Không ngừng củng cố, phát triển quan hệ hữu nghị, đoàn kết thủy chung Việt Nam - Cuba

Nhận lời mời của Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng nước Cộng hòa Cuba Raul Castro Ruz (Ra-un Ca-xtơ-rô Rút-xơ), Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng cùng Đoàn Đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam thực hiện chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Cuba từ ngày 28 -31/3/2018.

Chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Cuba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú trọng diễn ra trong bối cảnh tình hình Cuba tiếp tục triển khai đường lối “cập nhật hóa” mô hình kinh tế-xã hội với các bước đi thận trọng. Quan hệ hợp tác và hữu nghị truyền thống đặc biệt giữa Đảng, Chính phủ và nhân dân hai nước Việt Nam và Cuba anh em tiếp tục được phát triển tốt đẹp, hai bên thường xuyên duy trì việc trao đổi đoàn các cấp. Chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là cuộc gặp gỡ cấp cao đầu tiên giữa hai nước từ sau khi lãnh tụ Lãnh tụ Fidel Castro qua đời, diễn ra vào thời điểm lần đầu tiên chuyển giao thế hệ lãnh đạo lịch sử tại Cuba, là chuyến thăm đầu tiên của Tổng Bí thư ta đến khu vực Mỹ La-tinh sau Đại hội XII của Đảng.

Cách mạng Cuba thành công ngày 1/1/1959, ngày 2/12/1960, Cộng hòa Cuba đã thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam. Cuba là nước Mỹ La-tinh duy nhất lúc đó, bất chấp khoảng cách địa lý và hoàn cảnh khó khăn, đã đến với nhân dân Việt Nam với tư cách một người bạn chân thành, một người đồng chí tin cậy nhất, sẵn sàng chia sẻ với chúng ta theo tinh thần qua câu nói nổi tiếng của Chủ tịch Fidel Castro “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” vẫn in đậm trong tâm trí của mỗi người Việt Nam.

Cuba cũng là nước Mỹ La-tinh đầu tiên trên thế giới công nhận Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam (năm 1962) và thành lập Ủy ban toàn quốc đoàn kết với nhân dân miền Nam Việt Nam (năm 1963); là một trong những nước đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (năm 1969)...

Sau khi Hiệp định Pari được ký kết, Chủ tịch Fidel Castro đã sang thăm chính thức Việt Nam, ông cũng là vị lãnh tụ nước ngoài duy nhất tới vùng giải phóng Quảng Trị (tháng 9/1973). Chính phủ Cuba đã quyết định viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam 5 công trình kinh tế và phúc lợi xã hội với tổng giá trị khoảng 80 triệu USD. Cũng trong chuyến thăm lịch sử này, Chính phủ Cuba cũng quyết định chi hơn 6 triệu USD để mua thiết bị hiện đại và cử một số chuyên gia về cầu đường sang Việt Nam tham gia cùng bộ đội Trường Sơn mở rộng đường mòn Hồ Chí Minh…Cuba cũng là nước có vai trò rất quan trọng trong việc vận động các nước Mỹ La-tinh ủng hộ Việt Nam gia nhập Liên hợp quốc tại Khóa họp 32 Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 1977. Trong suốt thập niên 80 của thế kỷ XX, khi cả hai nước phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, Cuba tiếp tục dành sự hỗ trợ quý báu cho Việt Nam trong công cuộc tái thiết đất nước sau chiến tranh, chăm sóc sức khỏe, đào tạo trên 1.000 sinh viên Việt Nam ở trình độ đại học và cao học...

Ngay sau khi cách mạng thành công, Cuba đã thi hành một chính sách đối ngoại năng động, kiên quyết chống chủ nghĩa đế quốc, tích cực ủng hộ phong trào cách mạng, giải phóng và độc lập dân tộc, đấu tranh mạnh mẽ cho hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.

