 |
| TS. Đoàn Thanh Nô, Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam phát biểu tại Hội nghị về phát triển công nghiệp văn hóa. |
Năm 2016, Chính phủ phê duyệt 12 lĩnh vực công nghiệp văn hóa, gồm: kiến trúc, điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm là những ngành nghệ thuật. Điện ảnh được xem là lĩnh vực nghệ thuật mũi nhọn. Bên cạnh đó, có thể thấy sự phát triển tích cực từ nhiều lĩnh vực văn học nghệ thuật khác, như nhạc trẻ, văn học…
Hiện nay, nhiều tác phẩm văn học được chuyển ngữ, xuất bản ở nước ngoài được tiêu thụ khá tốt, được chuyển thể kịch bản thành những bộ phim ăn khách. Trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, Nhà hát múa rối Thăng Long diễn kín lịch mỗi ngày phục vụ du khách trong và ngoài nước. Đồng thời, Việt Nam cũng trở thành điểm đến của nhiều nghệ sĩ, ban nhạc nổi tiếng thế giới. Lĩnh vực kiến trúc, điện ảnh, nhiếp ảnh, sân khấu, âm nhạc, múa, văn nghệ dân gian, văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số… đã có những thành tựu xuất sắc, góp phần vào sự nghiệp phát triển văn học nghệ thuật nước nhà, đóng góp đáng kể vào quá trình công nghiệp văn hóa ở nước ta.
Theo TS. Đoàn Thanh Nô, Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, sáng tạo tác phẩm là khâu đầu tiên, là chất liệu quan trọng trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa liên quan đến văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, tác phẩm văn học nghệ thuật tốt, hấp dẫn là chưa đủ để đóng góp vào công nghiệp văn hóa. Văn nghệ sĩ không chỉ dồn tâm sức, trí tuệ sáng tạo tác phẩm mà còn phải tìm hiểu thị trường, nhu cầu của công chúng, trực tiếp tham gia vào chuỗi công nghiệp văn hóa. Văn học nghệ thuật thật sự còn rất nhiều tiềm năng, lợi thế chưa được phát huy để phát triển công nghiệp văn hóa. Đặc biệt trong môi trường số và văn học nghệ thuật đang có sự tương tác mạnh mẽ và thú vị trong thời đại số hóa, quốc gia số... Văn học nghệ thuật không chỉ phản ánh môi trường số mà còn là một phần quan trọng của nó, thể hiện sự thay đổi và tiến hóa của cuộc sống và văn hóa trong thế kỷ XXI.
Thực tế ở Việt Nam hiện nay, không gian sáng tạo số đã đem lại nhiều cơ hội mới cho các tác giả để tạo ra những tác phẩm văn chương độc đáo, tinh tế và hấp dẫn. Sự phát triển của internet và các công cụ kỹ thuật số đã tiếp thêm động lực cho sự phát triển của các sản phẩm văn học nghệ thuật. Truyện tranh số, truyện tranh động, sách điện tử, sách 3D, 2D và trò chơi điện tử có thưởng đang được phát triển mạnh mẽ với sự hỗ trợ của không gian sáng tạo số. Sự ra đời của các nền tảng như Kindle, iBooks…, đã giúp cho quá trình xuất bản sách điện tử, sách công nghệ dễ dàng hơn. Các trang web cung cấp cho các tác giả môi trường để chia sẻ tác phẩm của họ với cộng đồng độc giả trực tuyến. Các trò chơi điện tử cũng có sức hấp dẫn đặc biệt với các tác giả, khi các trò chơi có thưởng thường có cốt truyện cuốn hút, dẫn dắt người chơi đến tận cùng của giá trị chân - thiện - mỹ, nhất là giới trẻ. Các tác phẩm này không chỉ đơn thuần là những sản phẩm số, mà còn là những tác phẩm mang lại trải nghiệm tuyệt vời.
Chính vì vậy, nâng cao giá trị tác phẩm văn học nghệ thuật trong môi trường số ở Việt Nam hiện nay là một tất yếu để văn nghệ sĩ dấn thân vào lĩnh vực công nghiệp văn hóa. Nhưng môi trường số có nhiều thuận lợi, cũng không ít thách thức, ví dụ như vấn đề bản quyền và sự phụ thuộc vào công nghệ. Đây là một thách thức lớn. Để bảo vệ tác phẩm trực tuyến khỏi việc sao chép trái phép, cần áp dụng các biện pháp bảo vệ như sử dụng Luật Bản quyền, chuẩn hóa các quy tắc về việc sử dụng tác phẩm và tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên của các cơ quan chức năng. Trong khi đó, các qui định pháp luật, các cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm của mỗi quốc gia lại có những điểm khác nhau. Vì vậy, căn cứ để xử lý các hành vi vi phạm bản quyền trên nền tảng số cũng không giống nhau….
Bên cạnh đó, để phát triển công nghiệp văn hóa lĩnh vực VHNT cũng cần phải có một hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ chặt chẽ để bịt kín những lỗ hổng, những bất cập tạo điều kiện để VHNT phát triển trong môi trường số hội nhập.
Để khắc phục tình trạng này, trước tiên, Nhà nước cần sớm hoàn thiện pháp luật, thể chế hóa chính sách, thúc đẩy nguồn lực xã hội đầu tư vào cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính cho văn học nghệ thuật và văn nghệ sĩ ở mức cần thiết. Điều này sẽ tạo ra môi trường thúc đẩy sáng tạo nhằm tạo ra những tác phẩm có giá trị tham gia vào quá trình công nghiệp văn hóa.
Tạo nhiều không gian giao lưu, học hỏi để các hội viên, văn nghệ sĩ tiếp tục có điều kiện thuận lợi sáng tạo các tác phẩm văn học nghệ thuật đặc sắc, tiêu biểu, phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của thị trường, đóng góp vào phát triển công nghiệp văn hóa.
Đặc biệt, để phát triển công nghiệp văn hóa lĩnh vực VHNT rất cần sự chung tay đoàn kết, ý thức trách nhiệm của mỗi người dân, trước tiên là các văn nghệ sĩ. Các văn nghệ sĩ cần không ngừng nâng cao năng lực, ý thức đổi mới tư duy, sáng tạo, trong đó tập trung sáng tạo những tác phẩm văn học nghệ thuật thể hiện sự đa dạng về chủ đề, đề tài, nhất quán về quan điểm; khuyến khích các tác giả thử nghiệm các ý tưởng mới, tạo ra những tác phẩm độc đáo với phong cách riêng biệt, đậm đà bản sắc dân tộc./.