Tập thể nữ các nhà khoa học nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng về khoa học và công nghệ nano, gồm các PGS.TS: Trần Kim Anh, Vũ Thị Bích, Phạm Thu Nga, Trần Hồng Nhung và Nguyễn Phương Tùng.
Thời gian qua, các nhà khoa học nữ đã đứng ra làm chủ nhiệm và thực hiện thành công 12 đề tài cấp Nhà nước, 17 đề tài cấp Bộ, 8 đề tài cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, 6 đề tài cấp quốc gia Nafosted. Các chị là tác giả và đồng tác giả của khoảng 636 bài viết, trong đó có khoảng 120 bài đăng trên tạp chí quốc tế và có trong danh mục ISI.
Trong số các công trình nghiên cứu khoa học, phải kể đến cụm công trình khoa học nổi bật của các chị là “Cụm công trình nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng về khoa học và công nghệ nano” nhằm hướng tới các ứng dụng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, y - sinh và dược học.
Đặc biệt hơn, đây cũng chính là những nhà khoa học nữ đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu sử dụng phương pháp sol-gel và hóa ướt, để chế tạo, sản xuất ra các loại bột kích thước nano mét (nm). Và cũng chính các chị đã nghiên cứu về các vật liệu bột phát quang chứa các ion đất hiếm, phục vụ cho việc sản xuất đèn ống huỳnh quang tiên tiến hiệu suất cao, phát ánh sáng trắng, sử dụng tiết kiệm bột phát quang; sản xuất đèn huỳnh quang phát trong các vùng phổ tử ngoại dùng chế tạo các bẫy đèn diệt côn trùng, phục vụ sản xuất nông nghiệp.
Cũng theo hướng nghiên cứu này, các nhà khoa học nữ đã đầu tư nghiên cứu các vật liệu nano kim loại hay còn gọi là vật liệu plasmonic, các hạt nano silica SiO2 chứa tâm mầu sử dụng cho các ứng dụng sinh học, chế tạo các đầu dò sinh học để phát hiện và hiện ảnh đặc hiệu vi khuẩn và tế bào ung thư; đồng thời, theo dõi sự xâm nhập của thuốc vào trong tế bào hay khối u trong cơ thể, phát hiện sớm tế bào ung thư.
Bên cạnh đó, các chị đã cùng dồn sức, tập trung nghiên cứu về hệ kính hiển vi huỳnh quang, cho phép chụp cắt lớp và dựng ảnh 3D tế bào và mô sống. Đây chính là công cụ đắc lực trong nghiên cứu sinh học và chẩn đoán y học. Thành công của đề tài nghiên cứu không những cung cấp cho phòng thí nghiệm một công cụ tiên tiến phục vụ nghiên cứu, giảng dạy, mà còn là tiền đề cho các nghiên cứu về xây dựng các phương pháp hiển vi quang học kỹ thuật số hiện đại tiếp theo của Viện Vật lý.
Với mục đích chế tạo ra các sản phẩm bio phục vụ đời sống, các nhà khoa học nữ lại miệt mài nghiên cứu cải tiến và thiết lập ra phương pháp công nghệ mới để tách hoạt chất Curcumin trong củ nghệ vàng của Việt Nam với hiệu suất chiết ly cao, số lượng lớn trong thời gian rút ngắn nhiều lần so với mô hình thông thường, nhằm phục vụ cho sản xuất nguyên liệu ngành dược sử dụng chất có nguồn gốc tự nhiên.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Ủy ban giải thưởng Kovalevskaia Nguyễn Thị Doan trao giải thưởng Kovalevskaia 2016 cho cá nhân và tập thể các nhà khoa học nữ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (thứ 2, thứ 3 từ trái qua) - Ảnh: Minh Châu
PGS.TS Phạm Thu Nga, thành viên của nhóm cho biết, cả 5 chị em đều đồng quan điểm khi đầu tư trí tuệ, tiền của cho ra những kết quả nghiên cứu thì phải áp dụng được vào thực tế. Dù mỗi người đều có thế mạnh riêng, thiên về một lĩnh vực riêng, người ở lĩnh vực vật lý - hóa học - khoa học vật liệu, người lại chuyên nghiên cứu các vật liệu mới... nhưng đều dành tâm huyết cho ứng dụng các vật liệu kích thước, cấu trúc nano. "Đề tài gần đây nhất nhóm đang làm là ứng dụng công nghệ nano để phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu trong các cây chè, hoa quả, các loại rau... cho kết quả nhanh" - chị Nga bật mí.
Trong khi PGS.TS Nguyễn Phương Tùng chuyên tâm nghiên cứu xây dựng các hệ sản phẩm đặc thù cho ngành dầu khí như: Chất hạ điểm đông, cải thiện tính lưu biến cho dầu thô paraphin, chất ức chế sa lắng muối, hệ polymer gel chịu nhiệt để bịt nước trong các giếng bơm ép tại móng mỏ Bạch Hổ, hệ chất hoạt động bề mặt bền nhiệt cho tăng cường thu hồi dầu hay các nghiên cứu ứng dụng hạt nano Fe3O4 biến tính bề mặt để xử lý ô nhiễm nước..., thì PGS,TS Trần Hồng Nhung lại hướng ứng dụng vào lĩnh vực y học nhằm phát hiện sớm một số bệnh như ung thư và một số bệnh khác.
Với kinh nghiệm, sự tận tình và tâm huyết trong nghiên cứu, các nhà khoa học nữ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã hướng dẫn 60 thạc sỹ, 20 tiến sĩ bảo vệ thành công luận án, luận văn tốt nghiệp. Nhiều học viên được hướng dẫn đã trở thành các kỹ sư, cử nhân, các nhà khoa học tiếp tục đi theo con đường của những người thầy.
Để nâng cao trình độ và tiếp cận được với những phương pháp nghiên cứu khoa học tiên tiến trên thế giới, các chị cũng hợp tác chặt chẽ, thường xuyên với các nhà nữ khoa học quốc tế như: Pháp, Mỹ, Anh, Hàn Quốc... “tham gia các hội thảo khoa học, đi học xa nhà trong thời gian dài, phải sắp xếp việc gia đình, học bổng đa phần lại thấp nhưng vì say mê nghiên cứu khoa học nên chúng tôi vẫn quyết tâm vượt qua tất cả để đạt hiệu quả cao nhất trong công việc. Trong điều kiện kinh phí nghiên cứu còn gặp nhiều khó khăn, chúng tôi đã chủ động trong việc tìm kiếm nguồn lực, kinh phí thu được trong quá trình thực hiện các đề tài dự án và hợp đồng nghiên cứu thử nghiệm, chúng tôi dùng để xây dựng phòng thí nghiệm”, các nhà khoa học cho hay.
Vất vả và phải đối mặt với không ít áp lực nhưng những cống hiến của các chị trong khoa học đã được ghi nhận xứng đáng khi vinh dự được nhận giải thưởng Khoa học công nghệ cho cụm công trình “Nghiên cứu cơ bản về quang học vật rắn”, Huy chương Vì sự nghiệp khoa học của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bằng khen “Nữ trí thức tiêu biểu Việt Nam giai đoạn 2010- 2015”; được cấp hai bằng sáng chế độc quyền đăng ký tại Liên bang Nga và Cộng hòa Belarus.
Mới đây, tập thể các nhà khoa học nữ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng là tập thể duy nhất được trao giải thưởng Kovalevskaia 2016 – giải thưởng tôn vinh những tập thể, cá nhân là các nhà khoa học nữ có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn, đem lại nhiều lợi ích trên các lĩnh vực của cuộc sống.