Quản lý vận hành đường cao tốc: Để không lãng phí tài sản Nhà nước và đẩy rủi ro về phía người dân

Tuyến La Sơn - Tuý Loan nơi có hầm Mũi Trâu dài 1,3km chuẩn bị đi vào vận hành, nhiều người đặt câu hỏi công tác quản lý vận hành sẽ được triển khai như thế nào? Ý kiến của nhiều chuyên gia cho rằng không thể xem nhẹ khâu quản lý vận hành đường bộ cao tốc. Nơi đó hệ thống báo hiệu, hệ thống an toàn, phòng cháy chữa cháy (PCCC), quản lý giám sát giao thông… không thể giao cho đơn vị không đủ năng lực, vì như vậy sẽ lãng phí tài sản Nhà nước, đẩy rủi ro về phía người dân.

Quản lý vận hành tại các dự án đường cao tốc là hết sức quan trọng nhằm tối ưu hóa công năng và hiệu quả khai thác dự án.

Đường cao tốc là một công trình giao thông cấp đặc biệt. Một dự án đường cao tốc không chỉ có phần đường mà còn bao gồm: trạm thu phí, trung tâm quản lý điều hành giao thông khu vực, trạm dừng nghỉ, hệ thống báo hiệu, hệ thống an toàn, PCCC, quản lý giám sát giao thông, nhất là đối với các dự án lớn có các hạng mục đặc biệt như hầm xuyên núi, bến phà… có quy trình vận hành đòi hỏi đơn vị quản lý vận hành phải đáp ứng cả về năng lực, con người và thiết bị.

Ngành giao thông đặt mục tiêu đến năm 2030, cả nước có 5.000km đường cao tốc. Cùng với việc hoàn thành xây dựng để đưa các công trình vào phục vụ xã hội thì công tác quản lý, vận hành là khâu cực kỳ quan trọng. Đơn vị vận hành phải chứng minh được năng lực trong công tác này.

Giữa năm 2020, khi Bộ Giao thông vận tải (Bộ GTVT) đang tổ chức sơ tuyển nhà đầu tư của 5 dự án thành phần thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo hình thức PPP, trong hồ sơ chỉ nêu năng lực đầu tư, thi công nhưng không đề cập tiêu chí năng lực, kinh nghiệm về quản lý vận hành, bảo trì… Nhận thấy những bất cập này sẽ gây rủi ro cho nhà đầu tư và cho cả dự án khi công trình hoàn thành nhưng không đảm bảo điều kiện để vận hành, không đủ cơ sở để nghiệm thu đưa vào sử dụng, Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) đã có ý kiến gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ GTVT.

Theo VARSI, Bộ GTVT phải xem xét đến các tiêu chí đánh giá năng lực, kinh nghiệm về quản lý vận hành, bảo trì đặc biệt là các công trình có tính chất đặc thù như hầm đường bộ, cầu lớn… Việc này sẽ gây ra nhiều rủi ro khi các công trình hoàn thành nhưng không đảm bảo các điều kiện vận hành, khai thác, không đủ cơ sở để nghiệm thu hoàn thành trước khi đưa vào sử dụng, dẫn đến lãng phí tương tự các dự án đã xảy ra trong thời gian qua.

Bộ GTVT đã có tiếp thu, nhưng nội dung năng lực quản lý vận hành các dự án chỉ để ở phần phụ lục hợp đồng mà không phải là điều kiện tiên quyết. Điều này cho thấy tiêu chí này vẫn đang bị xem nhẹ.

Một loạt câu hỏi đặt ra, hiện nay quy trình đấu thầu quản lý vận hành các đường cao tốc diễn ra như thế nào? Đặc biệt là những dự án có cả hầm đường bộ như tuyến La Sơn - Tuý Loan, nơi có hầm xuyên núi Mũi Trâu dài đến 1,3 km sẽ đấu thầu quản lý vận hành ra sao?

Bên cạnh việc đảm bảo duy trì tuổi thọ công trình, bảo đảm giao thông an toàn và thông suốt, an toàn cho người và tài sản, an toàn công trình, phòng, chống cháy nổ và bảo vệ môi trường, quản lý vận hành tại các dự án đường cao tốc là hết sức quan trọng nhằm tối ưu hóa công năng và hiệu quả khai thác dự án.

Việc chọn ai, chọn như thế nào để cao tốc vẫn “được” là cao tốc, ngoài giải pháp căn cơ là bổ sung tiêu chí năng lực quản lý vận hành ngay từ giai đoạn chọn nhà đầu tư, và việc lựa chọn đơn vị quản lý vận hành cho các dự án đã xây dựng xong cũng cần siết chặt và nâng cao tiêu chí đấu thầu.