Ngày Dân số thế giới là một sự kiện thường niên diễn ra vào ngày 11/7 hằng năm, nhằm nâng cao nhận thức của toàn thế giới về các vấn đề dân số toàn cầu. Đây cũng là dịp để nhân loại tự hào về những thành tựu trong lĩnh vực dân số, chăm sóc sức khoẻ, bình đẳng giới, bảo vệ môi trường, cải thiện đời sống, nâng cao chất lượng dân số và tuổi thọ của người dân, góp phần phát triển đất nước.
 |
| Công tác dân số Việt Nam 30 năm qua đã có những thành tựu đáng kể song vẫn còn thách thức như chênh lệch mức sinh, tốc độ già hóa nhanh; tỷ số giới tính khi sinh cao. Ảnh: MH |
Vào năm 1994 tại Cairo, Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển, 179 quốc gia trong đó có Việt Nam đã thông qua chương trình hành động với tầm nhìn sâu rộng trong lĩnh vực dân số và phát triển (ICPD). Các quốc gia đều đồng thuận với quan điểm cho rằng chúng ta cần đặt con người vào vị trí trung tâm và khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa dân số và phát triển. Việc lồng ghép đầy đủ các vấn đề dân số vào các chiến lược phát triển, vào công tác lập kế hoạch, ra các quyết định và phân bổ nguồn lực ở các cấp, vùng nhằm giải quyết hợp lý các chỉ tiêu dân số, bao gồm tỷ lệ tăng dân số, cơ cấu tuổi, mức sinh, mức chết, di cư... đều ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của phát triển con người, kinh tế và xã hội.
Ngày Dân số thế giới năm nay, Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) kỷ niệm tròn 30 năm (1994 - 2024) thực hiện Chương trình Hành động Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển, tuy nhiên theo UNFPA thế giới vẫn còn đối mặt với nhiều vấn đề như tử vong bà mẹ liên quan đến thai sản, nhu cầu về kế hoạch hóa gia đình chưa được đáp ứng, bạo lực đối với phụ nữ, mang thai ở tuổi vị thành niên…
Mỗi ngày, trên thế giới có khoảng 800 phụ nữ tử vong vì những nguyên nhân có thể phòng tránh được có liên quan đến thai sản. Điều này tương đương với hơn 290 nghìn phụ nữ tử vong mỗi năm. Bạo lực đối với phụ nữ ảnh hưởng đến gần 1/3 phụ nữ trên toàn thế giới. Hiện mới chỉ khoảng 55% phụ nữ có khả năng tự đưa ra quyết định về sức khỏe sinh sản và tình dục của mình. Một nửa dân số thế giới hiện đang sống ở các trung tâm đô thị. Đến năm 2050, con số này sẽ là gần 70%...
Nhân sự kiện 30 năm thực hiện Chương trình hành động về Dân số và Phát triển, kỷ niệm Ngày Dân số thế giới 11/7 năm 2024, Việt Nam lựa chọn chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững”.
Tại Việt Nam, công tác Dân số Việt Nam trong 30 năm qua đã có những thành tựu đáng kể, Việt Nam đã áp dụng những cách tiếp cận sáng tạo để giải quyết tình trạng bất bình đẳng và thu hẹp khoảng cách về phát triển kinh tế - xã hội giữa các vùng và các nhóm dân cư. Việt Nam cũng vừa vượt mốc 100 triệu dân; tốc độ gia tăng dân số đã được khống chế thành công, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng từ 2007; tuổi thọ trung bình của người dân được nâng cao, đạt 74,5 tuổi theo kết quả sơ bộ trong Niên giám thống kê năm 2023; tầm vóc, thể lực người Việt Nam có bước cải thiện. Việt Nam đã vượt qua các xu hướng toàn cầu về giảm tỷ lệ tử vong bà mẹ trong 30 năm qua và tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại đạt mức cao trên Thế giới; dân số đã có sự phân bố hợp lý hơn, gắn với quá trình đô thị hoá, công nghiệp hóa và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh…
 |
| Hoạt động truyền thông về công tác dân số - kế hoạch hoá gia đình của Hà Nội. Ảnh: Minh Châu |
Song bên cạnh những thành tựu, công tác dân số ở nước ta vẫn còn những khó khăn, thách thức như chênh lệch mức sinh đáng kể giữa các vùng, đối tượng và nguy cơ không đạt mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc; tốc độ già hóa dân số nhanh và sớm trở thành quốc gia dân số già; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vẫn chậm khắc phục;…
Tuổi thọ người dân được cải thiện nhưng tuổi thọ bình quân khỏe mạnh thấp, chỉ đạt 63,2 tuổi khỏe mạnh (với nam) và 70 tuổi ở nữ.
Một số nghiên cứu trong nước cho thấy, dù tuổi thọ tăng, nhưng người cao tuổi nam giới có 8 năm phải sống chung bệnh tật, và ở nữ giới, con số này là 11 năm. Bình quân mỗi người cao tuổi có 3 bệnh, đối diện với nguy cơ giảm chức năng sống, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống.
Đáng lưu ý, theo Bộ Y tế, tỷ số giới tính khi sinh vẫn luôn ở mức cao. Tỷ số giới tính khi sinh ở mức sinh học bình thường là từ 104 - 106/100 trẻ em gái. Tuy nhiên, từ năm 2009, kết quả tổng điều tra dân số ở nước ta ghi nhận, tỷ số này đã vượt mức sinh học bình thường và từ năm 2010, tỷ số này đã ở ngưỡng đáng báo động là 110,5 trẻ em trai/100 trẻ em gái. Cá biệt, có nơi tỷ số này từng lên đến 114/100.
Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển" là một trong những quan điểm chỉ đạo được khẳng định trong Nghị quyết số 21 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.
Đầu tư cho công tác dân số không chỉ mang lại lợi ích về mặt xã hội mà còn đóng góp quan trọng vào sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia và toàn cầu được nhấn mạnh tại nhiều diễn đàn, hội nghị quốc tế và các hội nghị dân số trong nước.
Để tiếp tục làm tốt công tác này, cần tiếp tục tuyên truyền, vận động để quán triệt sâu sắc hơn Nghị quyết số 21 về công tác dân số trong tình hình mới, Bộ Y tế đề nghị UBND, Ban Chỉ đạo dân số và phát triển các tỉnh, thành đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về dân số trên các phương tiện thông tin đại chúng, treo băng rôn, áp phích, tài liệu, tờ rơi với nội dung công tác dân số liên quan đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước và của địa phương trong hiện tại và tương lai.
Tăng cường chỉ đạo công tác phối hợp liên ngành; phân công nhiệm vụ, thực hiện cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, đoàn thể, tổ chức tham gia thực hiện công tác dân số trên địa bàn, nhằm tạo sự chuyển biến căn bản về nhận thức và hành động của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân về nhiệm vụ, nội dung công tác dân số trong tình hình mới./.