Kết nối đại dương, thời tiết và khí hậu

Ngày Khí tượng Thế giới năm 2021 được kỷ niệm với chủ đề: “Đại dương và khí hậu, thời tiết của chúng ta”. (Ảnh: policeresults.com)

WMO là một cơ quan chuyên ngành thuộc Liên hợp quốc (UN) và là tiếng nói chính thức của UN về trạng thái khí quyển trái đất, sự tương tác của khí quyển với đại dương, khí hậu, phân bổ nguồn nước. Tiền thân của WMO là Tổ chức Khí tượng quốc tế (IMO) được thành lập vào năm 1873. Đến năm 1950, WMO được thành lập trên cơ sở Công ước về Tổ chức Khí tượng Thế giới, được ký ngày 11/10/1947, có hiệu lực vào ngày 23/3/1950.

Tầm nhìn của WMO là cung cấp cho lãnh đạo trên thế giới những vấn đề chuyên môn và hợp tác quốc tế về thời tiết, khí hậu, thủy văn, tài nguyên nước và các vấn đề liên quan đến môi trường, góp phần vào sự an toàn và phúc lợi cho người dân trên toàn thế giới và vì lợi ích kinh tế và phát triển các quốc gia.

Mục đích của WMO là bảo đảm hợp tác quốc tế và tương trợ kỹ thuật trong việc thiết lập hệ thống các trạm quan trắc khí tượng, các trạm quan trắc vật lí địa cầu, trao đổi các thông tin về khí tượng, nhất thể hoá các quy tắc kỹ thuật về khí tượng…

WMO đã lấy ngày 23/3 hằng năm là Ngày Khí tượng Thế giới. Các chủ đề được chọn cho Ngày Khí tượng Thế giới phản ánh các vấn đề thời tiết, khí hậu hoặc các vấn đề liên quan đến nước và nguồn nước. Đây là dịp tôn vinh những đóng góp của các cơ quan khí tượng thủy văn trên khắp thế giới đối với việc bảo vệ tính mạng và tài sản của con người trước sự tác động của thiên tai có nguồn gốc khí tượng thủy văn.

Ngày Khí tượng Thế giới 2021 đánh dấu sự khởi động của Thập kỷ khoa học Đại dương vì sự phát triển bền vững của Liên hợp quốc (2021-2030). Thập kỷ khuyến khích nỗ lực thu thập khoa học đại dương thông qua các ý tưởng sáng tạo và chuyển đổi, làm cơ sở thông tin để hỗ trợ phát triển bền vững.

2011 – 2020: Thập kỷ nóng nhất trong lịch sử

G.S Petteri Taalas – Tổng Thư ký WMO cho biết, chủ đề "Đại dương, thời tiết và khí hậu của chúng ta" đã được lựa chọn cho Ngày Khí tượng Thế giới 2021 nhằm nhấn mạnh việc kết nối đại dương, khí hậu và thời tiết trong hệ thống Trái đất.

Theo ông Petteri Taalas, biến đổi khí hậu đang làm cho đại dương ấm lên, ảnh hưởng đến thời tiết. Báo cáo Khí hậu Toàn cầu thường niên của WMO đã chỉ ra năm 2020 là một trong 3 năm nóng nhất lịch sử, mặc dù La Nina đang hoạt động khiến khu vực Thái Bình Dương trở nên mát mẻ hơn. Thập kỷ 2011-2020 cũng được ghi nhận là thập kỷ nóng nhất trong lịch sử.

Nhiệt độ đại dương đang ở mức kỷ lục, quá trình đại dương bị acid hóa đang tiếp diễn. Băng trên biển vẫn đang tan. Tốc độ gia tăng mực nước biển ngày càng mạnh.Trong năm qua, thế giới đã chứng kiến những đợt hạn hán kéo dài, khiến cho mùa khô nóng và các đợt cháy rừng bị kéo dài ở nhiều nơi trên toàn thế giới. Một ví dụ điển hình là đợt cháy rừng nghiêm trọng ở Australia có liên quan đến nhiệt độ đại dương do bị ảnh hưởng bởi hình thái khí hậu mùa khô nóng hơn.

