nghèo nên hoạt động giám sát phải chủ yếu ở cơ sở mới đáp ứng được yêu cầu trên.

Bên cạnh đó, tiếp tục chú trọng hoạt động giám sát của MTTQ các cấp và hoạt động tự giám sát của người dân nhằm phát huy dân chủ, tính công khai, minh bạch trong thực hiện chính sách giảm nghèo.