Việt Nam là một thành viên tích cực, năng động và có trách nhiệm của ASEM

Diễn đàn Hợp tác Á – Âu (Asia – Europe Meeting – gọi tắt là ASEM) thành lập ngày 01/3/1996 theo sáng kiến của Xinh-ga-po và Pháp, với sự ủng hộ tích cực của 26 nhà Lãnh đạo Á – Âu, đặc biệt từ ASEAN. Đây là diễn đàn đối thoại không chính thức giữa các Nguyên thủ và Người đứng đầu Chính phủ của các nước thành viên ASEM, lãnh đạo của Liên minh châu Âu (EU) và Ban Thư ký ASEAN. Mục tiêu của ASEM là tạo dựng "một mối quan hệ đối tác mới toàn diện giữa Á - Âu vì sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn" và “tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai châu lục và thiết lập đối thoại chặt chẽ giữa các đối tác bình đẳng”.

Qua 5 lần mở rộng, ASEM đã tăng từ 26 lên 53 thành viên (22 châu Á, 31 châu Âu), trong đó có 4 Ủy viên thường trực HĐBA/ LHQ, 12 nước G20, 4 nước BRICS, đại diện cho 60% dân số thế giới và đóng góp hơn 55% thương mại, 65% GDP và 75% du lịch toàn cầu.

Cơ chế hoạt động của ASEM gồm Hội nghị Cấp cao (đến nay đã trải qua 11 kỳ Hội nghị), Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao (hiện đã có 13 kỳ Hội nghị), 10 kênh Hội nghị Bộ trưởng chuyên ngành điều phối hoạt động trong các lĩnh vực, và Hội nghị Quan chức cao cấp (SOM). Bộ máy giúp việc có bốn điều phối viên, gồm 02 thành viên châu Á (hiện là Phi-líp-pin và Pa-kít-xtan) và 02 thành viên châu Âu (hiện là Áo kiêm Chủ tịch đương nhiệm của EU cùng với Cơ quan đối ngoại và an ninh của EU là điều phối viên thường xuyên). Đến nay, ASEM chưa thể chế hoá và không có Ban Thư ký thường trực.

Kể từ Hội nghị Cấp cao ASEM lần thứ 11 (U-lan-ba-to, tháng 7/2016), tình hình quốc tế diễn biến nhanh và khó lường. Kinh tế thế giới bước vào giai đoạn tăng trưởng mới với tốc độ cao hơn, song vẫn tiềm ẩn rủi ro. Chủ nghĩa bảo hộ, xung đột thương mại, chống toàn cầu hóa tác động không thuận đến đà phát triển kinh tế thế giới và liên kết kinh tế - thương mại. Tình hình chính trị - an ninh quốc tế biến động phức tạp. Các thách thức an ninh phi truyền thống gay gắt hơn. Cộng đồng quốc tế tăng cường hợp tác ứng phó thách thức toàn cầu, thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững, Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và Khuôn khổ Sendai về giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Trước những chuyển biến nhanh chóng và phức tạp của cục diện khu vực và thế giới, ASEM tiếp tục là một trong những cơ chế đối thoại, hợp tác quan trọng, có quy mô lớn nhất giữa châu Á và châu Âu, được các thành viên coi trọng trong nỗ lực phát triển kinh tế, duy trì hòa bình, ổn định, ứng phó với các thách thức toàn cầu.

Hội nghị Cấp cao ASEM 12 diễn ra tại Brúc-xen, Bỉ, vào ngày 18 – 19/10/2018 với chủ đề “Châu Á và châu Âu: Quan hệ đối tác toàn cầu nhằm ứng phó với các thách thức toàn cầu”. Đây là Hội nghị Cấp cao ASEM đầu tiên trong thập niên thứ ba, đề ra biện pháp nhằm phát huy vai trò ASEM trong thúc đẩy hợp tác đa phương, kết nối Á – Âu, đề cao luật pháp quốc tế, giải quyết các thách thức toàn cầu, duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, hợp tác và phát triển của thế giới và hai châu lục. Các nhà Lãnh đạo ASEM sẽ thông qua Tuyên bố Chủ tịch của Hội nghị.

Qua hơn 2 thập kỷ tham gia ASEM, Việt Nam luôn là một thành viên tích cực, năng động và có trách nhiệm, ghi những dấu mốc ý nghĩa trong chặng đường phát triển của ASEM. Đóng góp nổi bật nhất của ta bao gồm tổ chức thành công HNCC ASEM 5 (2004), cùng 5 Hội nghị Bộ trưởng trong các lĩnh vực kinh tế (2001), công nghệ - thông tin (2006), ngoại giao (2009), giáo dục (2009), lao động (2012), và triển khai nhiều sáng kiến trong các lĩnh vực chuyên ngành thuộc ưu tiên của ASEM.

Việt Nam tham gia đề xuất, thúc đẩy 2 lần mở rộng thành viên ASEM (ASEM 5, 2004 và HNBT Ngoại giao ASEM lần thứ 9, 2009) và cùng các thành viên thông qua nhiều văn kiện và quyết định quan trọng mang tính định hướng trong tiến trình hợp tác ASEM như “Tuyên bố Hà Nội về Quan hệ Đối tác Kinh tế ASEM chặt chẽ hơn” và “Tuyên bố ASEM về Đối thoại giữa các nền văn hóa, văn minh”, “Khuyến nghị về cải tiến phương thức hoạt động ASEM” (2004).

