Tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đang được lấy ý kiến, Bộ LĐ-TB&XH đã đề xuất 8 nhóm hành vi bị nghiêm cấm trong thực hiện chính sách BHXH. Trong góp ý mới đây, BHXH Việt Nam đề xuất bổ sung hành vi cấm cầm cố, mua bán sổ BHXH; mượn hồ sơ, giấy tờ của người khác để tham gia BHXH.

Trên thực tế, thời gian qua  không ít người lao động (NLĐ) cầm cố, mua bán sổ BHXH dưới hình thức ủy quyền làm thủ tục đề nghị giải quyết hưởng BHXH một lần hoặc thậm chí không có ủy quyền. Việc này dẫn đến quyền lợi của NLĐ bị ảnh hưởng, phát sinh tranh chấp dân sự, khiếu nại, tố cáo trong việc cho vay, cầm cố… nhưng cơ quan BHXH không có căn cứ để giải quyết.

Ảnh minh họa. Nguồn: TL.

Khoản 2 Điều 2 Bộ luật dân sự quy định: “Quyền dân sự chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”. Như vậy, quyền mua bán, cầm cố là quyền dân sự, do đó khi phát sinh tranh chấp thì một trong những cơ sở pháp lý để cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp là căn cứ vào việc hành vi này có bị pháp luật nghiêm cấm hoặc hạn chế quyền hay không.

Sổ BHXH không phải là một loại giấy tờ tùy thân, một loại tài sản hoặc một loại giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu đối với tài sản (như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cổ phiếu hay sổ tiết kiệm…). Sổ BHXH là một loại giấy tờ ghi nhận quá trình tham gia BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), BHYT của NLĐ mà quá trình đó có sự tham gia đóng góp của cả NLĐ, người sử dụng lao động và sự hỗ trợ của Nhà nước (nếu có). Do đó, sổ BHXH không thể xem là một loại tài sản thuộc sở hữu của NLĐ có quyền định đoạt như mua bán, cầm cố, thế chấp…

Ngoài ra, nếu coi sổ BHXH là một loại tài sản và không thể quy định hạn chế quyền định đoạt đối với tài sản của NLĐ thì họ không chỉ có quyền mua bán, cầm cố, thế chấp sổ BHXH mà còn có quyền tặng cho, thừa kế… sổ BHXH.

Như vậy, theo BHXH Việt Nam việc chính sách BHXH quy định chế độ tuất sẽ không còn ý nghĩa. Điều này không phù hợp với bản chất của BHXH, đó là đảm bảo an sinh xã hội và có sự chia sẻ giữa những người cùng tham gia và khiến sổ BHXH trở nên giống với hợp đồng bảo hiểm thương mại.

Trước tình trạng nhiều NLĐ mượn các loại giấy tờ như giấy khai sinh, bằng cấp, chứng chỉ, sơ yếu lý lịch… của người thân, bạn bè để tham gia BHXH, BHXH Việt Nam cũng đề xuất cần cấm hành vi này do dễ dẫn đến trùng thông tin tham gia BHXH với “chính chủ” hoặc có sự không thống nhất trong hồ sơ, giấy tờ khi giải quyết hưởng các chế độ BHXH./.