Thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Liên bang Nga

Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Liên bang (LB) Nga Dmitry Anatolyevich Medvedev thăm chính thức Việt Nam từ ngày 18 - 19/11/2018.

Chuyến thăm của Thủ tướng LB Nga tới Việt Nam diễn ra trong bối cảnh năm 2019 - 2020, hai nước sẽ tổ chức Năm Việt Nam tại Nga và Năm Nga tại Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 25 năm ký Hiệp ước về các nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị Việt Nam - LB Nga và 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng LB Nga lần này nhằm tiếp tục phát triển tích cực các lĩnh vực hợp tác như: chính trị, kinh tế - thương mại, an ninh - quốc phòng, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, văn hóa - du lịch, hợp tác giữa các địa phương hai nước.

Khi nhắc đến quan hệ Việt Nam - Liên Xô trước đây và quan hệ Việt Nam - LB Nga ngày nay, Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam luôn luôn trân trọng mối quan hệ đoàn kết và hợp tác lâu đời, được xây dựng và thử thách qua những năm tháng gian nan nhưng hào hùng của công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước của hai dân tộc.

Kế thừa di sản quý báu của quan hệ Việt Nam - Liên Xô và xây dựng quan hệ Việt Nam - LB Nga trong tình hình mới, ngày 16/6/1994, Việt Nam và LB Nga đã ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị giữa Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và LB Nga. Ðây là một sự kiện lịch sử trọng đại, đặt nền móng và cơ sở pháp lý cho mối quan hệ Việt Nam - LB Nga trong giai đoạn phát triển mới. Từ đó đến nay, mặc dù phải tập trung giải quyết nhiều khó khăn, thách thức trong quá trình chuyển đổi ở Nga và đổi mới ở Việt Nam, nhưng bằng tình cảm trân trọng về mối quan hệ hữu nghị truyền thống, lãnh đạo và nhân dân hai nước đã có nhiều nỗ lực trong việc vun đắp và thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Nga lên tầm cao mới.

Chúng ta vui mừng nhận thấy, trong suốt những năm qua vượt qua những thăng trầm, bằng chiến lược chấn hưng đất nước đúng đắn, LB Nga đã dần đi vào ổn định, phục hồi và phát triển; từng bước khôi phục vị thế cường quốc với uy tín và vai trò ngày càng cao trên trường quốc tế. LB Nga là một trong 5 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, là thành viên G20, BRICS và nhiều tổ chức quốc tế và khu vực khác. Nga đã thông qua Học thuyết đối ngoại mới vào tháng 11/2016 (thay thế Học thuyết đối ngoại 2013) với nền tảng là chính sách đối ngoại độc lập và tự chủ, cởi mở trên cơ sở bảo vệ lợi ích quốc gia và tôn trọng luật pháp quốc tế; có thể dự báo trước, thực dụng, nhất quán, kế thừa; phát huy vai trò là nhân tố cân bằng trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế và quá trình phát triển nền văn minh thế giới. Nga ưu tiên phát triển quan hệ với Việt Nam trên cơ sở song phương cũng như trong chính sách đối ngoại chung với khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Ðông - Nam Á. 

Trong suốt những năm qua, Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp cải cách và đổi mới sâu rộng, đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực. Trong chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa, Việt Nam coi trọng thúc đẩy quan hệ toàn diện với LB Nga với tư cách là một cường quốc và một nước bạn bè truyền thống, hữu nghị.

Trên nền tảng của Hiệp ước hợp tác mới 1994 và với những điều kiện thuận lợi trong tình hình mỗi nước cũng như những nỗ lực bền bỉ của lãnh đạo và nhân dân hai nước, quan hệ Việt Nam - LB Nga đã được nâng lên mức cao hơn vào tháng 3/2001, khi hai nước thiết lập quan hệ đối tác chiến lược nhân chuyến thăm của Tổng thống Vladimir Putin, chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của một vị nguyên thủ quốc gia Nga. LB Nga là nước đầu tiên Việt Nam thiết lập quan hệ đối tác chiến lược và trong khuôn khổ mới đó quan hệ Việt Nam - LB Nga đã và đang phát triển một cách toàn diện.

Quan hệ chính trị Việt – Nga có độ tin cậy cao và không ngừng được củng cố. Trao đổi đoàn cấp cao diễn ra thường xuyên, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.