Nhiệt độ đại dương ấm lên đã thúc đẩy một mùa bão kỷ lục ở Đại Tây Dương và các cơn lốc xoáy nhiệt đới dữ dội bất thường ở Ấn Độ Dương và Nam Thái Bình Dương. Thiệt hại từ ảnh hưởng của nước dâng do bão ở những khu vực này đã chứng tỏ sức mạnh của đại dương và tác động tàn phá của nó đối với các cộng đồng dân cư ven biển. Các cơn bão ngoại nhiệt đới trên biển tiếp tục gây ảnh hưởng đến vận tải hàng hải quốc tế, gây thêm thiệt hại về tính mạng và tài sản trên biển. Thể tích băng tối thiểu trên khu vực Bắc Cực năm 2020 được ghi nhận nằm trong các năm có mức thấp nhất. Các cộng đồng ở vùng cực đã phải hứng chịu lũ lụt bất thường ở ven biển cũng như các hiểm họa trên biển do băng tan.

Theo đó, cộng đồng WMO có vai trò chính trong việc hỗ trợ nghiên cứu, quan trắc, dự báo và cung cấp dịch vụ thông tin về đại dương, cũng như khí quyển, địa quyển và băng quyển. Sự thiếu hụt lớn trong cơ sở dữ liệu quan trắc trên đại dương đang cản trở khả năng dự báo chính xác thời tiết và xa hơn nữa, là các biến động thời tiết và khí hậu ở quy mô mùa và nội mùa. Hội nghị Dữ liệu của WMO vào tháng 11/2020 đã ghi nhận những khoảng trống lớn trong cơ sở dữ liệu, đặc biệt ở các khu vực đại dương. Điều này một lần nữa khẳng định sự cần thiết của việc xây dựng hệ thống dữ liệu về Trái đất ở dạng mở, có thể truy cập tự do, để khai thác những dữ liệu này một cách hiệu quả nhất.

Thảm họa cháy rừng ở Australia năm 2020 có liên quan đến nhiệt độ đại dương. (Ảnh: Getty Images)

Thập kỷ Khoa học đại dương vì sự phát triển bền vững

Với hơn 40% dân số toàn cầu sống cách bờ biển chỉ 100km, có thể thấy rõ nhu cầu cấp thiết phải bảo vệ an toàn cộng đồng dân cư trước tác động của các thiên tai ven biển. WMO và các Thành viên đã và đang thực hiện nhiệm vụ của mình, nhằm hỗ trợ cho công tác quản lý, tăng cường khả năng phục hồi vùng ven biển và củng cố các Hệ thống Cảnh báo sớm Đa thiên tai (MHEWS).

Gần 90% hoạt động thương mại trên thế giới được thực hiện qua vận tải hàng hải quốc tế và phải đối mặt với những điều kiện thời tiết hàng hải khắc nghiệt. WMO hợp tác với Tổ chức Hàng hải Quốc tế và Tổ chức Thủy văn Quốc tế để cung cấp thông tin, dự báo và cảnh báo đã được chuẩn hóa, nhằm đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản trên biển.

Thập kỷ tới sẽ là thời gian quan trọng trong việc đưa ra các giải pháp thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Với tư cách là ứng cử viên cho Giải thưởng Sáng kiến Trái đất (giai đoạn 2021 - 2030), WMO đang cố gắng đóng góp cho nỗ lực này, nhằm tìm kiếm các giải pháp đối với những thách thức môi trường cấp bách đến từ cả đại dương và khí hậu.

Năm 2021 cũng là một năm rất quan trọng đối với WMO để đánh dấu sự khởi đầu của Thập kỷ khoa học Đại dương vì sự phát triển bền vững của Liên hợp quốc (giai đoạn 2021-2030). WMO cam kết sẽ tập trung phần lớn các hoạt động của mình để hướng tới các mục tiêu của Thập kỷ, vì một “đại dương an toàn”, “đại dương thấu hiểu” và “đại dương tường minh”.

