 |
| Cán bộ ngành Nông nghiệp hướng dẫn nông dân sử dụng máy bay phun thuốc phục vụ sản xuất cho cánh đồng lớn ở huyện Vĩnh Lợi. (Ảnh: Báo Bạc Liêu) |
Những năm qua, sản xuất lúa mặc dù gặp nhiều khó khăn, thách thức như biến đổi khí hậu, sâu bệnh gia tăng, giá cả các mặt hàng vật tư nông nghiệp đầu vào tăng, yêu cầu tăng năng suất nhưng phải giảm các yếu tố đầu vào, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường… Song sản xuất lúa của tỉnh Bạc Liêu vẫn đạt ở mức tăng trường khá, đảm bảo mục tiêu an ninh lương thực và cung cấp một phần cho xuất khẩu ra ngoài tỉnh, góp phần quan trọng cho tăng trưởng chung của ngành Nông nghiệp.
Từng bước thử nghiệm đưa các ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất lúa
Nhằm đẩy mạnh việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, tỉnh Bạc Liêu từng bước hướng nông dân canh tác lúa ứng dụng công nghệ cao để nâng cao hơn giá trị của hạt gạo, tiến tới xây dựng thương hiệu lúa gạo có chất lượng. Do đó, nhiều loại máy móc, thiết bị đã được đưa vào sử dụng trong sản xuất thay thế lao động thủ công nặng nhọc, đáp ứng tính thời vụ, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, từ đó giảm chi phí trong sản xuất lúa.
Đồng thời, tỉnh triển khai nhiều chính sách khuyến khích nông dân đẩy mạnh cơ giới trong sản xuất nông nghiệp từ nguồn vốn chương trình khuyến nông và các chương trình lồng ghép khác… Từng bước thử nghiệm đưa các ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất như: Công nghệ máy bay không người lái để phun thuốc bảo vệ thực vật, bón phân, gieo sạ; Lắp đặt và đưa vào sử dụng Trạm giám sát côn trùng thông minh ứng dụng trong dự tính, dự báo sâu bệnh trên cây lúa (bẫy đèn thông minh) bước đầu cho kết quả rất khả quan, qua đó tính được thời điểm dịch hại xuất hiện trên đồng để có các biện pháp phòng trừ kịp thời, giảm thiểu mức độ thiệt hại.
Đến nay, tỉnh cũng đã và đang triển khai thực hiện được một số mô hình sản xuất lúa an toàn theo hướng hữu cơ, thực hiện các đề tài nghiên cứu, quy hoạch vùng để làm cơ sở phát triển hữu cơ trong thời gian tới.
Tỉnh Bạc Liêu luôn quan tâm, chỉ đạo sâu sát Ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các cấp và các ngành có liên quan tăng cường xây dựng chuỗi giá trị sản xuất thông qua việc tổ chức mời gọi, hợp tác, liên kết với doanh nghiệp, Hợp tác xã để thúc đẩy xây dựng vùng nguyên liệu và bao tiêu lúa gạo cho cô bác nông dân lồng ghép vào các chương trình khuyến nông hàng năm và các chương trình khác. Qua đó, đã hình thành và phát triển được vùng nguyên liệu lúa hàng hóa gắn liên kết sản xuất tập trung với tiêu thụ sản phẩm quy mô cánh đồng lớn, sản xuất từ 1-2 giống lúa/cánh đồng. Các giống lúa được bao tiêu chủ lực là giống lúa chất lượng cao, thơm như Nàng Hoa 9, OM18, Đài Thơm 8, ST24, ST25, RVT... Kết quả qua các mùa vụ, lợi nhuận sản xuất lúa của nông dân tăng thêm từ 1,2 - 1,8 triệu đồng/ha so với sản xuất truyền thống trước đây, chất lượng nông sản lúa gạo không ngừng được nâng lên, thu nhập của nông dân dần được cải thiện đáng kể. Từ đó góp phần giúp nông dân chuyển từ tư duy “sản xuất nông nghiệp” sang tư duy “kinh tế nông nghiệp”.
Trong thời gian qua, một số biện pháp đã được ngành Nông nghiệp tỉnh Bạc Liêu khuyến cáo nông dân áp dụng để giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa như: Chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ đất trồng lúa kém hiệu quả sang các loại cây trồng cạn khác, kết hợp nuôi trồng thủy sản; luân canh cây trồng cạn trên đất trồng lúa.
Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, sản xuất lúa của tỉnh Bạc Liêu nhìn chung vẫn còn manh mún, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, việc ứng dụng công nghệ cao vào trong sản xuất còn ít được người dân quan tâm do tâm lý nông dân sản xuất theo truyền thống, ngại thay đổi, chưa mạnh dạn đầu tư,... Hoạt động sản xuất thường xuyên phải đối mặt với các hiện tượng thời tiết cực đoan, sự phát sinh của nhiều đối tượng dịch hại mới ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất các trà lúa trong năm. Các yếu tố đầu vào của sản xuất nông nghiệp luôn biến động theo chiều hướng tăng, trong khi giá cả sản phẩm lúa gạo đầu ra không ổn định. Việc thực hiện hợp tác, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm từng bước được triển khai nhân rộng, nhưng quy mô còn nhỏ, chưa bền vững; chọn lựa và ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao còn gặp nhiều lúng túng, đặc biệt chưa được quan tâm đồng đều giữa các địa phương và đối tượng sản xuất.