Từ năm 2008 Việt Nam và Nga thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược Ngoại giao - Quốc phòng - An ninh thường niên cấp Thứ trưởng thường trực Ngoại giao (Đối thoại chiến lược Ngoại giao - Quốc phòng - An ninh lần thứ 10 được tổ chức vào tháng 7/2018 tại Mát-xcơ-va); năm 2013 thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Quốc phòng (Đối thoại Chiến lược quốc phòng Việt Nam – Nga lần thứ ba cấp Thứ trưởng được tiến hành vào tháng 11/2017 tại Hà Nội). Ngoài ra, hai Bên tiến hành tham vấn chính trị thường kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp Cục, Vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao. 

Hai Bên đồng quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc, APEC, ASEM, ARF, CICA...; ủng hộ lẫn nhau ứng cử vào ECOSOC (Việt Nam nhiệm kỳ 2016-2018, Nga nhiệm kỳ 2017-2019), Ủy ban Luật pháp quốc tế nhiệm kỳ 2017-2021; đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ ASEAN - Nga (Cấp cao ASEAN - Nga lần thứ hai đã diễn ra tại Hà Nội tháng 10/2010, Cấp cao ASEAN - Nga lần thứ ba diễn ra tại Sochi, Nga tháng 5/2016). Việt Nam đã hỗ trợ tích cực để Nga chính thức được kết nạp vào ASEM tháng 10/2010 và tham gia Cấp cao Đông Á từ năm 2011.

Hợp tác kinh tế - thương mại Việt Nam - Liên bang Nga thời gian qua phát triển năng động, nhưng chưa tương xứng với tiềm năng hai nước. Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật, thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Ủy ban liên Chính phủ họp thường niên, tháng 10/2018 đã diễn ra Khóa họp lần thứ 21 tại Mát-xcơ-va. Hội đồng doanh nghiệp Việt - Nga được thành lập nhằm hỗ trợ xúc tiến thương mại, đầu tư cho công đồng doanh nghiệp hai nước. Việt Nam và Nga đã công nhận lẫn nhau có nền kinh tế thị trường năm 2007.

Năm 2015, kim ngạch thương mại song phương đạt 2,2 tỷ USD giảm 14% (theo số liệu thống kê của Nga là 4 tỷ USD), năm 2016 đạt 2,7 tỷ USD; năm 2017 đạt 3,55 tỷ USD (nhập khẩu 1,38 tỷ, xuất khẩu 2,17 tỷ), tăng 31% so với năm 2016. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: điện thoại, may mặc, nông, thủy, hải sản các loại…; các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc, thiết bị các loại…

Một số vướng mắc trong hợp tác thương mại như vấn đề kiểm soát chất lượng nông, thủy, hải sản xuất khẩu của Việt Nam, vấn đề thanh toán xuất nhập khẩu đã và đang dần được tháo gỡ. Việt Nam và các nước Liên minh Kinh tế Á – Âu đã ký chính thức Hiệp định Thương mại tự do vào ngày 29/5/2015. Hiệp định có hiệu lực từ ngày 05/10/2016.

Về đầu tư hiện LB Nga đứng thứ 23 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 116 dự án và tổng số vốn đăng ký 990 tỷ USD. Đầu tư của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực dầu khí, công nghiệp, chế tạo, khai khoáng, giao thông vận tải, viễn thông, nuôi trồng và đánh bắt hải sản. 

Việt Nam có 22 dự án đầu tư sang Nga với tổng vốn gần 3 tỷ USD, chủ yếu của các dự án Liên doanh dầu khí Rusvietpetro và Gazpromviet, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội – Mát-xcơ-va và Chăn nuôi bò sữa và nông nghiệp của Tập đoàn TH.

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Các liên doanh Việt - Nga trong lĩnh vực dầu khí như Liên doanh Vietsovpetro, Rusvietpetro, Gazpromviet, Vietgazprom... là biểu tượng của sự hợp tác giữa hai nước trong thời kỳ mới, mang lại hiệu quả kinh tế rất tích cực cho cả Việt Nam và Liên bang Nga. Dư địa hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này còn rất lớn. Việt Nam đang trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nhu cầu đầu tư, xây dựng và phát triển hạ tầng, năng lượng, điện là rất lớn. Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn hoan nghênh, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp của Liên bang Nga tham gia vào các dự án hiện đại hoá các nhà máy điện trước đây do Liên Xô giúp xây dựng, cũng như các công trình mới về năng lượng. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, hai nước đã thành lập các Liên doanh Rusvietpetro, Vietgazprom, Gazpromviet để mở rộng hợp tác dầu khí ở Việt Nam, Nga và các nước thứ ba.

