Tượng đài Chiến khu Ngọc Trạo. Ảnh: Xuân Hùng/baothanhhoa.vn
Giữa năm 1941, Ngọc Trạo huyện Thạch Thành đã được chọn để xây dựng chiến khu du kích, làm căn cứ huấn luyện cán bộ cốt cán, đào tạo về quân sự, chính trị, phát triển nhanh lực lượng cách mạng, tiến tới xây dựng đội quân vũ trang theo tinh thần Hội nghị Trung ương lần thứ 8. Ngày 19/9/1941, tại Hang Treo - một địa điểm của căn cứ Ngọc Trạo, Ban lãnh đạo chiến khu thành lập đội du kích vũ trang thoát ly đầu tiên gồm 21 đồng chí. Đội du kích Ngọc Trạo được biên chế thành tiểu đội cảm tử, tiểu đội súng, tiểu đội trinh sát cùng các bộ phận y tế, cứu thương và liên lạc. Dù chỉ có 11 khẩu súng, còn lại là các loại vũ khí thô sơ như dao bầu, mã tấu, cung nỏ, gậy gộc... cùng điều kiện sinh hoạt khó khăn, thiếu thốn nhưng các chiến sĩ du kích luôn lạc quan, tin tưởng vào con đường mà Đảng, Bác Hồ đã lựa chọn, cùng nhân dân Ngọc Trạo dốc lòng, chung sức gây dựng chiến khu. Từ chỗ có 21 đội viên khi mới thành lập, đến cuối tháng 9/1941, số đội viên du kích và cán bộ ở chiến khu Ngọc Trạo đã tăng lên trên 80 chiến sỹ. Lúc này thực dân Pháp đánh hơi thấy hoạt động vũ trang của các chiến khu ở Thanh Hóa, chúng ráo riết tìm cách trấn áp, càn quét. Trước sự lớn mạnh không ngừng của chiến khu Ngọc Trạo, thực dân Pháp đã điên cuồng càn quét nhằm triệt phá phong trào, khủng bố tinh thần cách mạng của nhân dân ta. Mặc dù chỉ có vũ khí thô sơ như giáo mác, mã tấu nhưng các chiến sỹ cảm tử Ngọc Trạo vẫn anh dũng chiến đấu, tiêu diệt kẻ thù, bảo vệ thành quả cách mạng.
Chiến khu Ngọc Trạo là đỉnh cao của phong trào khởi nghĩa vũ trang ở Bắc Trung bộ, là tiền thân của lực lượng vũ trang Thanh Hóa sau này. Những chiến tích hào hùng và sự hy sinh anh dũng của các chiến sỹ du kích Ngọc Trạo là dấu son đậm nét, tô thắm truyền thống bất khuất, kiên cường của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thanh Hóa. Để giữ gìn và phát huy truyền thống của Chiến khu Ngọc Trạo, trong những năm qua, tỉnh Thanh Hóa, huyện Thạch Thành đã đầu tư xây dựng khu di tích gồm Nhà trưng bày, Khu tượng đài, Đền thờ Tống Duy Tân và các hạng mục cảnh quan để du khách và người dân đến thăm. Đảng bộ và nhân dân Thạch Thành đang ra sức xây dựng huyện phát triển toàn diện cả về kinh tế, xã hội và quốc phòng, an ninh, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, xứng đáng với tầm vóc, ý nghĩa lịch sử của chiến khu./.