Cùng với các đối tác của mình, WMO đang nỗ lực tăng cường nền tảng và hiểu biết khoa học về hệ thống Trái đất cho các hoạt động cung cấp dịch vụ. WMO đang tiên phong trong việc phát triển các sáng kiến quan trọng mang tính toàn cầu vào những năm tới để hướng đến những vấn đề mà các Thành viên đang ưu tiên như: Tầm quan trọng của việc tăng cường mạng lưới quan trắc toàn cầu và thiết lập một sáng kiến hỗ trợ tài chính đổi mới (SOFF) để đảm bảo hoạt động quan trắc thời tiết và khí hậu được thực hiện một cách có hệ thống, đặc biệt là đối với các nước kém phát triển và các quốc đảo nhỏ; tạo ra sự kết nối giữa nguồn nước và khí hậu, thúc đẩy thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững liên quan đến nguồn nước.

Việt Nam tích cực phát huy vai trò thành viên của WMO

Việt Nam tham gia WMO từ ngày 8/7/1975. Đến nay, Việt Nam đã tích cực chủ động thực hiện và tăng cường vai trò nước thành viên của WMO thông qua việc: Thực hiện công tác phát báo quốc tế thường kỳ đảm bảo được nhiệm vụ chia sẻ số liệu tham gia WMO; thực hiện cung cấp các bản tin dự báo hỗ trợ các nước thành viên tham gia Chương trình dự báo thời tiết nguy hiểm cho khu vực Đông Nam Á; cử đoàn tham dự Hội thảo quản lý dự án của WMO do WMO tổ chức; tham dự Cuộc họp điều hành RAII và các cuộc họp, hội nghị về lĩnh vực Khí tượng Thủy văn theo hình thức trực tuyến; kiện toàn hệ thống đầu mối kỹ thuật của WMO; cập nhật mạng lưới chuyên gia của Ban kỹ thuật WMO; cung cấp số liệu khí hậu của 33 trạm phát báo quốc tế cho WMO để xuất bản trong Hồ sơ Thời tiết Thế giới (WWR).

Việt Nam là đất nước chịu tác động của biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết, thủy văn cực đoan, ngày càng diễn biến phức tạp, khắc nghiệt, gây ra nhiều thiệt hại về người và tài sản. Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, ngành Khí tượng Thủy văn cam kết tiếp tục thực hiện tốt vai trò hỗ trợ khu vực trong hai chương trình của WMO: Dự án Trình diễn dự báo thời tiết nguy hiểm và Hệ thống chỉ dẫn cảnh báo lũ quét cho khu vực Đông Nam Á.

Việt Nam cũng đã chủ động tham gia vào các hoạt động của Hiệp hội Khí tượng khu vực châu Á, kết nối với các thành viên văn phòng khu vực của WMO các Ban kỹ thuật và Hiệp hội khu vực. Việt Nam cũng mong muốn nhận được sự hỗ trợ về công nghệ cũng như những kinh nghiệm của các quốc gia khác đặc biệt trong việc tăng cường năng lực cảnh báo, dự báo.

Trong những năm qua, WMO đã giúp Việt Nam đào tạo một số cán bộ chuyên ngành và một số dự án qua chương trình giúp đỡ tự nguyện. Là môt thành viên của WMO, ngành Khí tượng Thủy văn Viêt Nam sẽ phối hợp chăt chẽ với các bên liên quan, cam kết thúc đẩy các hoạt động quan trắc và nghiên cứu khoa học đại dương, góp phần thực hiện cam kết mục tiêu chung của WMO về Thập kỷ khoa học Đại dương của Liên hợp quốc: “Đại dương an toàn”, “đại dương thấu hiểu” và “đại dương tường minh”. Việt Nam đã và đang phối hợp cùng với WMO và các nước thành viên có những chương trình nghiên cứu, trao đổi thông tin để ngày càng nâng cao năng lực dự báo, nâng cao vai trò, vị thế của ngành Khí tượng thủy văn Viêt Nam./.