Ngày 28/8, Hệ thống tiêm chủng VNVC chính thức đưa vào tiêm chủng vắc xin mới phòng 23 chủng vi khuẩn phế cầu gây ra các bệnh lý nghiêm trọng như viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm phổi kèm nhiễm trùng huyết và viêm phổi mắc phải tại cộng đồng.
 |
| VNVC ra mắt vắc xin mới phế 23. |
Vắc xin phế cầu 23 do hãng dược phẩm MSD (Mỹ) sản xuất hiện đã có mặt ở gần 50 quốc gia trên thế giới, tuy nhiên đây là lần đầu tiên người dân Việt Nam có cơ hội được tiêm vắc xin này.
Vắc xin dành cho trẻ em từ 2 tuổi và người lớn, đặc biệt hiệu quả cao ở người cao tuổi có bệnh nền; người suy giảm chức năng hô hấp do từng mắc Covid-19 như ho kéo dài, khan tiếng, khó thở, thở mệt, viêm phế quản; nhóm đối tượng nguy cơ cao (người trên 65 tuổi, người suy giảm miễn dịch như mắc bệnh HIV, ung thư, bất thường chức năng lách, cắt lách, bệnh hồng cầu hình liềm, suy thận mạn, hội chứng thận hư, người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch…).
Bà Vũ Thị Thu Hà, Giám đốc Cung ứng của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, trong gần 8 năm qua, VNVC đã cùng các hãng vắc xin đưa về Việt Nam 10 loại vắc xin mới, giúp hạn chế tối đa tình trạng khan hiếm vắc xin, đặc biệt là giúp phòng nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ em và người lớn.
Hiện vắc xin phế cầu 23 đã có đầy đủ tại gần 200 trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc, được bảo quản an toàn trong hệ thống hàng trăm kho lạnh đạt chuẩn GSP chất lượng quốc tế và sẵn sàng triển khai tiêm rộng rãi cho trẻ em từ 2 tuổi, người lớn, người cao tuổi có bệnh nền.
Vắc xin phế cầu 23 đã được đưa vào sử dụng tại gần 50 quốc gia trên toàn thế giới như Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Úc, Singapore… với hơn 400 triệu liều đã được tiêm để bảo vệ cho cộng đồng. Đây là vắc xin phòng 23 chủng vi khuẩn khác nhau của phế cầu, là những chủng tiêu biểu trong số những tác nhân gây bệnh phế cầu xâm lấn, bao gồm: 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19A, 19F, 20, 22F, 23F, 33F.
Lịch tiêm vắc xin phế cầu 23 sẽ tùy theo độ tuổi và lịch sử chủng ngừa. Vắc xin được khuyến cáo tiêm bổ sung cho trẻ em và người lớn đã tiêm vắc xin phế cầu 10 và 13 để củng cố hiệu quả và tăng cường bảo vệ trước các chủng phế cầu khác mà hai loại vắc xin này chưa có. Trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn tiêm một liều cơ bản. Người có nguy cơ cao mắc bệnh cần tiêm chủng lại sau liều cơ bản 5 năm hoặc theo chỉ định của bác sĩ điều trị.
Theo số liệu thống kê, trong năm 2021, có gần 9,8 triệu người mắc các bệnh lý phế cầu, nguy cơ tử vong lên đến 25% ngay cả khi được điều trị và sử dụng kháng sinh hợp lý. Theo WHO, trẻ em và người cao tuổi ở các nước đang phát triển chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, ước tính mỗi năm có 1 triệu trẻ tử vong do phế cầu.
BS Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, vi khuẩn phế cầu được nhà khoa học Louis Pasteur phân lập lần đầu tiên vào năm 1881, đến nay đã có hơn 100 tuýp huyết thanh phế cầu khuẩn khác nhau được tìm thấy.
Vi khuẩn phế cầu gây ra 2 dạng bệnh lý gồm bệnh lý phế cầu xâm lấn (viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi kèm nhiễm trùng huyết) và bệnh lý phế cầu không xâm lấn (viêm xoang, viêm tai giữa, viêm phổi,...). WHO ước tính mỗi năm trên thế giới có 1,6 triệu người chết do bệnh phế cầu khuẩn, chủ yếu do viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết. Hơn 90% số ca tử vong do phế cầu xảy ra ở các nước đang phát triển.
 |
| Tiêm vắc xin phòng bệnh phế cầu tại VNVC. |
Phế cầu khuẩn thường trú trong hầu họng của mỗi người mà không gây ra bệnh còn gọi là người lành mang trùng. Khi cơ thể suy giảm miễn dịch hoặc gặp vấn đề sức khỏe, chúng sẽ nhân cơ hội tấn công vào các bộ phận như não, phổi, máu… và gây bệnh. Vi khuẩn phế cầu có thể lây sang cho người khác qua giọt bắn từ đường hô hấp của người bệnh, người lành mang trùng. Trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ là nguồn lây chính của vi khuẩn phế cầu, có thể dao động từ 27-85%. Trẻ em hoặc người lớn mang vi khuẩn phế cầu có thể không biểu hiện triệu chứng là nguồn lây tiềm ẩn cho cộng đồng.
