Nhân kỷ niệm 76 năm ngày Thương binh liệt sỹ (27/7/1947 - 27/7/2023), ngày 20/7, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò tổ chức khai mạc Trưng bày chuyên đề “Mầm xanh trên đá”.
Trưng bày được thể hiện qua 3 nội dung: Tuổi xanh nơi ngục lửa, Ngọn lửa Thành đồng, Ký ức không phai.
Phần nội dung “Tuổi xanh nơi ngục lửa” là những đóng góp của lớp lớp thanh thiếu niên và học sinh, sinh viên kháng chiến. Họ đã tham gia Đội Quân báo Thiếu niên Bát Sắt và âm thầm lập nên những chiến công xuất sắc. Với khoảng 40 thành viên trong độ tuổi từ 12 – 17, Đội Quân báo Thiếu niên Bát Sắt đã dũng cảm, mưu trí tham gia: mở đường bí mật cho lực lượng của ta trở lại Hà Nội, chuyển thư và tài liệu, rải truyền đơn, dẫn đường cho Công an quận 6 trừng trị những tên tay sai đắc lực của địch… Trong quá trình hoạt động, nhiều đội viên bị thực dân Pháp bắt, giam tại Nhà tù Hỏa Lò. Tại đây, các “chiến sỹ” trẻ tuổi vẫn can trường đấu tranh chống chế độ lao tù hà khắc, tham gia vượt ngục để trở về với cách mạng.
 |
| Các đại biểu tham quan trưng bày. (Ảnh: HL) |
Sống trong ách kìm kẹp của thực dân Pháp, những học sinh, sinh viên kháng chiến Hà Nội vẫn chung sức, đồng lòng, làm dấy lên một phong trào đấu tranh sôi nổi với nhiều hình thức như: bãi khóa, tổ chức lễ truy điệu học sinh Trần Văn Ơn bị địch sát hại, biểu diễn văn nghệ cổ vũ lòng yêu nước… Thực dân Pháp điên cuồng khủng bố, nhiều cán bộ, học sinh, sinh viên kháng chiến đã anh dũng hy sinh như: đồng chí Phạm Hướng, Nguyễn Sỹ Vân, Nguyễn Trọng Quang, Nguyễn Văn Khâm, Trịnh Khắc Dụng… Nhiều học sinh bị địch bắt, tra tấn và giam tại Nhà tù Hỏa Lò. Ở nơi “địa ngục trần gian”, noi gương cha anh, các tù nhân trẻ tuổi vẫn hăng hái tham gia các phong trào đấu tranh và tổ chức các lớp học văn hóa trong trại giam.
Nội dung “Ngọn lửa Thành đồng” kể về những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tuổi trẻ miền Nam - nơi Thành đồng Tổ quốc hăng hái dấn thân vào cuộc đấu tranh ác liệt, chống địch khủng bố, đòi hòa bình với nhiều hình thức như: bãi khóa, biểu tình, “Hát cho đồng bào tôi nghe”... Những hoạt động đó không những lôi cuốn các tầng lớp nhân dân tham gia mà còn tăng cường sức mạnh cho cách mạng miền Nam. Khi bị địch bắt, giam trong các nhà tù, nhiều học sinh, sinh viên vẫn bất khuất đấu tranh, giữ mãi ngọn lửa nhiệt huyết thanh xuân. Trong đó, điển hình là câu chuyện của các tù nhân nhỏ tuổi tại Nhà lao Thiếu nhi Đà Lạt. Từ năm 1971 cho đến khi giải thể (1973), Nhà lao giam hơn 600 tù nhân từ 12 - 17 tuổi được tập trung từ khắp miền Nam.
 |
|
Hoạt cảnh tái hiện cảnh học sinh, sinh viên kháng chiến Hà Nội những năm 1949 - 1950 tham gia bãi khóa.
(Ảnh: HL)
|
Tại nhà lao, địch dùng nhiều thủ đoạn để dụ dỗ, mua chuộc các tù nhân nhỏ tuổi nhưng khi kế hoạch thất bại, các thiếu niên đã phải chịu nhiều cực hình khắc nghiệt như: nhốt vào hầm đá để phơi sương, phơi nắng, nhốt vào xà lim biệt giam, cứ đêm đến, địch lại dội nước lạnh vào người… Vượt lên đòn thù tàn khốc, các tù nhân nhỏ tuổi vẫn đấu tranh dũng cảm, quyết liệt.
Khát khao trở về với cách mạng, các thiếu niên tổ chức vượt ngục nhiều lần nhưng thành công nhất là cuộc vượt ngục đầy táo bạo của 13 tù nhân vào đêm mùng 7 rạng sáng ngày 8/5/1973. Trên trần nhà, để ngăn chặn tù nhân trốn thoát, địch cho chăng dây kẽm gai nối với hệ thống điện cao thế. Để vượt ngục, theo phân công, một tù nhân đã đục trần và trèo lên nóc nhà trước, những người còn lại thì xé áo quần để buộc vào chân, tay nhằm cách điện, rồi dỡ ngói và công kênh nhau trèo lên nóc nhà. Tại đây, áo quần lại được tháo ra, kết thành dây để từng người bám vào, thay nhau leo xuống... Mười ba đợt di chuyển của 13 tù nhân kết thúc vào rạng sáng ngày hôm sau. Sau khi vượt ngục, 2 tù nhân lạc đường bị địch bắt lại, 11 người được cơ sở nuôi giấu và tiếp tục tham gia hoạt động cách mạng.
Nội dung cuối cùng – “Ký ức không phai”, là hình ảnh sau khi thoát khỏi ngục tù, các thanh thiếu niên lại tiếp tục tham gia hoạt động cách mạng, đóng góp công sức cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước. Chiến tranh đã lùi xa, một thời kỳ đấu tranh kiên cường và những năm tháng bị địch bắt, tù đày đã trở thành ký ức không thể lãng quên. Sự hy sinh anh dũng của các liệt sỹ trẻ tuổi mãi khắc ghi trong lịch sử dân tộc, là tấm gương cho thế hệ trẻ ngày nay tiến bước đi lên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong khuôn khổ trưng bày, còn có các hoạt cảnh tái hiện một số hoạt động của học sinh, sinh viên kháng chiến Hà Nội những năm 1949 - 1950 như: tham gia tổ chức đoàn đi thăm những chiến sỹ cách mạng bị địch bắt, giam tại Nhà tù Hỏa Lò và chơi đàn violin, biểu diễn bài “Tiến quân ca” trong xà lim tử hình; tham gia bãi khóa, phản đối địch khủng bố, bắt bớ học sinh và sự kiên cường, giữ vững khí tiết của học sinh kháng chiến khi bị tra xét tại Sở Mật thám...
Ban quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò cho biết, trưng bày chuyên đề “Mầm xanh trên đá” là khúc ca tuổi trẻ, là lời tri ân sâu sắc những thanh thiếu niên đã hy sinh vì nền độc lập tự do của dân tộc. Trưng bày góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nước, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”, để thế hệ trẻ hôm nay càng thêm “giữ lửa truyền thống - tiếp bước tương lai”, góp phần dựng xây Tổ quốc trong thời kỳ mới.
Trưng bày chuyên đề “Mầm xanh trên đá” diễn ra đến ngày 30/9/2023 tại Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, số 1 Hỏa Lò, Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội./.