“Nâng cao quyền năng kinh tế của phụ nữ ở Việt Nam” (AWEEV) là một dự án hỗ trợ phát triển sinh kế do chính phủ Canada tài trợ thông qua CARE - tổ chức nhân đạo hàng đầu chống đói nghèo toàn cầu và cứu trợ khẩn cấp, đã có mặt ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dự án được thiết kế nhằm nâng cao phúc lợi kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Dự án hướng tới 2.635 phụ nữ và nam giới người dân tộc thiểu số ở 9 xã thuộc hai huyện Tam Đường và Quang Bình của Lai Châu và Hà Giang.
AWEEV đặt mục tiêu tạo môi trường thuận lợi cho phụ nữ tham gia vào các hoạt động kinh tế (hợp phần dự án thứ nhất) và cùng với đó là tạo cơ hội cho họ tham gia vào các hoạt động tạo thu nhập thông qua đào tạo kỹ thuật và các nguồn lực để tạo ra sinh kế phù hợp với khí hậu, cải thiện khả năng tiếp cận tài chính và hiểu biết về tài chính, đồng thời tạo điều kiện khởi nghiệp cho các doanh nghiệp xã hội do phụ nữ lãnh đạo (hợp phần dự án thứ hai).
Giảm bớt gánh nặng chăm sóc và làm việc nhà cho phụ nữ
Ở hợp phần dự án thứ nhất, Dự án tập trung vào việc tạo môi trường thuận lợi cho các quyền kinh tế của phụ nữ. Dự án hợp tác với giới truyền thông để thúc đẩy quyền kinh tế của phụ nữ và đưa ra các giải pháp nhằm giảm bớt gánh nặng chăm sóc và làm việc nhà không được trả lương. Mặt khác, dự án hợp tác với Hội Phụ nữ tỉnh Lai Châu và tỉnh Hà Giang để tiến hành các hoạt động thay đổi chuẩn mực giới (bao gồm phân công lao động, ra quyết định, công việc chăm sóc không được trả công, phòng chống bạo lực trên cơ sở giới, sự tham gia của nam giới,...).
 |
| Những mẫu bếp được cải tiến giúp phụ nữ dân tộc thiểu số tiết kiệm thời gian nấu nướng, để có nhiều thời gian hơn chăm sóc cho bản thân và làm các công việc khác kiếm thêm thu nhập. |
"Cải thiện bếp đun củi để hỗ trợ giảm thời gian làm việc nhà" là một trong những hoạt động của Dự án góp phần giảm bớt gánh nặng chăm sóc và làm việc nhà không được trả lương. Thực tế cho thấy, phần lớn các hộ gia đình ở nông thôn và miền núi sử dụng bếp củi để nấu ăn. Phụ nữ - những người thường nấu nướng, cũng là người đi kiếm củi chính trong gia đình. Nghiên cứu của CARE tại Việt Nam đầu năm 2021 cho thấy phụ nữ trong cộng đồng dân tộc thiểu số dành trung bình 5 giờ mỗi ngày cho công việc chăm sóc và nội trợ không được trả lương, trong đó lấy củi/đốt củi là một trong ba công việc tốn nhiều thời gian nhất.
Nhận thấy thực trạng và thách thức trong việc sử dụng bếp củi mở tại các hộ gia đình, dự án AWEEV đã đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu dựa vào cộng đồng và hỗ trợ cải tiến bếp nấu nhằm giảm thiểu thời gian dành cho công việc chăm sóc không lương của mỗi gia đình. Về lâu dài, điều này có thể giúp phụ nữ có nhiều thời gian hơn cho các công việc được trả lương khác cũng như phục hồi sức khỏe.
Tại Lai Châu và Hà Giang, Dự án đã phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ hai tỉnh tổ chức Hội thi “Bếp tiện lợi, Vợi việc nhà” tại các xã dự án thuộc hai huyện Tam Đường và Quang Bình.
Cuộc thi còn ghi nhận sự tham gia của nam giới trong việc sáng chế, cải tiến bếp nấu ăn với mong muốn giúp phụ nữ giảm bớt thời gian, vất vả khi nấu nướng. Đã có gần 90 bếp lò đến từ 9 đội tham dự các cuộc thi. Một số được thiết kế dưới dạng bếp đơn và bếp đôi. Các mẫu bếp được cải tiến và đánh giá dựa trên các tiêu chí về thời gian đun nấu, số lượng củi sử dụng và xả thải. Những mẫu bếp được cải tiến giúp phụ nữ dân tộc thiểu số tiết kiệm thời gian nấu nướng, để có nhiều thời gian hơn chăm sóc cho bản thân và làm các công việc khác kiếm thêm thu nhập.