Mặt khác, sản xuất lúa nói riêng và sản xuất nông nghiệp nói chung phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên và thời tiết, nên yếu tố rủi ro lớn. Đầu tư nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu khá lớn, điều này dẫn đến tâm lý e ngại đầu tư sợ rủi ro. Nguồn nhân lực có trình độ cao và kỹ năng chuyên nghiệp để đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực cho nông nghiệp 4.0 còn thiếu; Trình độ thấp của người lao động đã ảnh hưởng lớn đến việc tiếp cận khoa học công nghệ. Trong khi việc ứng dụng khoa học công nghệ cao, đặc biệt là chuyển đổi số trong sản xuất đòi hỏi người nông dân phải có kiến thức và trình độ nhất định. Doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số tham gia đầu tư còn rất ít trên địa bàn tỉnh; những mô hình ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số còn khá khiêm tốn, phần lớn các mô hình ứng dụng công nghệ cao ở một số khâu nhất định, ở một số hợp tác xã và doanh nghiệp; đại diện nông dân chưa đủ năng lực tổ chức sản xuất và chủ động tìm đầu ra sản phẩm cho nông dân, vẫn còn tình trạng trông chờ, ỷ lại vào nhà nước.
Giải pháp ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất lúa
Từ những khó khăn nêu trên, có thể thấy người trồng lúa tỉnh Bạc Liêu đang đối diện với nhiều thách thức về biến đổi khí hậu, sâu bệnh gia tăng khó quản lý, yêu cầu tăng năng suất, chất lượng nhưng phải giảm các yếu tố chi phí đầu tư đầu vào, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường,... Vì vậy, để thúc đẩy ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất lúa trong thời gian tới cũng như góp phần giải quyết cùng lúc nhiều vấn đề như giảm giá thành sản xuất; tạo ra sản phẩm chất lượng, tiến tới xây dựng được thương hiệu lúa gạo, tỉnh Bạc Liêu xác định tập trung thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp sau:
Tiếp tục phát triển các mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, ứng dụng công nghệ sinh học trong sản xuất lúa đã có trong thời gian qua để người dân học tập nhân rộng; xây dựng cánh đồng lớn gắn với liên bao tiêu sản phẩm lúa gạo theo chuỗi giá trị; hình thành và phát triển vùng sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu; mở rộng quy mô canh tác tôm - lúa gắn với phát triển sản phẩm tôm sạch - lúa an toàn... Qua đó, hình thành các vùng sản xuất lúa ứng dụng công nghệ cao để tạo sức lan tỏa trong cộng đồng.
Tăng cường hoạt động nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất như: Công nghệ lai tạo giống kết hợp công nghệ sinh học phân tử để tạo ra các giống lúa mới có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu; các chế phẩm sinh học phục vụ sản xuất nông nghiệp bền vững...; phối hợp với các Viện, Trường chủ động trong việc chọn tạo được một số giống lúa (lúa chất lượng cao, thơm, dược liệu) cho năng suất, chất lượng tốt, ứng dụng công nghệ mới,... phù hợp với điều kiện địa phương, nhằm nâng cao tính chủ động trong sản xuất. Gắn kết chặt chẽ hoạt động khoa học và công nghệ với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, người trồng lúa; khuyến khích và hỗ trợ mạnh mẽ các hoạt động phổ biến, chuyển giao, ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, công nghệ cao vào sản xuất.
Đẩy mạnh ứng dụng cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa. Cơ giới hóa đồng bộ với máy móc thích hợp là yếu tố cơ bản để tiến tới phát triển nền nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ 4.0 trong sản xuất.
Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến về quan điểm, chủ trương, giải pháp thực hiện phát triển công nghệ cao trong sản xuất lúa gạo, nhất là ở các địa bàn trọng điểm; tạo sự đồng thuận, thống nhất cao trong các ngành, các cấp và nông dân; làm thay đổi trong nhận thức, hành động, thói quen canh tác, cách bố trí nguồn lực và sự kết hợp đồng bộ trong triển khai thực hiện nhằm tạo ra các sản phẩm nông sản có giá trị gia tăng cao, góp phần tích cực trong việc nâng cao đời sống, thu nhập cho người sản xuất; Phổ biến các kết quả nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, giới thiệu mô hình doanh nghiệp, hợp tác xã công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất lúa gạo điển hình để tạo sức hút và lan tỏa rộng rãi đến người dân.
Rà soát, cập nhật, bổ sung và hoàn chỉnh cơ chế, chính sách có liên quan phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, cải cách thủ tục hành chính để thu hút và kêu gọi đầu tư trong và ngoài nước; Hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, người sản xuất tiếp cận được các chính sách của nhà nước để có đủ nguồn lực cho đầu tư phát triển sản xuất ứng dụng công nghệ cao.
Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được xác định là khâu “then chốt”. Cần tập trung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chuyên gia, nhất là nông dân sản xuất trực tiếp có đủ năng lực quản lý, đủ trình độ tiếp cận công nghệ hiện đại, phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao để giải quyết kịp thời những thách thức trong quá trình thực tiễn sản xuất đặt ra.
Tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, tìm đầu ra cho các sản phẩm lúa gạo ứng dụng công nghệ cao. Các cấp chính quyền địa phương, các ban, ngành, đoàn thể phải quán triệt sâu sắc và cùng với ngành Nông nghiệp tích cực tuyên truyền cho nông dân nhận thức, thấy được lợi ích của việc sản xuất theo chuỗi giá trị; đồng thời đẩy mạnh công tác vận động, mời gọi các Doanh nghiệp tham gia đầu tư liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản cho nông dân./.