Khu vực 36 phố phường hình thành từ thời Lý - Trần (thế kỷ XI - XIII) và phát triển mạnh mẽ qua các triều đại, đặc biệt là thời Lê và Nguyễn. Nơi đây không chỉ là trái tim văn hóa của Thủ đô mà còn là nơi gìn giữ những nét đẹp cổ kính và giá trị tinh túy của một thời đã qua.
Mỗi con phố mang trong mình một cái tên và một câu chuyện riêng, gắn liền với nghề truyền thống và cuộc sống của người dân Tràng An. Từ Hàng Đào, Hàng Bạc đến Hàng Gai, Hàng Mã, Hàng Đồng, mỗi bước chân qua phố như lật mở những trang ký ức, gợi đưa ta trở lại thời kỳ khi người dân Hà Thành cần mẫn đục đẽo, dệt lụa hay bán hàng trên những sạp gỗ mộc mạc, bên những ngôi nhà mái ngói rêu phong, phảng phất hơi thở lịch sử.
Dù xã hội hiện đại không ngừng biến đổi, nhưng người dân các phố nghề vẫn trân quý và giữ gìn hồn cốt dân tộc. Tại phố Hàng Bạc vẫn còn đó những nghệ nhân làm đồ trang sức thủ công, hay Hàng Đào với những cửa hàng vải lụa gắn bó với đời sống người dân, phố Lãn Ông vẫn hành nghề Đông Nam dược. Những chương trình nghệ thuật dân gian như múa rối nước, hát xẩm, ca trù thường xuyên được tổ chức, thu hút đông đảo du khách tham quan và người dân địa phương, gợi nhắc những ký ức đẹp về Hà Nội xưa. Không gian phố đi bộ tại khu vực 36 phố phường cũng là nơi giới thiệu, lan tỏa văn hóa Hà Thành qua các hoạt động biểu diễn nghệ thuật, tạo cầu nối giúp thế hệ trẻ tiếp cận và gìn giữ di sản.
Sự giao thoa giữa cổ kính và hiện đại tạo nên một Hà Nội độc đáo - một Thủ đô ngàn năm văn hiến và cũng là một thành phố luôn mở rộng vòng tay đón nhận cái mới. Đó là hình ảnh một Hà Nội vững chãi và sinh động, không ngừng lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống song hành cùng nhịp sống hiện đại.
 |
| Chương trình âm nhạc dân gian "Hà Thành 36 phố phường" - một điểm nhấn văn hóa tại phố đi bộ, giúp du khách tìm hiểu nền văn hiến ở Thủ đô. |
Dòng chảy văn hóa đặc sắc
36 phố phường Hà Nội không chỉ là những con đường, ngõ nhỏ mà còn là tâm hồn của một thành phố mang đậm dấu ấn truyền thống. Dòng chảy văn hóa độc đáo được gìn giữ qua nhiều thế kỷ, nơi những giá trị truyền thống giao hòa cùng nhịp sống hiện đại, tạo nên bức tranh đô thị cổ kính nhưng vẫn sống động, nhiều sắc màu.
Dưới tán cây cổ thụ, dòng người vẫn qua lại, hồn phố cổ len nhẹ trong từng mái ngói phủ rêu, từng nhịp sống đô thị. Âm thanh từ tiếng chuông xe đạp, tiếng rao đêm hay tiếng cười nói rộn ràng nơi chợ sớm hòa cùng hương vị của phở, bánh cuốn tạo nên bức tranh cuộc sống vừa quen thuộc, vừa độc đáo.
Buổi sớm, ánh nắng len qua từng con hẻm nhỏ, tiếng rao lại vang lên cùng mùi thơm cà phê lan tỏa, mang lại cho phố cổ vẻ dịu dàng, yên bình. Khi đêm đến, không khí náo nhiệt bừng lên với mùi hương quyến rũ của phở, bún chả, nem rán và chè phố cổ, thể hiện lối sống của người dân nơi đây. Mỗi quán ăn, mỗi hàng trà đều mang đến trải nghiệm hấp dẫn, hòa quyện giữa hương vị và văn hóa Hà Nội.
Nằm trong lòng phố cổ, Tạ Hiện là điểm đến không thể bỏ qua khi khám phá Hà Nội. Khi màn đêm buông xuống, phố cổ trở nên sống động, nơi giao thoa giữa văn hóa Việt Nam và quốc tế, thu hút đông đảo du khách. Trên phố có những ngôi nhà cổ với kiến trúc Pháp vẫn giữ nguyên vẻ đẹp xưa cũ, nhưng bên trong là những quán cà phê và bar hiện đại, tạo nên một bầu không khí ấm cúng và thân thiện. Du khách tới đây không chỉ tìm thấy những sản phẩm địa phương mà còn có cơ hội giao lưu và làm quen với những người bạn mới từ khắp nơi trên thế giới.