Chị Lò Thị Thương (bản Nà San, xã Bình Lư, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu) cho biết: Với chiếc bếp 3 giảm "Giảm khói, giảm củi, giảm thời gian", công việc nấu bếp trở nên dễ dàng hơn nhiều; bên cạnh đó có thể nấu được nhiều món ăn cùng lúc, giúp chị tiết kiệm thời gian nấu nướng, để có nhiều thời gian hơn chăm sóc cho bản thân và làm các công việc khác kiếm thêm thu nhập.
 |
| Nhờ có các bữa ăn trưa và dịch vụ chăm sóc cả ngày cho trẻ em tại trường, các bậc phụ huynh có nhiều thời gian hơn cho các hoạt động tạo thu nhập khác. |
Bên cạnh đó, hoạt động cải thiện dịch vụ chăm sóc trẻ để tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia vào các hoạt động kinh tế, góp phần nâng cao thu nhập cho hộ gia đình cũng đã phát huy được hiệu quả. Chẳng hạn như, tại điểm trường Xuân Hòa (xã Tiên Nguyên, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang), dự án đã hỗ trợ xây dựng mới bếp và nhà ăn cho trẻ, hỗ trợ cải tạo nhà chăm sóc, lớp học và cung cấp trang thiết bị dạy và chăm sóc trẻ. Việc trẻ được ăn bán trú tại trường, có điều kiện ăn ngủ tốt giúp các bậc phụ huynh, đặc biệt là phụ nữ có thời gian để làm kinh tế gia đình hơn.
Năm học 2023, điểm trường mầm non Xuân Hòa có 30 trẻ theo học, được phục vụ bán trú tại điểm. Trong những năm trước, nhà trường không thể tổ chức được nhà trẻ đầy đủ do hạn chế về cơ sở vật chất. Nhiều phụ huynh đã chọn cách cho con ở nhà thay vì phải mất công đưa đón một ngày 4 lần. Năm 2023 - 2024, nhờ sự hỗ trợ từ dự án AWEEV, trường có thể nâng cao chất lượng dịch vụ, chuẩn bị bữa trưa tại chỗ và cung cấp dịch vụ chăm sóc cả ngày cho trẻ em. Nhờ đó, phụ huynh có thể cho con đi học, tiết kiệm nhiều thời gian, công sức chăm sóc con và có thể dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động tạo thu nhập khác.
Thúc đẩy phụ nữ dân tộc thiểu số làm kinh tế
Ở hợp phần thứ hai, Dự án đã hợp tác với Sở Nông nghiệp hai tỉnh Hà Giang và Lai Châu để thực hiện các hoạt động đa dạng hóa thu nhập thông qua các mô hình sinh kế thân thiện với môi trường và chống chịu khí hậu do phụ nữ làm chủ.
Tại thôn Yên Lập, xã Yên Thành, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang, “Nhóm Tiết kiệm Tự quản” được thành lập vào tháng 6/2023 với 18 thành viên là phụ nữ dân tộc Tày trong thôn. Vào ngày 7 hàng tháng, các cuộc họp tiết kiệm và cho vay định kỳ được tổ chức. Vốn tiết kiệm giúp các thành viên trong nhóm chủ động tiếp cận khi có nhu cầu.
 |
| “Nhóm Tiết kiệm Tự quản” được thành lập vào tháng 6/2023 với 18 thành viên là phụ nữ dân tộc Tày trong thôn Yên Lập. |
Khi tham gia hoạt động dự án AWEEV, các thành viên trong nhóm đã thảo luận và lựa chọn đầu tư vào chăn nuôi vịt. Với điều kiện tự nhiên phù hợp với nhiều ao hồ, chăn nuôi vịt là một trong những lựa chọn tốt nhất để những người nông dân này phát triển sinh kế thích ứng với điều kiện khí hậu.
Các thành viên trong nhóm cũng có kinh nghiệm chăn nuôi gia cầm. Nuôi vịt đang nổi lên như một giải pháp thay thế cho chăn nuôi gà để đảm bảo an ninh lương thực và dinh dưỡng, tạo thu nhập và trao quyền cho phụ nữ. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu protein hàng ngày và tăng thu nhập cho các gia đình nông dân.