Các hoạt động giao lưu văn hoá được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết và hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và Nga. Hai Bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Nga tiếp tục là một trong 10 thị trường tăng trưởng hàng đầu về du lịch ở Việt Nam. Năm 2012, Việt Nam đón 176 nghìn lượt khách du lịch Nga, năm 2013 đón 300 nghìn lượt, năm 2014 đón 364 nghìn lượt, năm 2015 đón 340 nghìn lượt, năm 2016 đón 430 nghìn lượt, năm 2017 đón 570 nghìn lượt, tăng 32% so với năm 2016.

Về giáo dục và đào tạo, trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40 nghìn cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực, năm 2011 Nga cấp cho Việt Nam 345 suất học bổng đại học và sau đại học tại các trường của Nga, năm 2012 tăng lên 400 suất và 70 suất dành riêng đào tạo chuyên gia hạt nhân, năm 2014 đến 2017 lần lượt là 600, 795 và 855, 953 suất. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Nga. 

Hợp tác an ninh - quốc phòng được đẩy mạnh. Việt Nam và Nga duy trì Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Nga là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực này. Hai Bên đã tiến hành Đối thoại chiến lược Quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng lần thứ nhất vào tháng 12/2013, lần thứ hai vào tháng 3/2016, lần thứ ba vào tháng 11/2017. Hợp tác về quốc phòng - an ninh giữa hai nước, trong đó có hợp tác kỹ thuật quân sự là lĩnh vực hợp tác trọng điểm và mang tính truyền thống. Trong thời gian qua, lĩnh vực hợp tác này đã không ngừng được mở rộng, củng cố, thể hiện sự tin cậy cao giữa hai nước và phù hợp với quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Liên bang Nga. Sự hợp tác rất hiệu quả, năng động giữa hai nước, nhất là trên các lĩnh vực hợp tác như đào tạo cán bộ, gìn giữ hoà bình Liên hợp quốc, hải quân, quân y, kỹ thuật quân sự, công nghiệp quốc phòng, hợp tác về quốc phòng - an ninh giữa hai nước sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tổng thể mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.

Hợp tác khoa học – công nghệ tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện gần 60 dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực.

Hợp tác địa phương tiếp tục được duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và Mát-xcơ-va, Xanh Pê-téc-bua. Tháng 11/2013, Trung tâm Văn hóa – Thương mại Hà Nội được khai trương tại Mát-xcơ-va.

Do yếu tố lịch sử, cộng đồng người Việt Nam (khoảng 60 - 80 nghìn người) đã tồn tại và làm ăn, sinh sống tại Nga gần hai thập kỷ. Số người Việt Nam định cư nhập quốc tịch Nga không nhiều, chỉ khoảng 1%. Cộng đồng người Việt Nam tại Nga có những đóng góp đáng kể cho đất nước, luôn đi đầu trong các hoạt động từ thiện. Tại Liên bang Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội doanh nghiệp, Hội Cựu chiến binh, Hội sinh viên tại Mát-xcơ-va, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội võ thuật, các Hội đồng hương…Chính phủ hai nước đã cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi cho họ làm ăn, sinh sống hợp pháp và hội nhập tại nước sở tại.

Kể từ khi ký Hiệp ước về mối quan hệ hợp tác mới giữa Việt Nam và LB Nga, chúng ta có thể khẳng định quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Nga đã có nhiều bước phát triển tích cực. Ðạt được những kết quả đó, trước hết là nhờ sự quyết tâm và nỗ lực của lãnh đạo hai nước trong việc thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược cùng có lợi; sự tham gia và đóng góp hiệu quả của các ngành, các cấp, các địa phương và nhân dân hai nước; sự kế thừa nền tảng hữu nghị truyền thống và tin cậy lẫn nhau đã được xây dựng và vun đắp trong gần 70 năm qua. Qua bao thử thách của thời gian và biến động của lịch sử, những yếu tố đó đã góp phần quan trọng đưa mối quan hệ Việt Nam - LB Nga lên tầm cao mới.

Với nền tảng của mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết và hợp tác lâu đời, chúng ta tin tưởng, chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng LB Nga Dmitry Anatolyevich Medvedev và Đoàn đại biểu cấp cao LB Nga sẽ thành công tốt đẹp. Chuyến thăm sẽ tiếp tục góp phần nâng cao hơn nữa sự tin cậy giữa hai bên, làm sâu sắc và cụ thể hóa mối quan hệ đối tác chiến lược, đề ra các biện pháp cụ thể trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện một cách thiết thực và có hiệu quả cao hơn./.