Tính tiên phong gương mẫu của đảng viên là một yêu cầu khách quan, bắt nguồn từ vị trí, vai trò, sứ mệnh lịch sử của Đảng Cộng sản. Lênin đã chỉ ra rằng: “Không được lẫn lộn Đảng, tức là đội  tiên phong của giai cấp công nhân, với toàn bộ giai cấp”(1). Trong “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản”, Mác và Ăng ghen viết: “Về mặt thực tiễn, những người cộng sản là bộ phận kiên quyết nhất trong các đảng công nhân ở tất cả các nước, là bộ phận luôn luôn thúc đẩy phong trào tiến lên; về mặt lý luận, họ hơn bộ phận còn lại của giai cấp vô sản là ở chỗ họ hiểu rõ những điều kiện, tiến trình và kết quả chung của phong trào vô sản”(2). Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “Cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”(3). Như vậy, tính tiên phong gương mẫu là thuộc tính của đảng viên Cộng sản, là dấu hiệu để phân biệt đảng viên với người ngoài Đảng.

Kể từ ngày thành lập Đảng, trong suốt 86 năm lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn chăm lo xây dựng Đảng vững mạnh, trong sạch về chính trị, tư tưởng và tổ chức; trong đó, Đảng không ngừng giáo dục, rèn luyện, phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên và coi đó là nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng Đảng. Trên thực tế, đảng viên của Đảng đã tỏ rõ tính tiên phong gương mẫu. Trong kháng chiến chống xâm lược giành độc lập tự do, thống nhất đất nước, đã có rất nhiều đảng viên bất chấp mọi nguy hiểm, gian khổ, sẵn sàng hy sinh thân mình vì độc lập, tự do cho Tổ quốc. Những tấm gương kiên trung của các thế hệ đảng viên đã xây dựng, lưu giữ trong nhân dân hình ảnh cao đẹp về Đảng Cộng sản Việt Nam - một đảng “tận tậm, tận lực phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân”. Đảng sống trong lòng dân tộc vì đường lối cách mạng đúng đắn và còn vì đội ngũ đảng viên của Đảng luôn luôn phát huy vai trò tiên phong gương mẫu trong mọi điều kiện hoàn cảnh, đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của nhân dân lên trên hết.

Trong hoà bình xây dựng đất nước, đội ngũ đảng viên của Đảng đã phát huy vai trò tiên phong gương mẫu trên mọi lĩnh vực, tiên phong về chính trị tư tưởng, gương mẫu trong đạo đức, lối sống, có trách nhiệm cao trong thực hiện nhiệm vụ chức trách được giao. Vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên đã góp phần làm nên thắng lợi và thành tựu trong đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, hiện nay, có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái, biến chất, chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên. Nghị quyết Hội nghị lần thứ IV Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng đã chỉ rõ: “Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực sự sâu sát thực tế, cơ sở... Nhiều tổ chức đảng, đảng viên còn hạn chế trong nhận thức, lơ là, mất cảnh giác, lúng túng trong nhận diện và đấu tranh, ngăn chặn "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"; việc đấu tranh, phản bác những luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch, tổ chức phản động, phần tử cơ hội, bất mãn chính trị còn bị động, thiếu sắc bén và hiệu quả chưa cao. Trong khi đó, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới "tự diễn biến" , "tự chuyển hóa " chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Những hạn chế, khuyết điểm nêu trên làm giảm sút vai trò lãnh đạo của Đảng; làm tổn thương tình cảm và suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, là một nguy cơ trực tiếp đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ” (4). 

Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa những thập kỷ đầu thế kỷ XXI diễn ra trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều thuận lợi, thời cơ và không ít thách thức, nguy cơ. Trong bối cảnh xã hội mới, với những nội dung và hình thức mới không kém phần gay go, ác liệt. Tình hình đó càng đòi hỏi các đảng viên của Đảng phải phát huy vai trò tiên phong gương mẫu để góp phần giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với hệ thống chính trị, với toàn xã hội để thực hiện thắng lợi mục tiêu giữ vững độc lập dân tộc, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở nước ta.

