Thực trạng xây dựng trái phép và những khó khăn trong việc quản lý
Một trong những vụ cháy đáng chú ý gần đây xảy ra vào rạng sáng ngày 18 tháng 8 tại kho xưởng thuộc thôn Dục Nội, xã Việt Hùng, huyện Đông Anh, TP Hà Nội. Đám cháy xảy ra tại một kho hàng có diện tích khoảng 1.000 m², với kết cấu khung thép và mái tôn. Các vật liệu chủ yếu trong kho là giấy và ván ép công nghiệp - những chất dễ cháy, khiến đám cháy lan nhanh và tạo ra nhiều khói độc hại. Tuy không có thiệt hại về người, tài sản trong kho xưởng bị thiêu rụi hoàn toàn, bao gồm xe tải và toàn bộ nhà xưởng. Đáng chú ý, kho xưởng này được xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp, chưa được nghiệm thu về PCCC, mặc dù đã bị xử phạt trước đó.
 |
| Triển khai chữa cháy tại một nhà xưởng. Nguồn cand.com.vn |
Một vụ cháy nghiêm trọng khác vào ngày 5 tháng 3 tại một xưởng sang chiết gas ở thôn Đỗ Hà, xã Khánh Hà, huyện Thường Tín, TP Hà Nội đã dẫn đến cái chết của một công nhân. Vụ cháy này cũng là một điển hình của các nhà xưởng trái phép không đảm bảo các điều kiện an toàn PCCC. Các vụ cháy như vậy không chỉ gây thiệt hại về tài sản mà còn đe dọa tính mạng của người lao động và người dân sinh sống quanh các khu vực này.
Thực tế cho thấy, tình trạng các cơ sở sản xuất xây dựng trái phép, đều không được kiểm tra, nghiệm thu về công tác PCCC. Trung tá Lê Xuân Đại, Phó đội trưởng Đội Cảnh sát PCCC và CNCH, CAH Đông Anh, cho biết, theo thống kê của Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH, CATP Hà Nội, trong 9 tháng đầu năm 2023, đã xảy ra 925 vụ cháy, nổ, gây thiệt hại về tài sản lên đến 8,5 tỷ đồng, trong đó có 665 vụ cháy tại nhà xưởng và các cơ sở sản xuất (chiếm gần 72% tổng số vụ cháy). Những nhà xưởng này hầu hết được xây dựng không có giấy phép hoặc chưa được nghiệm thu về công tác an toàn PCCC.
Các công trình này chủ yếu nằm ở các khu vực ngoại thành, nơi đất đai rộng rãi và các quy định quản lý chưa chặt chẽ. Vì vậy, các chủ doanh nghiệp có thể dễ dàng xây dựng nhà xưởng mà không phải tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn cháy nổ. Việc xây dựng các công trình trái phép này không chỉ thiếu các biện pháp an toàn mà còn làm gia tăng nguy cơ cháy nổ do việc sử dụng vật liệu dễ cháy, thiết bị điện không đảm bảo, cũng như thiếu các hệ thống chữa cháy cơ bản.
Các vụ cháy tại nhà xưởng không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản mà còn có tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng. Đám cháy tại kho xưởng ở huyện Đông Anh, chẳng hạn, đã tạo ra lượng khói và khí độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân trong khu vực. Việc cháy lan nhanh từ một nhà xưởng này sang những nhà xưởng lân cận cũng có thể gây ra thảm họa lớn nếu không kịp thời kiểm soát.
Ngoài thiệt hại về người và tài sản, những vụ cháy cũng tạo ra sự hoang mang, lo lắng trong cộng đồng và làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư. Khi một vụ cháy xảy ra, nó không chỉ gây tổn thất cho doanh nghiệp mà còn có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, ảnh hưởng đến việc làm và các hoạt động kinh tế trong khu vực.
Các công trình xây dựng trái phép, đặc biệt là các nhà xưởng và kho chứa hàng không tuân thủ quy định về PCCC, gần như đều được xây dựng trên đất nông nghiệp hoặc đất có dự án, và thường xuyên bị bỏ qua trong quá trình quản lý của chính quyền địa phương.
Bên cạnh sự lơ là trong việc thực thi quy định của các cơ quan chức năng, cũng cần phải nhìn nhận rằng nhiều chủ cơ sở sản xuất cũng thiếu trách nhiệm trong công tác đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy. Việc xây dựng nhà xưởng trái phép và thiếu đầu tư vào hệ thống PCCC là những hành vi chủ quan, vì lợi ích kinh tế trước mắt mà không nghĩ đến hậu quả lâu dài.