Dự án AWEEV cung cấp vốn sinh kế cho nhóm 30 triệu đồng, nhờ đó, đợt đầu tiên 10 hộ được vay vốn quay vòng không lãi suất trong 6 tháng để phát triển đàn vịt chăn nuôi.
Bên cạnh việc tự lo việc kinh doanh tại nhà, trong các buổi họp, các thành viên trong nhóm còn chia sẻ kinh nghiệm về cách chăm sóc, phòng chống dịch bệnh cũng như chia sẻ công việc giữa các thành viên trong gia đình.
Đến cuối tháng 10/2023, có 10 hộ nuôi vịt đầu tròn và phát triển tốt. Một số thành viên trong nhóm bán vịt để lấy thịt và trứng. Giá hiện nay là 100.000 đồng/kg mang lại thu nhập khá tốt cho người nông dân. Dự kiến các thành viên trong nhóm sẽ tiếp tục mở rộng chăn nuôi, sử dụng máy ấp trứng để tích cực tăng đàn nhằm tạo thu nhập cho các thành viên và giá trị cho thương hiệu vịt Yên Lập.
Chia sẻ về việc hỗ trợ sinh kế cho phụ nữ vùng cao, ông Nguyễn Đức Thành, Quản lý các dự án phát triển tổ chức CARE quốc tế tại Việt Nam cho biết: Dự án “Nâng quyền kinh tế của phụ nữ dân tộc thiểu số” (AWEEV) được triển khai trong giai đoạn 2021-2025, hướng đến hỗ trợ 2.635 phụ nữ và nam giới dân tộc thiểu số ở 6 xã của tỉnh Hà Giang và 3 xã của tỉnh Lai Châu với tổng kinh phí thực hiện trên 4,5 triệu đô la Canada.
Riêng tại Hà Giang, dự án đã được triển khai tại 6 xã, thị trấn của huyện Quang Bình với mục tiêu cải thiện đời sống kinh tế cho phụ nữ nông thôn nghèo, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số. Tính đến cuối tháng 5/2023, dự án đã hỗ trợ được 6 tổ nhóm với sự tham gia của 150 phụ nữ dân tộc thiểu số thực hiện mô hình sinh kế nuôi gà, lợn, dê và trồng lạc.
 |
| Hoạt động nuôi dê trong khuôn khổ hỗ trợ của dự án góp phần thúc đẩy phụ nữ làm kinh tế |
Tại thôn Hồng Sơn (xã Tiên Nguyên, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang), điều kiện sống của người dân còn chưa cao, đường từ thôn vào trung tâm xã dài gần 10km với địa hình dốc đá, gây nhiều khó khăn cho các hoạt động thường ngày của người dân. Trong số các vật nuôi thì dê là một trong những giống vật nuôi thích hợp nhất với địa hình miền núi, cao nguyên như thôn Hồng Sơn nên nhóm phụ nữ tham gia hoạt động sinh kế đã lựa chọn đầu tư loại hình chăn nuôi này ở quy mô hộ. Dự án AWEEV đã hỗ trợ quỹ sinh kế 40 triệu đồng cho nhóm và các thành viên được vay quay vòng 5 triệu đồng/hộ. Trong vòng thứ nhất bắt đầu từ tháng 05 năm 2023 đã có 08 hộ được vay vốn với đàn dê trên 40 con. Các hoạt động tổ chức nhóm, hướng dẫn kỹ thuật và cấp vốn cho hộ tham gia nhân rộng đàn dê chăn thả đã bước đầu mang lại hiệu quả cao. Sau sáu tháng có hộ đã xuất bán lứa đầu tiên.
Hiện nay, các mô hình sinh kế do dự án tài trợ vẫn đang được triển khai và phát triển tốt, góp phần cải thiện thu nhập, kinh tế hộ gia đình của phụ nữ dân tộc thiểu số.
Với mục đích hỗ trợ phát triển sinh kế do phụ nữ làm chủ được thiết kế nhằm nâng cao phúc lợi kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số ở Việt Nam, Dự án được kỳ vọng sẽ hỗ trợ trực tiếp Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội ở vùng miền núi và dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2030 (Nghị quyết số 88/2019/QH14), tập trung vào hỗ trợ sinh kế và cải thiện điều kiện sống của người dân tộc thiểu số tại 1.400 xã nghèo nhất cả nước. Dự án cũng sẽ trực tiếp góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030./.
*Ảnh trong bài do Dự án cung cấp.