Trong mỗi giai đoạn cách mạng, do yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng, do đòi hỏi thực tế lãnh đạo của Đảng và đòi hỏi của cuộc sống mà tính tiên phong gương mẫu  của đảng viên có nội dung, yêu cầu cụ thể khác nhau, thể hiện tập trung trong nhiệm vụ của đảng viên ghi trong Điều lệ Đảng. Song, nội dung duy nhất, cốt lõi nhất của tính tiền phong gương mẫu của đảng viên là: Đảng viên suốt đời phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng của Đảng, luôn luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân. Đảng viên Cộng sản chân chính phải luôn tự chất vấn mình đã làm được gì cho Đảng, cho Tổ quốc và cho nhân dân.

Trong điều kiện đảng cầm quyền, đảng viên thường được giữ (được đề cử và được bầu vào) các chức vụ trong bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở. Ở mỗi vị trí đó, do yêu cầu nhiệm vụ, tính tiên phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên có nội dung cụ thể khác nhau. Đảng viên chức vụ càng cao, càng quan trọng trong bộ máy Nhà nước càng đòi hỏi phải nêu cao tính tiên phong gương mẫu. Đồng thời, trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, các đảng viên của Đảng công tác trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở mỗi lĩnh vực ấy lại có những đòi hỏi cụ thể về tính tiên phong gương mẫu của người đảng viên. Vì vậy, trên cơ sở tiêu chuẩn và nhiệm vụ của đảng viên, các tổ chức đảng cần cụ thể hoá nội dung, yêu cầu tính tiên phong gương mẫu để làm cơ sở cho đảng viên phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện và  xem xét, đánh giá đảng viên.

Để phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên, phải xây dựng chính quyền các cấp vững mạnh, thực sự là chính quyền của dân, do dân, vì dân; xây dựng đội ngũ cán bộ vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng. tổ chức; phải xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, xây dựng cấp uỷ đảng các cấp cả về số lượng và chất lượng thực sự là cơ quan lãnh đạo cao nhất giữa hai kỳ đại hội. Trong tổ chức đảng, cần thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, đề cao tự phê bình và phê bình thường xuyên, có nề nếp và chất lượng là cách tốt nhất để giáo dục, rèn luyện và phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên. 

Gắn bó mật thiết với nhân dân là mối quan hệ thuộc về bản chất, là sức mạnh và là vấn đề sống còn của Đảng; phát huy dân chủ, tạo mọi điều kiện để nhân dân tham gia xây dựng Đảng là cách thức tốt nhất trong giáo dục, rèn luyện, phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên. 

Đảng viên là những con người sống và hoạt động trong môi trường văn hoá, xã hội Việt Nam. Xây dựng môi trường xã hội lành mạnh, giữ gìn, phát huy nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc góp phần rất tích cực trong việc phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của đội ngũ đảng viên. 

Xuất phát từ vị trí, vai trò lãnh đạo của Đảng, từ quy luật vận động nội tại của Đảng, để xây dựng đội ngũ đảng viên thực sự tiên phong gương mẫu, đòi hỏi phải thường xuyên chỉnh đốn Đảng. Thông qua chỉnh đốn, làm cho Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, thực sự là đội tiên phong có tổ chức và là tổ chức cao nhất của giai cấp công nhân, đảm bảo cho Đảng giữ vững vai trò lãnh đạo trong thời kỳ mới.

Trong điều kiện hiện nay, mỗi đảng viên phải tự giác học tập và rèn luyện, nghiêm túc trong tự phê bình và phê bình, đấu tranh với những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân. Người đảng viên thực sự có tính tiên phong bao giờ cũng lấy tiêu chuẩn đảng viên làm định hướng cho tư tưởng và hành động của mình cũng như để kiểm tra tư tưởng và hành động đó nhằm thường xuyên  tự “chỉnh đốn” mình, không phải đợi cho tổ chức đảng đề ra cuộc vận động mới tự phê bình./.

(1) V.I.Lênin, Toàn tập, Tập 8,  Tiến bộ, Mát-xcơva, 1979, tr. 289.

(2) C.Mác, Ph.Ăng ghen, Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H, 1995, tr. 614- 615.

(3) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, H, 1995, tr. 552.

(4) Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, 2016, tr 12.