Các hoạt động nghệ thuật dân gian như múa rối nước, hát xẩm, ca trù được tổ chức thường xuyên ở phố cổ, trở thành nét đẹp văn hóa và lưu giữ ký ức ngọt ngào. Các nghệ nhân dân gian với bàn tay khéo léo và tâm huyết đang tiếp nối và truyền dạy giá trị truyền thống cho thế hệ trẻ, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa ở đây. Dòng chảy văn hóa của phố cổ không chỉ là di sản vật thể mà còn là di sản phi vật thể, từ giao tiếp, ứng xử cho đến nghi lễ, tập tục. Hà Nội hiện có hơn 1.000 lễ hội đa dạng về quy mô và chủ đề, thể hiện tinh thần văn hiến ngàn năm và khát vọng của người Việt, của người Hà Thành.
Ông Tom Hiddleston, một vị khách người Anh chia sẻ: “Hà Nội quyến rũ hơn bất kỳ thành phố nào tôi từng đến bởi các di sản văn hóa phong phú, hàm chứa câu chuyện lịch sử đậm tính nhân văn, in đậm trong các lễ hội truyền thống”. Phố cổ Hà Nội, nhờ gìn giữ và phát huy nền tảng văn hóa, luôn gợi lên những hoài niệm và cảm xúc cho bất cứ ai từng ghé thăm.
 |
| Phố cổ Hà Nội về đêm. |
Tiếp nối mạch nguồn văn hóa Hà Nội
Với bề dày lịch sử hơn ngàn năm, Hà Nội là nơi hội tụ và giao thoa của nhiều loại hình văn hóa, tạo nên bức tranh phong phú và đa sắc. Văn hóa Hà Nội khởi nguồn từ những giá trị lịch sử bền vững, được truyền thụ và gìn giữ qua nhiều thế hệ người dân. Những di tích như Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hoàng Thành Thăng Long, Tứ Trấn Thăng Long, cùng các ngôi chùa cổ kính không chỉ là chứng nhân của thời gian, mà còn là kho báu lưu giữ tri thức và tín ngưỡng của dân tộc, nơi hội tụ tinh hoa văn hóa, trí tuệ và linh hồn người Việt.
Trong không gian phố cổ, sự hòa quyện giữa văn hóa truyền thống và hiện đại tạo nên bản sắc đặc trưng của Hà Nội. Các nghệ sĩ trẻ, nhà thiết kế, và doanh nhân ngày nay đang sáng tạo những sản phẩm độc đáo khi kết hợp nét văn hóa cổ truyền với phong cách hiện đại. Những hoạt động văn hóa nghệ thuật không chỉ diễn ra trong các lễ hội truyền thống mà còn lan tỏa qua các sự kiện văn hóa lớn nhỏ, thu hút đông đảo công chúng tham gia. Những lớp học nghệ thuật truyền thống không ngừng nỗ lực bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa dân gian trong nhịp sống hiện đại.
Du lịch văn hóa đang đóng vai trò quan trọng trong việc nối dài mạch nguồn văn hóa Hà Nội. Các tour tham quan phố cổ không chỉ mang đến cho du khách trải nghiệm phong phú mà còn quảng bá giá trị văn hóa đặc trưng của Thủ đô. Sự kết hợp giữa du lịch và bảo tồn văn hóa không chỉ giúp bảo vệ di sản mà còn tạo ra nguồn thu nhập cho cộng đồng, góp phần xây dựng ý thức cộng đồng về giá trị văn hóa phố cổ, từ đó khuyến khích người dân tham gia vào quá trình bảo tồn và phát huy di sản.
Các chương trình giáo dục, sự kiện văn hóa, hội thảo, và hoạt động nghệ thuật thường xuyên được tổ chức, không chỉ nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của văn hóa trong đời sống mà còn khuyến khích mỗi người gìn giữ bản sắc văn hóa. Từ biểu tượng cầu Nhật Tân với 5 nhịp dây văng tượng trưng cho 5 cửa ô của Hà Nội, đến những không gian biểu diễn nghệ thuật dân gian tại khu phố cổ, Thủ đô Hà Nội đang trên đà phát triển và hội nhập quốc tế vẫn giữ vững bản sắc riêng biệt.
 |
| Cầu Nhật Tân - một biểu tượng mới của Hà Nội đang trên đà hội nhập và phát triển. |
Khu phố cổ Hà Nội trở thành trung tâm biểu diễn các loại hình nghệ thuật dân gian như múa rối nước, chèo, tuồng, âm nhạc dân tộc. Các chương trình nghệ thuật được tổ chức trong không gian nhà hát nhỏ, phố đi bộ, thu hút đông đảo người dân và du khách, đặc biệt là giới trẻ, giúp khơi dậy niềm yêu thích và tự hào về di sản văn hóa. Thông qua quá trình bảo tồn, phát triển và giáo dục, Hà Nội không ngừng tiếp nối những giá trị văn hóa quý báu, tạo nên nền tảng cho một Hà Nội hiện đại, gắn bó với truyền thống ngàn năm.
Tất cả những đặc trưng văn hóa này đã hòa quyện và khiến 36 phố phường Hà Nội trở thành biểu tượng văn hóa đặc sắc của Thủ đô, một nơi lưu giữ và lan tỏa các giá trị truyền thống, đồng thời tiếp thu những giá trị văn hóa mới. Hà Nội là thành phố vừa cổ kính, vừa sôi động, xứng đáng với danh hiệu "Thủ đô ngàn năm văn hiến" và "Thành phố vì hòa bình"./.