Từ đầu thập kỷ 90, Cuba đã từng bước điều chỉnh chính sách đối ngoại phù hợp với tình hình mới nhằm đa dạng hoá quan hệ, đối phó với chính sách thù địch của Mỹ, phá thế bị bao vây, cô lập; tăng cường đa dạng hóa quan hệ, đặc biệt là với các nước Mỹ La tinh và Ca-ri-bê. Tháng 4/2011, Đại hội VI, Đảng Cộng sản Cu-ba (PCC)  được tổ chức, bầu đồng chí Raul Castro Ruz làm Bí thư thứ nhất; tuyên bố tiến hành “cập nhật hóa” mô hình kinh tế-xã hội, đánh dấu thay đổi quan trọng trong tư duy kinh tế của lãnh đạo PCC. Tại Đại hội toàn quốc Đảng Cộng sản Cuba lần thứ VII (4/2016) PCC đã thông qua 5 Nghị quyết quan trọng về các báo cáo đã trình Đại hội trong phiên toàn thể đầu tiên và 4 phiên họp sau đó, gồm Báo cáo Trung tâm của Đại hội; Định nghĩa mô hình kinh tế-xã hội Xã hội chủ nghĩa của Cuba; Kế hoạch phát triển đến năm 2030, tầm nhìn, trụ cột và các lĩnh vực chiến lược; Đánh giá việc triển khai Chủ trương được thông qua tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, các bước cập nhật chủ trương này trong 5 năm tới và Đánh giá thực hiện các mục tiêu công tác xây dựng Đảng xác định từ Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất tháng 1/2012.

Tháng 6/2017, Quốc hội Cuba đã thông qua 03 văn kiện quan trọng đã được Hội nghị Trung ương 3 (18/5/2017) thông qua trước đó, gồm: Khái niệm hóa Mô hình kinh tế - xã hội Cuba phát triển XHCN; Định hướng Chính sách kinh tế - xã hội của Đảng và Cách mạng Cu-ba giai đoạn 2016 – 2021; Định hướng Phát triển kinh tế - xã hội tới năm 2030. Với đường lối “cập nhật hóa” mô hình kinh tế xã hội tiếp tục được triển khai sâu rộng, với các bước đi thận trọng, bước đầu đạt kết quả tốt; cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch tích cực; nhiều biện pháp khuyến khích kinh tế tự doanh đã động viên người dân hăng hái tham gia sản xuất, cải thiện năng lực cung ứng hàng hóa; đời sống nhân dân từng bước được cải thiện.

Cuba đã tổ chức thành công cuộc bầu cử hội đồng nhân dân các cấp (11/2017), cuộc bầu cử Quốc hội khóa IX (11/3/2018). Kinh tế có dấu hiệu phục hồi, bất chấp cấm vận của Mỹ và những thiệt hại nặng nề do thiên tai gây ra; kinh tế Cuba đạt tăng trưởng 1,6% (so với -0,9% năm 2016), được coi là thắng lợi trong bối cảnh Cuba vẫn phải đương đầu với cuộc bao vây, cấm vận của Mỹ. Xuất khẩu chất xám (chuyên gia y tế, giáo dục, thể thao)  tiếp tục là ngành mũi nhọn, mang lại cho Cuba khoảng 10-11 tỷ USD/năm. Du lịch tiếp tục khẳng định là một trong những thế mạnh với số lượng khách đạt kỷ lục mới, khoảng 4,7 triệu khách trong năm 2017, tăng hơn 20% so cùng kỳ năm trước; kiều hối cũng đạt mức kỷ lục, vượt 3,4 tỷ USD trong năm 2017.

Chia sẻ với nhân dân Cuba anh em về những khó khăn thách thức bởi chính sách bao vây, cấm vận của các thế lực thù địch, chịu hậu quả thiên tai nặng nề và tác động từ cuộc khủng hoảng tài chính, suy giảm kinh tế toàn cầu, Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam trước sau như một kiên định lập trường ủng hộ sự nghiệp cách mạng chính nghĩa của nhân dân Cuba anh em và nguyện luôn hành động theo phương châm “ủng hộ và giúp đỡ Cuba là lương tâm và trách nhiệm của chúng ta”. Trước khó khăn của bạn, Chính phủ Việt Nam tiếp tục xuất khẩu có hỗ trợ tín dụng cho Cuba 400.000 tấn gạo trong năm 2010 và 300.000 tấn gạo trong năm 2011. Hai bên tiếp tục triển khai đúng kế hoạch các dự án “Phát triển sản xuất lúa quy mô hộ gia đình giai đoạn 3”, “Hợp tác hỗ trợ Cuba phát triển ngô và đậu tương”, “Hợp tác Việt Nam - Cuba về phát triển sản xuất lúa tại Cuba giai đoạn 2010 -2015”, với tổng số tiền Việt Nam hỗ trợ bạn trên 43 triệu USD. Trong bối cảnh Việt Nam cũng phải chịu hậu quả thiên tai nặng nề thời gian qua, Việt Nam vẫn quyết định tặng nhân dân Cuba 5.000 tấn gạo để góp phần khắc phục hậu quả do cơn bão Irma gây ra (9/2017).

