 |
| Khu công nghiệp Dệt may Rạng Đông - KCN chuyên sâu dệt nhuộm lớn nhất tại Nam Định. (Ảnh: Báo Nam Định online). |
Sau gần 30 năm hình thành và phát triển mô hình khu công nghiệp (KCN) trên cả nước, đến nay, các KCN đã và đang đóng góp tích cực cho tăng trưởng kinh tế đất nước nói chung và các địa phương nói riêng. Sự phát triển của các KCN đóng vai trò quan trọng trong bức tranh kinh tế - xã hội của Việt Nam. Song, các KCN lại chưa thực sự quan tâm đến việc tăng trưởng xanh và bền vững, giảm tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái. Những yêu cầu về tăng trưởng xanh và bền vững đòi hỏi các KCN sớm có các giải pháp, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất sạch, thân thiện môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên; tuyệt đối không đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế. KCN xanh, sạch, sinh thái là xu thế tất yếu đang diễn ra trên toàn cầu. Việc phát triển các KCN bền vững bắt đầu từ sinh thái công nghiệp, chuyển đổi mô hình sản xuất theo nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn. Trong đó, hệ sinh thái công nghiệp được phát triển như một hệ sinh thái tự nhiên, tuần hoàn khi chất thải, phụ phẩm của một doanh nghiệp này phải là đầu vào cho một quá trình sản xuất của đơn vị khác.
Ðây là những yêu cầu bức thiết, đồng thời là yêu cầu bắt buộc đối với khu vực sản xuất công nghiệp để phát triển theo hướng xanh, bền vững, góp phần hiện thực hóa các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (NetZero) vào năm 2050, cũng như phù hợp với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050. Theo xu hướng này, mô hình KCN truyền thống sẽ được thay đổi và phát triển theo hướng bền vững, tiệm cận với yêu cầu quốc tế. Nguyên lý của việc phát triển các KCN bền vững bắt đầu từ sinh thái công nghiệp, chuyển đổi mô hình sản xuất theo nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn. Trong đó, hệ sinh thái công nghiệp được phát triển như một hệ sinh thái tự nhiên và sản phẩm của quá trình sản xuất đầu ra này có thể là quá trình đầu vào của quá trình sản xuất khác. Tương tự, các sản phẩm phụ hay sản phẩm thải bỏ của một quá trình sản xuất cũng là nguyên liệu hữu ích đầu vào cho một quy trình sản xuất khác.
1. Thực trạng phát triển các KCN tỉnh Nam Định
Các KCN tỉnh Nam Định đã trải qua hơn 20 năm xây dựng và phát triển, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 06 KCN đã thành lập và đang hoạt động, gồm: KCN Hòa Xá, KCN Mỹ Trung, KCN Bảo Minh, KCN Bảo Minh mở rộng, KCN Dệt may Rạng Đông, KCN Mỹ Thuận, với tổng diện tích là 1.288 ha; tỷ lệ lấp đầy các KCN đạt khoảng 55%, với 202 dự án đầu tư thứ cấp, vốn đăng ký khoảng 11.200 tỷ đồng và 1.460 triệu USD. Trong đó, có 03 KCN đang đầu tư xây dựng hạ tầng và thu hút đầu tư thứ cấp là KCN Dệt may Rạng Đông, KCN Mỹ Thuận và KCN Bảo Minh mở rộng.
Với định hướng phát triển công nghiệp xanh - hiện đại - bền vững, cùng với việc thực hiện quyết liệt, đồng bộ các giải pháp để thu hút đầu tư của tỉnh, trong thời gian qua, các KCN mới đều chú trọng đầu tư hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đầy đủ các công trình bảo vệ môi trường với công nghệ hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế; chú trọng tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp. Ngoài việc đẩy mạnh xây dựng hạ tầng KCN xanh, các KCN cũng chủ động trong việc lựa chọn, thu hút các nhà đầu tư công nghệ cao, thân thiện với môi trường, trong đó có thể kể đến một số nhà đầu tư lớn tiêu biểu như: Quanta Computer, JiaWei Lifestyle (KCN Mỹ Thuận), Tập đoàn Toray, Tập đoàn Crystal (KCN Dệt may Rạng Đông), dự án sản xuất găng tay y tế của Xingyu, dự án sản xuất giấy bao bì công nghệ cao (KCN Bảo Minh mở rộng).
