Ngày 05/6, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (VASS) tổ chức Lễ phát động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới 05 tháng 6 và Tháng hành động vì môi trường năm 2024; đồng thời tổ chức Hội thảo với chủ đề "Bảo vệ môi trường các di sản thiên nhiên theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020".
Hội thảo thu hút sự quan tâm và tham gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia và cán bộ trong lĩnh vực môi trường; đồng thời, tạo diễn đàn để thảo luận, chia sẻ những biện pháp thiết thực nhằm bảo vệ và phát triển bền vững các di sản thiên nhiên quý báu của đất nước.
 |
| Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Phan Chí Hiếu phát biểu khai mạc. Ảnh: TT |
Phát biểu khai mạc Lễ phát động, TS Phan Chí Hiếu - Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội cho biết, hiện nay nhân loại đang phải đối mặt với khủng hoảng về khí hậu, ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên. Với mô hình sản xuất và tiêu dùng tiêu tốn nhiều tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, cùng với sự gia tăng dân số thế giới dự kiến chạm tới ngưỡng 9,6 tỷ người vào năm 2050, sẽ phải cần tới 3 Trái đất mới đáp ứng được nhu cầu sinh sống của nhân loại. Thực trạng đó buộc chúng ta phải nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, Ngày Môi trường thế giới có ý nghĩa cực kỳ lớn đối với môi trường sống của con người trên toàn thế giới. Thông qua đó, các vấn đề môi trường trở nên nhân văn hơn. Do vậy, nhân sự kiện Ngày Môi trường thế giới và Tháng hành động vì môi trường năm 2024, Chủ tịch Viện Hàn lâm đề nghị mỗi người bằng những hành động cụ thể, thiết thực góp phần bảo vệ môi trường, bảo vệ hành tinh trái đất. Phát triển kinh tế - xã hội phải gắn với bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên. Việc lựa chọn chủ đề Hội thảo ngày hôm nay cũng góp phần quan trọng trong cung cấp những cơ sở khoa học và thực tiễn giữa khai thác, sử dụng bền vững di sản thiên nhiên gắn với bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường - một trong những nội dung đang được quan tâm hiện nay.
Phát biểu đề dẫn hội thảo, TS. Nguyễn Song Tùng - Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), với vị trí và điều kiện tự nhiên đặc thù, Việt Nam có nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp, độc đáo và được biết đến là một trung tâm đa dạng sinh học của thế giới với các hệ sinh thái tự nhiên phong phú và đa dạng; nhiều loài hoang dã, đặc hữu quý hiếm; nhiều nguồn gen có giá trị. Việt Nam tự hào vì được Tổ chức UNESCO thế giới công nhận 22 di sản thế giới, trong đó có nhiều di sản thiên nhiên.
Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Song Tùng những năm gần đây, các hệ sinh thái tự nhiên và đa dạng sinh học của Việt Nam đang bị suy giảm với tốc độ rất nhanh. Trước bối cảnh này, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, trong đó tại Điều 20, khái niệm, phân loại và các tiêu chí của Di sản thiên nhiên được quy định. Đồng thời, Luật Bảo vệ môi trường cũng yêu cầu các chủ dự án đầu tư phải thực hiện đánh giá tác động môi trường đến di sản thiên nhiên.
 |
| Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: TT |
Thực tiễn những năm qua cho thấy, các di sản văn hóa, tự nhiên đã góp phần ngày càng quan trọng trong việc phát triển du lịch của đất nước. Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên và văn hóa thế giới, trong đó có 5 di sản văn hóa, 3 di sản thiên nhiên và 1 di sản hỗn hợp. Ngoài ra, UNESCO đã vinh danh 3 công viên địa chất toàn cầu, đó là Công viên địa chất toàn cầu cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang; Công viên địa chất toàn cầu Non Nước Cao Bằng và Công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông. Hiện 3 công viên địa chất toàn cầu này đã trở thành những điểm đến du lịch hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.
Sự ghi nhận của UNESCO không chỉ tiếp tục góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam, mà còn tiếp thêm động lực biến “sức mạnh mềm” đó thành nguồn lực nội sinh quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, du lịch và sự phát triển bền vững của đất nước ta.
Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà được UNESCO công nhận Di sản Thế giới, trở thành Di sản Thế giới liên tỉnh, thành phố đầu tiên ở Việt Nam, là bài học kinh nghiệm hữu ích trong việc kết hợp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới nói riêng, di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh nói chung ở Việt Nam trong những năm tới.
Tuy nhiên, khu vực ven bờ vịnh tiếp giáp với nhiều địa phương có tốc độ phát triển đô thị mạnh mẽ. Trên vịnh là nơi diễn ra nhiều hoạt động kinh tế-xã hội phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực như: Du lịch; nuôi trồng, khai thác thủy sản; giao thông cảng biển… đã tạo ra nhiều sức ép đa chiều đối với Di sản Vịnh Hạ Long, đặc biệt là vấn đề bảo vệ môi trường. Do đó, vấn đề bảo vệ môi trường di sản cần được quan tâm, giám sát đặc biệt.
Phân tích sâu hơn về vấn đề này, TS Trần Ngọc Cường, nguyên Trưởng phòng Sinh thái - Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học chia sẻ, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định bảo vệ môi trường đối với di sản thiên nhiên: Dự án đầu tư xây dựng thực hiện trong vùng lõi của di sản thiên nhiên hoặc có sử dụng đất của vùng lõi, chuyển đổi mục đích sử dụng đất của vùng đệm của di sản thiên nhiên phải thực hiện đánh giá tác động môi trường, trong đó có đánh giá chuyên đề về tác động tới thiên nhiên, đa dạng sinh học của di sản thiên nhiên theo hướng dẫn kỹ thuật của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
TS. Phạm Thị Trầm, Viện Địa lý nhân văn (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho rằng, di sản thiên nhiên của Việt Nam rất đa dạng và là nguồn vốn tự nhiên quý giá, cung cấp nhiều dịch vụ hệ sinh thái có giá trị cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như đời sống của cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, nguồn vốn tự nhiên này đang bị suy giảm do tác động của các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Do vậy, cần có những hướng dẫn kỹ thuật đánh giá tác động môi trường chi tiết của dự án đầu tư đến di sản thiên nhiên nhằm đáp ứng các yếu tố pháp lý, khoa học và thực tiễn.
Trong khuôn khổ hội thảo, các đại biểu cũng đi sâu chia sẻ, thảo luận, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết rằng, tất cả các địa phương sở hữu di sản thiên nhiên thế giới ở Việt Nam cần xác định, bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch. Do vậy, Hội thảo kiến nghị, đề xuất cho bao gồm: cần tiếp tục hoàn thiện các cơ sở pháp lý trong quản lý di sản; tuyên truyền, nâng cao hơn nữa nhận thức và vai trò, sự tham gia của cộng đồng; tăng cường công tác bảo vệ môi trường, sử dụng bền vững tài nguyên, phát triển du lịch bền vững. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản; đào tạo nâng cao năng lực của cán bộ quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Cũng tại Hội thảo, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phát động cuộc thi “Thanh niên VASS chung tay kêu gọi bảo vệ môi trường di sản thiên nhiên Việt Nam”./.