Quan hệ kinh tế, thương mại giữa hai nước được quan tâm phát triển thông qua các chương trình, dự án hợp tác và đầu tư. Năm 2017, tổng kim ngạch hai chiều đạt 224,3 triệu USD, với cán cân nghiêng về phía Việt Nam. Hai bên phấn đấu thương mại hai chiều đạt mức 500 triệu USD vào năm 2020. Việt Nam là một trong 10 nước dẫn đầu và đứng thứ hai ở châu Á về trao đổi thương mại với Cuba; có 01 dự án đã được cấp phép đầu tư tại Cuba; một số khác đang trong giai đoạn đàm phán cuối cùng và nhiều khả năng sẽ sớm được cấp phép như dự án liên doanh của Tổng công ty Viglacera để sản xuất gạch ốp lát, sứ vệ sinh, và nâng cấp một số khách sạn... Ta tiếp tục bán gạo cho Cuba với nhiều ưu đãi nhằm hỗ trợ bạn đảm bảo cung cấp lương thực cho nhân dân, giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội. Những năm gần đây, Cuba chủ trương mở rộng hợp tác với nước ngoài, hàng trăm doanh nghiệp của Việt Nam đã sang tìm cơ hội thúc đẩy phát triển kinh doanh, nhưng do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, số doanh nghiệp Việt Nam trụ lại và có hợp tác thực chất với Cuba còn ít.

Có thể nhìn nhận, tiềm năng hợp tác giữa hai bên còn rất lớn; Việt Nam có nhiều thế mạnh trong các ngành nông nghiệp (lúa gạo, cà phê, thủy sản...), viễn thông, điện tử, tin học, điện gia dụng, hàng tiêu dùng, xây dựng và vật liệu xây dựng; ngược lại, Cuba có thế mạnh lớn trong giáo dục đào tạo, y tế, công nghệ sinh học, dược phẩm và du lịch. Hai bên duy trì quan hệ hợp tác và ủng hộ lẫn nhau tại các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương, nhất là tại Liên hợp quốc. Việt Nam nhất quán lập trường ủng hộ Cuba đòi Mỹ dỡ bỏ chính sách bao vây – cấm vận; cam kết ủng hộ Cuba ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2021-2023.

Cùng với đó, thời gian qua, lãnh đạo hai nước luôn coi trọng việc tăng cường quan hệ toàn diện nhằm nâng cao hiệu quả các mối quan hệ phù hợp với thế mạnh của mỗi nước, phục vụ cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Công cuộc đổi mới ở Việt Nam và công cuộc cải cách ở Cuba tạo tiền đề và bổ sung cho nhau trên cả bình diện lý luận và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Việt Nam – Cuba đã và đang triển khai tốt các chủ trương lớn, đã cùng nhau thỏa thuận như: Duy trì tiếp xúc cấp cao hàng năm, thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và khoa học kỹ thuật, khuyến khích hợp tác trực tiếp giữa các ngành, địa phương cũng như giữa các doanh nghiệp hai nước. Kết quả tốt đẹp của các kỳ họp Uỷ ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế và khoa học - kỹ thuật khẳng định hiệu quả của quan hệ hai nước trong tình hình mới. Lãnh đạo Đảng, Nhà nước hai nước luôn có sự nhất trí cao về phương hướng và các biện pháp củng cố, phát triển mở rộng quan hệ hợp tác song phương, cũng như chia sẻ lập trường về các vấn đề quốc tế và toàn cầu.

Chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Cuba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Ðoàn đại biểu cấp cao Đảng ta thể hiện tình đoàn kết, hữu nghị trước sau như một của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam với Đảng, Nhà nước và nhân dân Cuba anh em trong bối cảnh Cuba chuyển giao thế hệ thế hệ lãnh đạo lịch sử và tiếp tục triển khai sâu rộng quá trình cập nhật hóa mô hình kinh tế, xã hội; củng cố sự tin cậy chính trị, thúc đẩy đưa hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư…giữa hai nước có bước phát triển thực chất tương xứng hơn với quan hệ chính trị; thể hiện sự coi trọng quan hệ đối với khu vực Mỹ La-tinh, góp phần triển khai thực hiện đường lối đối ngoại Đại hội XII của Đảng, củng cố nâng cao vai trò vị thế của Việt Nam.

Chúng ta tin tưởng rằng, chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Cuba của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Ðoàn đại biểu cấp cao Đảng ta sẽ thành công tốt đẹp, không ngừng củng cố, phát triển quan hệ hữu nghị, đoàn kết thủy chung, tin cậy lẫn nhau và hợp tác toàn diện giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước./.