Tách thu nhập để "né" đóng bảo hiểm xã hội
 |
| Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội |
Ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 đã quy định lộ trình từ năm 2018, đối với người lao động đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động.
Đến nay, mặc dù tiền lương ở khu vực doanh nghiệp đã từng bước được cải thiện, song mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vẫn còn khoảng cách nhất định so với tiền lương thực tế của người lao động.
Theo số liệu của cơ quan bảo hiểm xã hội, hiện nay tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc bình quân trong cả hệ thống, bao gồm cả khu vực Nhà nước và ngoài Nhà nước trong năm 2022 là 5,73 triệu đồng. Xét riêng ở khu vực doanh nghiệp cũng có sự chênh lệch về mức lương đóng bảo hiểm theo từng loại hình, trong đó cao hơn cả là ở khu vực FDI. Về cơ bản, tiền lương đóng bảo hiểm xã hội thấp nhất chủ yếu rơi vào khu vực doanh nghiệp tư nhân, ngoài quốc doanh.
Trong khi đó, Nghị quyết số 28 của Trung ương về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội cũng đặt ra vấn đề tới đây khi sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội thì tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của khu vực doanh nghiệp tiến tới ít nhất bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động.
Mặt khác, theo số liệu của Tổng cục Thống kê thì mức thu nhập bình quân của nhóm lao động làm công ăn lương năm 2022 là 7,54 triệu đồng/tháng, nếu so với mức 5,73 triệu đồng tiền lương đóng bảo hiểm xã hội thì mức này vẫn còn khoảng cách khá xa.
Đáng chú ý, tại một số doanh nghiệp vẫn tồn tại tình trạng tách thành nhiều khoản trợ cấp, bổ sung khác để không đóng bảo hiểm xã hội. “Qua quá trình các cơ quan đi thanh tra, kiểm tra đã phát hiện một số đơn vị tách các khoản thu nhập. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng nhất định đến việc thụ hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội của người lao động, đặc biệt là mức hưởng lương hưu khi về già do mức hưởng được tính trên mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động”, ông Cường nhìn nhận.
Khó quy định cứng các phụ cấp lương tính đóng bảo hiểm xã hội
Mức lương đóng bảo hiểm xã hội là một nội dung được quan tâm tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đang được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội lấy ý kiến.
Cụ thể, dự thảo luật đề xuất hai phương án tiền lương làm căn cứ tính đóng bảo hiểm xã hội hàng tháng, áp dụng với lao động khu vực doanh nghiệp trả lương tối thiểu vùng.
Phương án một giữ nguyên quy định hiện hành. Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội gồm lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được xác định bằng mức tiền cụ thể ghi trong hợp đồng lao động. Điều này gây thiệt cho lao động bởi quá trình làm việc các khoản trên đều thay đổi.
Phương án hai là tiền lương tháng bao gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung theo quy định của Bộ luật Lao động. Theo cách này, tiền được tính đóng bảo hiểm xã hội bao gồm cả khoản xác định được trước lẫn biến động trong quá trình làm việc của lao động. Như vậy, nền tiền lương đóng bảo hiểm xã hội của người lao động sẽ được nâng lên để hưởng lương hưu cao hơn.
 |
| Ảnh minh họa |
Song ông Nguyễn Duy Cường cũng cho biết, thực tế từ lần sửa đổi Luật trước, vấn đề có nên quy định cứng các khoản phụ cấp đã được đặt ra, nhưng không thể quy định được cụ thể danh sách các khoản phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Bởi vì pháp luật lao động đã quy định chung việc xây dựng cơ chế tiền lương, thang bảng lương của khu vực doanh nghiệp là hoàn toàn giao cho doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp được xây dựng các khoản và từng đơn vị lại có những quy định khác nhau. "Thậm chí có doanh nghiệp đã gửi tới Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội danh sách hơn 100 khoản, như vậy không xây dựng cứng các khoản làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội được”, ông Cường nói.
Việc quy định cứng các khoản phụ cấp chỉ thực hiện được ở khu vực Nhà nước. Bởi lẽ, ở khu vực này, Nhà nước đã ban hành thang lương, bảng lương nên quy định cứng được các khoản phụ cấp làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi được lấy ý kiến nhân dân đến tháng 4, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 6, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp tháng 10/2023 và thông qua tại kỳ họp giữa năm 2024./.