Tại Việt Nam, chi phí trung bình cho mỗi bệnh nhân mắc các bệnh do phế cầu lên đến hàng chục thậm chí hàng trăm triệu đồng, chưa kể chi phí chăm sóc người bệnh lâu dài sau điều trị.
Theo bác sĩ Chính, các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh và gặp biến chứng nặng do phế cầu khuẩn cao hơn là trẻ nhỏ do có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh, người cao tuổi, đặc biệt người từ 65 tuổi trở lên, người có các bệnh mạn tính đi kèm như tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính, đái tháo đường, bệnh gan mạn tính…; người từng mắc Covid-19 có chức năng hô hấp suy giảm; người có hệ miễn dịch suy yếu như mắc bệnh HIV, ung thư, bất thường chức năng lách, cắt lách, bệnh hồng cầu hình liềm, suy thận mạn, hội chứng thận hư, người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch…
Tiêm đầy đủ các loại vắc xin phòng phế cầu giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh và tử vong ở những đối tượng này, lịch tiêm vắc xin tùy theo độ tuổi và lịch sử chủng ngừa. Trước khi tiêm vắc xin phế cầu 23, trẻ em và người lớn cần hoàn thành phác đồ tiêm vắc xin phế cầu 10 hoặc vắc xin phế cầu 13. Với trẻ đã vắc xin phế cầu 10, nên tiêm 1 liều vắc xin phế cầu 13 khi trẻ từ 2 tuổi, sau đó tiêm vắc xin phế cầu 23.
Phân tích nguyên nhân người đã tiêm vắc xin phế cầu 10 và 13 vẫn cần tiêm thêm vắc xin phế cầu 23, bác sĩ Chính cho biết theo nghiên cứu, hiện các chủng vi khuẩn phế cầu 23 chiếm 80-90% bệnh phế cầu xâm lấn trên toàn thế giới. Trong khi đó, 11 tuýp huyết thanh chỉ có trong phế cầu 23 mà không có trong bất kỳ các vắc xin nào tại Việt Nam gồm: 2, 8, 9N, 10A, 11A, 12F, 15B, 17F, 20, 22F, 33F.
Việc tiêm bổ sung vắc xin phế cầu 23 tạo cơ hội cho cơ thể tiếp cận lại các tuýp huyết thanh có trong vắc xin phế cầu 10 và phế cầu 13 đã tiêm trước đó, củng cố hiệu quả bảo vệ đồng thời phòng thêm các chủng phế cầu mới, nguy hiểm khác không có trong vắc xin phế cầu 10, phế cầu 13, tăng cường khả năng chống lại các bệnh do phế cầu khuẩn xâm lấn hiệu quả hơn.
Việc tiêm đầy đủ các loại vắc xin phế cầu còn tạo đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ và lâu dài. Mỗi loại vắc xin có những ưu điểm riêng và bổ sung cho nhau để tạo nên hiệu quả phòng bệnh tối ưu. Ví dụ, vắc xin phế cầu 23 không giảm được tỷ lệ người lành mang trùng ở nhóm tiêm vắc xin, không tạo được miễn dịch cộng đồng như vắc xin phế cầu 10 và 13.
Các tổ chức y tế như CDC Mỹ đều khuyến nghị tiêm vắc xin phế cầu 23 cho những người đã tiêm phế cầu 10 hoặc 13, đặc biệt là nhóm có nguy cơ cao mắc phế cầu xâm lấn hoặc đã tiêm phòng từ lâu.
Bác sĩ Chính cho biết, nhiều nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của vắc xin phế cầu 23 lên đến 86% trong việc phòng ngừa bệnh lý do phế cầu khuẩn xâm lấn và viêm phổi ở người cao tuổi và người có bệnh nền. Cụ thể, vắc xin phế cầu 23 có thể giảm tỷ lệ mắc bệnh lý do phế cầu khuẩn xâm lấn từ 57% đến 85% tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và bệnh lý nền. Trong đó, nếu xét theo từng nhóm bệnh lý nền, vắc xin phế cầu 23 giúp giảm nguy cơ mắc phế cầu đến 65% với nhóm bệnh phổi mạn tính, 73% với nhóm có bệnh mạch vành, 77% với nhóm cắt lách và 84% với nhóm đái tháo đường.
“Trẻ em và người lớn rất cần tiêm vắc xin sớm và đầy đủ các loại vắc xin phế cầu để bảo vệ toàn diện khỏi hàng chục chủng phế cầu khuẩn thường gặp và nguy hiểm tại Việt Nam. Tiêm vắc xin phế cầu đầy đủ giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh, giảm tỷ lệ nhập viện, ngăn ngừa biến chứng nặng do phế cầu gây ra, đặc biệt ở nhóm trẻ em, người lớn tuổi, người có bệnh nền vì có nguy cơ cao mắc các biến chứng nghiêm trọng, tăng tỉ lệ nhập viện, kéo dài thời gian điều trị và tăng chi phí điều trị”, bác sĩ Chính khuyến cáo.
Ngay trong ngày đầu triển khai, VNVC ghi nhận nhiều khách hàng là trẻ em, người cao tuổi đã từng tiêm vắc xin phế cầu 10 và 13 trước đây đến để tiêm vắc xin phế cầu 23, tăng cường bảo vệ sức khỏe hệ hô hấp trong thời điểm giao mùa./.