Biên giới Việt – Lào trải dài gần 2.340 km, uốn lượn theo địa hình núi non trùng điệp, bắt đầu từ phía Bắc ở điểm giáp ranh ba nước Việt Nam – Lào – Trung Quốc tại A Pa Chải (xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên), và kết thúc ở phía Nam tại vị trí giáp ba nước Việt Nam – Lào – Campuchia, thuộc huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum.
Dọc theo chiều dài không gian văn hóa này, A Pa Chải được mệnh danh là “cột mốc số 0” giữa Việt Nam – Lào – Trung Quốc, thuộc khu vực Tây Bắc của Việt Nam. Đây không chỉ là điểm cực Tây của Việt Nam còn là nơi thể hiện sự hòa hợp biên giới đa quốc gia. Khu vực này nổi tiếng với cột mốc ba cạnh, tượng trưng cho sự giao thoa của ba nền văn hóa.
 |
| Đồng bào dân tộc Tà Ôi một dân tộc có nền văn hóa giàu bản sắc, góp phần làm phong phú hơn không gian văn hóa ở vùng biên giới Việt - Lào. |
Người Thái, người H’Mông, người Khơ Mú và các dân tộc thiểu số khác sinh sống trải dài từ các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An của Việt Nam đến các tỉnh Bắc Lào, mang trong mình những giá trị văn hóa độc đáo. Những điệu múa xòe uyển chuyển của người Thái, lễ hội cầu mưa đầy ý nghĩa, hay những phiên chợ vùng cao đầy sắc màu của người H’Mông không chỉ làm giàu bản sắc riêng mà còn thể hiện sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ giữa hai quốc gia.
Tại miền Trung, người Bru – Vân Kiều, người Tà Ôi và người Cơ Tu duy trì những nghi lễ đậm chất bản địa như lễ đâm trâu, hội làng hay nghi thức cúng cơm mới. Những phong tục, tập quán ấy vượt qua biên giới địa lý, gắn kết các cộng đồng dân tộc hai nước như anh em một nhà. Đặc biệt, các phiên chợ vùng biên không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa mà còn là nhịp cầu giao lưu văn hóa, nơi ngôn ngữ, nụ cười và những giá trị văn hóa truyền thống được sẻ chia và tiếp nối.
Cộng đồng người Lào sinh sống lâu đời ở dọc biên giới ở cả hai nước như Nghệ An, Quảng Trị (Việt Nam) và vùng Bắc Lào, họ không chỉ chia sẻ giá trị văn hóa như các lễ hội Bun Pi May (Tết Lào), tín ngưỡng Phật giáo Theravada mà còn xây dựng mối quan hệ khăng khít thông qua các phiên chợ vùng biên – nơi trao đổi hàng hóa và giao lưu văn hóa diễn ra sôi động.
Trải qua nhiều thế kỷ, những dân tộc thiểu số dọc biên giới Việt – Lào với tình thân tộc, không chỉ cùng chung sống còn kề vai sát cánh trong những thời kỳ khó khăn nhất, từ các cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc tới công cuộc bảo vệ từng tấc đất quê hương. Những mái nhà nơi triền núi, những con đường mòn vắt qua dãy Trường Sơn không chỉ lưu giữ dấu ấn lịch sử mà còn ghi đậm tình cảm chân thành, bền chặt giữa hai quốc gia.
Không chỉ gắn kết trong đời sống, đồng bào nơi biên giới còn kề vai sát cánh trong những thời kỳ khó khăn nhất. Từ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ đến công cuộc bảo vệ chủ quyền, họ cùng chung tay giữ gìn từng tấc đất quê hương. Những con đường mòn trên dãy Trường Sơn, những ngôi làng giữa đại ngàn đều lưu giữ những câu chuyện hào hùng về lòng trung kiên và tình nghĩa đồng bào sâu nặng.
 |
| Dân tộc Cơ Tu sinh sống cả ở Việt Nam và nước bạn Lào, nền văn hóa Cơ Tu là một vùng sáng trong không gian văn hóa vùng biên giới Việt - Lào. |
Văn hóa của các dân tộc nơi đây không chỉ là di sản vô giá mà còn là minh chứng sống động cho tình hữu nghị Việt – Lào. Các nghi lễ truyền thống, điệu múa, lời ca hay món ăn đặc sản đều thấm đẫm tình cảm chân thành, vượt lên trên mọi rào cản địa lý và ngôn ngữ. Đặc biệt, những nghi thức chung như lễ cầu mùa, hội làng hay Tết Bun Pi May (Tết Lào) là biểu tượng cho sự hòa quyện giữa các dân tộc, khẳng định tình anh em khăng khít xuyên biên giới.
Biên giới Việt – Lào không chỉ là nơi hai nền văn hóa gặp gỡ mà còn là điểm tựa vững chắc cho mối quan hệ hữu nghị đặc biệt giữa hai quốc gia. Tình cảm thân ái giữa các cộng đồng nơi đây đã viết nên câu chuyện đẹp về sự đoàn kết, hòa hợp, là minh chứng cho sức mạnh bền bỉ của tình nghĩa anh em. Dòng chảy thời gian có thể biến đổi nhiều điều, nhưng tình người và sự gắn bó sâu sắc giữa hai dân tộc vẫn mãi trường tồn, như dòng sông Mê Kông không ngừng chảy, tưới mát cho mối quan hệ hữu nghị Việt – Lào mãi vững bền.