Đến nay, Việt Nam được đánh giá là một trong những thành viên tích cực nhất của Diễn đàn với đề xuất 24 sáng kiến và đồng bảo trợ 27 sáng kiến về những lĩnh vực thiết thực với địa phương, doanh nghiệp và người dân, như văn hoá, y tế, giao thông vận tải, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, biến đổi khí hậu, khoa học - công nghệ, du lịch, kinh tế, tăng trưởng xanh, an sinh xã hội, phát triển bao trùm, kinh tế số…

Việt Nam là một trong những nước đi đầu khởi xướng và duy trì cơ chế hợp tác đầu tiên trong ASEM về quản lý nguồn nước là “Đối thoại ASEM về phát triển bền vững”, trong đó tập trung hợp tác tiểu vùng các nước ven sông Mê Công – Đa-nuýp, góp phần nâng hợp tác tiểu vùng Mê Công lên tầm liên khu vực.

Việt Nam cũng đảm nhiệm nhiều vị trí chủ chốt trong ASEM (Điều phối viên 2 nhiệm kỳ 1999 - 2000 và 2001 - 2002, Phó Giám đốc Điều hành Quỹ Á – Âu giai đoạn 2008 - 2012). Hiện Việt Nam đang tích cực đang phát huy vai trò trong 5 Nhóm hợp tác chuyên ngành mà nước ta là thành viên về quản lý nước, ứng phó thiên tai và đào tạo nghề, giáo dục và phát triển nguồn nhân lực và kết nối công nghệ.

Triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng lần thứ XII về chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, nâng cao chất lượng và hiệu quả của đối ngoại đa phương, trong đó coi trọng Diễn đàn ASEM, tham gia ASEM của Việt Nam trong năm 2018 có nhiều nét nổi bật.

Việt Nam đã đăng cai thành công “Hội nghị ASEM về cùng hành động ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm đạt các mục tiêu phát triển bền vững” (Cần Thơ, 19 - 20/6/2018), sáng kiến đầu tiên về ứng phó biến đổi khí hậu gắn với phát triển bền vững trong thập kỷ thứ ba của Diễn đàn, thúc đẩy các lợi ích và quan tâm của ta trong ứng phó biến đổi khí hậu gắn với phát triển bền vững, góp phần triển khai hiệu quả Nghị quyết của Chính phủ về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu. Việt Nam sẽ đăng cai “Hội nghị Á – Âu về học tập suốt đời gắn với đào tạo nghề, thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững” (Hà Nội, 11/2018).

Việt Nam tích cực tham gia và chủ động đóng góp vào các quan tâm chung của ASEM trong năm 2018, đặc biệt trong các lĩnh vực như kết nối, ứng phó biến đổi khí hậu và thiên tai, quản lý nguồn nước, an ninh lương thực, phát triển bền vững, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, nâng cao quyền năng của phụ nữ, phát triển nguồn nhân lực...

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam dự Hội nghị Cấp cao ASEM 12. Thủ tướng là một trong 2 Lãnh đạo cấp cao của ASEM được mời gặp gỡ và đối thoại với các doanh nghiệp Á – Âu trong khuôn khổ Diễn đoàn doanh nghiệp Á – Âu lần thứ 16. Thủ tướng sẽ phát biểu tại Phiên toàn thể thứ nhất về “Cùng vun đắp tương lai: Thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và kết nối bền vững”. Thủ tướng Chính phủ sẽ đề xuất hai sáng kiến mới của Việt Nam về “Hội nghị ASEM về thúc đẩy phát triển bao trùm về kinh tế - xã hội tại châu Á và châu Âu” và “Hội thảo ASEM về thúc đẩy kinh tế số trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0” dự kiến diễn ra tại Việt Nam trong năm 2019.

Trong thời gian diễn ra Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ dự kiến sẽ có nhiều cuộc gặp gỡ, trao đổi song phương với Nguyên thủ, Lãnh đạo các đối tác quan trọng của ta trong ASEM… Dịp ASEM 12, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng có các cuộc gặp gỡ, tiếp xúc với Bộ trưởng Ngoại giao các thành viên ASEM.

Cùng với Hội nghị Cấp cao ASEM 12, việc Lãnh đạo cấp cao Việt Nam tham dự và đóng góp tích cực tại một loạt hội nghị đa phương quan trọng vừa qua và từ nay đến cuối năm như Hội nghị WEF ASEAN, Mê Công – Nhật Bản, Hội nghị thường niên của IMF và WB, Hội nghị Cấp cao APEC, ASEAN, EAS, ASEM, Hội nghị các Chủ tịch Nghị viện Á – Âu… là những bước triển khai quan trọng chủ trương Đại hội XII về nâng cao chất lượng, hiệu quả đối ngoại đa phương và Chỉ thị của Ban Bí thư vừa ban hành về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương, đề cao vị thế quốc tế của Việt Nam.

Việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dự ASEM 12 lần này khẳng định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế.

Đồng thời truyền tải thông điệp, Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương, đóng góp xây dựng, định hình các thể chế đa phương, tham gia hiệu quả, đóng góp giải quyết các thách thức toàn cầu tại các tổ chức đa phương.