Các cơ sở sản xuất thường không đầu tư vào hệ thống chữa cháy đúng tiêu chuẩn, chỉ trang bị các phương tiện chữa cháy cơ bản như bình bọt. Với diện tích nhà xưởng lớn và các vật liệu dễ cháy, hệ thống chữa cháy tại chỗ này không thể đáp ứng yêu cầu phòng cháy chữa cháy khi sự cố xảy ra. Thực tế cho thấy, các vụ cháy thường bùng phát mạnh và gây thiệt hại lớn trước khi lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp kịp thời có mặt.
Các biện pháp cần thiết để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ
Để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ tại các nhà xưởng, kho bãi, đặc biệt là đối với các cơ sở sản xuất xây dựng trái phép, việc triển khai một loạt biện pháp đồng bộ là rất quan trọng. Đề xuất giải pháp ngăn chặn tình trạng này, Luật sư Nguyễn Phú Thắng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng: : "Đối với mỗi hành vi vi phạm quy định về PCCC thì mức xử phạt cao nhất cũng chỉ 50 triệu đồng theo quy định của Nghị định 167/2013. Trong khi đó các hành vi vi phạm này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản mà còn có tác động tiêu cực đến môi trường và cộng đồng. Chúng ta cần sửa đổi Nghị định 167 theo hướng xử phạt tiền lên đến hàng tỷ đồng đối với các hành vi vi phạm về PCCC, đồng thời có cơ chế không cấp giấy chứng nhận đầu tư cho các chủ đầu tư thường xuyên vi phạm về xây dựng, PCCC".
 |
| Một vụ cháy nhà xưởng lớn ở Bình Dương |
Luật sư Nguyễn Phú Thắng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cũng đưa ra một số biện pháp cần thiết để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ: Trước hết, tăng cường công tác kiểm tra và xử lý vi phạm là yêu cầu cấp bách. Các cơ quan chức năng phải thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với các công trình xây dựng, đặc biệt là các nhà xưởng, kho bãi, để phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm về an toàn phòng cháy chữa cháy. Các công trình không đáp ứng các tiêu chuẩn về PCCC cần bị đình chỉ hoạt động, yêu cầu khắc phục trước khi tiếp tục vận hành. Đồng thời, cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ để ngừng tình trạng xây dựng trái phép hoặc cải tạo công trình mà không bảo đảm yêu cầu về phòng cháy chữa cháy.
Bên cạnh đó, nâng cao ý thức và trách nhiệm của các doanh nghiệp trong công tác PCCC là yếu tố quyết định. Các chủ cơ sở sản xuất phải nhận thức rõ rằng đầu tư vào hệ thống PCCC không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là bảo vệ tài sản và tính mạng của người lao động. Chính quyền cần đẩy mạnh tuyên truyền, tổ chức các khóa đào tạo về phòng cháy chữa cháy cho chủ cơ sở và nhân viên, qua đó nâng cao nhận thức và trách nhiệm đối với công tác an toàn cháy nổ. Các doanh nghiệp cũng phải duy trì đội PCCC cơ sở và trang bị đầy đủ phương tiện chữa cháy ban đầu để có thể xử lý các sự cố ngay khi mới phát sinh.
Một biện pháp quan trọng khác là xây dựng cơ chế giám sát và báo cáo kịp thời. Cơ quan chức năng cần triển khai hệ thống giám sát chặt chẽ, sử dụng các công cụ kiểm tra và cảnh báo sớm về tình trạng an toàn phòng cháy chữa cháy tại các cơ sở sản xuất. Việc này không chỉ giúp phát hiện các vi phạm mà còn đảm bảo rằng các cơ sở luôn duy trì đủ các điều kiện an toàn cháy nổ. Chính quyền cũng nên khuyến khích các doanh nghiệp tham gia bảo hiểm cháy nổ, giúp giảm thiểu thiệt hại tài sản khi sự cố xảy ra và tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư đúng mức vào công tác phòng cháy.
Cuối cùng, các cơ quan chức năng phải xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi cho các doanh nghiệp, đồng thời áp dụng các chính sách hỗ trợ tài chính để các cơ sở có thể đầu tư vào hệ thống PCCC đạt chuẩn. Chính quyền cũng phải cải cách công tác cấp phép và giám sát xây dựng, bảo đảm rằng các công trình không chỉ phát triển về mặt kinh tế mà còn an toàn, bền vững trong công tác phòng cháy chữa cháy.