Lễ Cấp sắc, hay còn gọi là Lễ đặt tên âm, là một nghi thức trưởng thành độc đáo dành riêng cho những người đàn ông trong cộng đồng Dao Đỏ. Đối với người Dao, một người đàn ông chưa trải qua lễ cấp sắc dù đã lớn tuổi vẫn chưa được coi là hoàn chỉnh về mặt tâm linh. Lễ Cấp sắc là dịp để nhận tên âm, được thần linh bảo hộ và được công nhận là đã trưởng thành, được tham gia vào những nghi thức thờ cúng tổ tiên, đóng vai trò như một chiếc cầu nối giữa con người với thế giới tâm linh. Nghi lễ đánh dấu một thời điểm bước sang giai đoạn mới trong đời người, một dịp để thể hiện lòng kính trọng với tổ tiên, khẳng định bản sắc văn hóa riêng của dân tộc Dao Đỏ giữa miền núi cao hùng vĩ.
Lễ Cấp sắc, còn được gọi là "Tẩu Sai" là nghi lễ chính thức công nhận một người đàn ông trưởng thành trong cộng đồng. Sau khi được cấp sắc, người đàn ông mới được coi là đã hoàn thiện về mặt tâm linh, đủ tư cách tham gia các nghi lễ quan trọng của bản làng, được công nhận là người biết thờ cúng tổ tiên và có thể gánh vác những trách nhiệm lớn lao trong gia đình cũng như cộng đồng.
Theo quan niệm của người Dao Đỏ, một người đàn ông dù trưởng thành về tuổi tác nhưng chưa qua Lễ Cấp sắc thì vẫn chưa được coi là trọn vẹn về mặt tinh thần. Nghi lễ này giúp người đàn ông được kết nối với cõi tâm linh, nhận sự bảo hộ của tổ tiên và thần linh. Đồng thời, đây cũng là dịp để cộng đồng cùng nhau chia sẻ niềm vui, củng cố tinh thần đoàn kết và gìn giữ truyền thống văn hóa độc đáo.
 |
| Lễ Cấp sắc thường diễn ra trong vòng hai đến ba ngày, với sự chuẩn bị công phu từ việc chọn ngày lành tháng tốt đến chuẩn bị lễ vật như gà, lợn, rượu, hương nến và nhiều vật phẩm khác. |
Hành trình trưởng thành: Lời khấn thiêng dẫn lối tâm linh
Lễ Cấp sắc bắt đầu với nghi thức đón Chẩu Chiếu - thầy cúng được mời đến cổng bản, nơi người dân chuẩn bị sẵn một sợi dây đỏ, tượng trưng cho sợi chỉ linh thiêng kết nối giữa con người với thần linh. Thầy cúng khoác lên mình bộ trang phục truyền thống, đeo sợi dây đỏ, bước vào bản trong tiếng kèn, tiếng trống rộn rã. Âm thanh trầm bổng của kèn, trống tạo nên một không khí thiêng liêng, đầy trang nghiêm, mở đầu cho hành trình vượt qua ranh giới giữa thế giới hiện thực và thế giới tâm linh.
Các thanh niên xin được cấp sắc mặc trang phục truyền thống rực rỡ của người Dao Đỏ. Họ chăm chút sửa sang mũ đội đầu - một biểu tượng quan trọng trong lễ cấp sắc, nơi được coi là chỗ thần linh trú ngụ. Chiếc mũ không chỉ là một phần trang phục mà còn là vật phẩm linh thiêng, kết nối người được cấp sắc với các vị thần.
Trong gian nhà chính, bức tranh thần của Bàn Vương được treo lên trang trọng. Những hình ảnh vẽ trên giấy đỏ, trắng mô tả các vị thần linh, tổ tiên của người Dao Đỏ, như một lời mời gọi những linh hồn về chứng giám cho lễ nghi. Chẩu Chiếu sẽ đứng trước bức tranh thần, bắt đầu đọc những lời khấn thiêng. Đây là phần lễ không thể thiếu, giúp người đàn ông nhận tên âm, một biểu tượng cho sự công nhận của thế giới thần linh. Lời cầu nguyện được gói ghém cẩn thận, sau đó đốt lên để những điều ước may mắn được gửi đến cõi âm.
 |
| Chẩu Chiếu thực hiện nghi thức trong Lễ Cấp sắc |
Hành trình tâm linh kéo dài suốt đêm, thầy cúng vừa khấn vừa vung tay theo điệu múa cổ, hòa cùng tiếng trống, tiếng kèn. Các thanh niên được cấp sắc sẽ quỳ trước bàn thờ, mắt nhắm lại, tâm trí hướng về các vị thần. Mỗi câu khấn là một lời thỉnh cầu đến thần linh, mong cầu sự che chở và phù hộ cho người được cấp sắc, giúp họ bước qua những thử thách trong đời sống.
Trong lễ, hình ảnh người phụ nữ Dao chùm kín đầu trong chiếc mũ đỏ truyền thống tạo nên nét đẹp huyền bí, thể hiện sự kính cẩn và tôn trọng đối với nghi lễ linh thiêng. Dù không trực tiếp tham gia vào các nghi thức chính, nhưng họ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và thể hiện sự gắn bó bền chặt của gia đình, là hậu phương vững chắc cho người đàn ông được cấp sắc.
Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa
Lễ Cấp sắc của người Dao Đỏ không chỉ là nghi lễ trưởng thành mà còn là dịp để cả cộng đồng cùng nhau nhìn lại những giá trị truyền thống, giữ gìn bản sắc dân tộc mình. Những thanh niên sau khi được cấp sắc sẽ mang trong mình trọng trách lớn lao, tiếp nối và bảo vệ văn hóa của tổ tiên, trở thành người dẫn dắt cho các thế hệ sau.
 |
| Múa dân gian trong Lễ Cấp sắc. |
Ngày nay, Lễ Cấp sắc được tái hiện trong các lễ hội văn hóa, không chỉ giúp người dân tộc Dao Đỏ gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống mà còn là cơ hội để giới thiệu văn hóa đặc sắc này đến với du khách gần xa. Mỗi Lễ Cấp sắc là một câu chuyện, một bài ca về sự kiên định, niềm tin và lòng kính trọng đối với tổ tiên, là sợi dây nối liền quá khứ với hiện tại, đưa nét đẹp văn hóa dân tộc Dao Đỏ lan tỏa khắp miền đất nước.
Lễ Cấp sắc của người Dao Đỏ ở Sapa là một bản giao hưởng giữa núi rừng và tâm linh, giữa con người và thần linh. Đó là một hành trình vượt thời gian, vượt không gian, nơi mà những giá trị văn hóa truyền thống vẫn được lưu giữ vẹn nguyên. Trong mỗi tiếng trống, tiếng kèn vang lên, ta nghe thấy âm vang của lịch sử, của hàng ngàn năm văn hóa dân tộc. Đây chính là nét đẹp độc đáo, một di sản vô giá, góp phần làm giàu thêm bức tranh văn hóa đa sắc của vùng cao Tây Bắc Việt Nam./.