Dẫn đầu trong việc quyết tâm xây dựng KCN xanh của tỉnh là KCN Dệt may Rạng Đông (huyện Nghĩa Hưng). Được đầu tư xây dựng từ năm 2015 bởi Công ty Cổ phần Đầu tư hạ tầng Rạng Đông với diện tích 519,6 ha, KCN Dệt may Rạng Đông tập trung thu hút các dự án đầu tư về lĩnh vực dệt may và công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may, đặc biệt là các dự án dệt nhuộm. Với sứ mệnh đặt nền móng phát triển bền vững cho một trong các ngành công nghiệp vốn bị coi là gánh nặng môi trường, KCN Dệt may Rạng Đông được định hướng phát triển trở thành KCN dệt may thông minh - sinh thái, góp phần đưa Nam Định trở thành trung tâm dệt may của miền Bắc và đóng góp chung cho sự phát triển ổn định của ngành dệt may Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Theo đó, chú trọng việc đầu tư xây dựng hệ sinh thái công nghiệp bền vững, hướng tới xây dựng Rạng Đông trở thành mô hình khu đô thị công nghiệp, bảo đảm an ninh cuộc sống cũng như môi trường làm việc thuận lợi cho các chuyên gia, công nhân ngay tại khu công nghiệp. Ngay từ giai đoạn đầu xây dựng, chủ đầu tư đã chú trọng đầu tư các mảng xanh, vườn ươm, hệ thống đường nội khu, khu vực hạ tầng kỹ thuật và hậu cần, bao phủ hơn 1/3 diện tích. Rạng Đông được bao quanh bởi một hệ thống tường rào bằng cây phi lao và hệ thống kênh đào có chiều dài khoảng 17 km thay cho lớp tường bê tông như nhiều khu công nghiệp truyền thống. Thiết kế này không chỉ thân thiện với môi trường, mà còn là sự kết hợp hài hòa với khu vực rừng ngập mặn kế bên KCN. Đây cũng được đánh giá là một trong các khu công nghiệp tiêu biểu được vinh danh “Khu công nghiệp tiêu biểu 2022” do Công ty Cổ phần Đầu tư hạ tầng KCN Bảo Minh đầu tư với hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiện đại từ các công trình hạ tầng kỹ thuật như: nhà máy cấp nước, nhà máy xử lý nước thải, hệ thống đường ống cấp thoát nước, hệ thống cây xanh, cảnh quan... đến các công trình hạ tầng xã hội như nhà ở công nhân, nhà ở xã hội, nhà ở chuyên gia cũng được xây dựng hoàn thiện, là một trong những khu công nghiệp xanh - sạch - đẹp của tỉnh và khu vực.
2. Phương hướng phát triển khu công nghiệp xanh trên địa bàn tỉnh Nam Định
Trên cơ sở triển khai thực hiện Quyết định số 1658/QĐ-TTg, ngày 01/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050; Quyết định số 882/QĐ-TTg, ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030; Kế hoạch số 113/KH-UBND, ngày 16/8/2023 của Ủy ban nhân dân tỉnh Nam Định hành động về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 trên địa bàn tỉnh. Một trong những mục tiêu cụ thể đề ra là chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh hóa các ngành kinh tế, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua khai thác và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và năng lượng dựa trên nền tảng khoa học và công nghệ, ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số, phát triển kết cấu hạ tầng bền vững để nâng cao chất lượng tăng trưởng, phát huy lợi thế cạnh tranh và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Trong thời gian tới, mô hình KCN xanh sẽ là một xu hướng tất yếu mà Ban Quản lý các KCN hướng tới khi triển khai thành lập các KCN mới cũng như chuyển đổi xanh hóa các KCN hiện hữu để bảo đảm phát triển bền vững. Để thực hiện định hướng phát triển các KCN xanh, cần tập trung vào một số giải pháp sau:
Một là, có giải pháp quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ ngay từ khi lập quy hoạch xây dựng KCN như: hệ thống cấp thoát nước, hệ thống cấp điện, thông tin liên lạc... Trong đó, chú trọng việc thu gom, xử lý nước thải triệt để, xử lý khép kín và kiểm soát chặt chẽ. Các khu xử lý, lưu giữ chất thải, khu cây xanh cách ly phải bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành.
Hai là, tăng cường ứng dụng khoa học và công nghệ hiện đại, trí tuệ nhân tạo vào công tác quản lý, vận hành hạ tầng KCN như kiểm soát camera an ninh trật tự bằng AI, kiểm soát nước thải bằng việc thiết kế trạm quan trắc nước thải online, xây dựng hệ thống tưới cây, rửa đường... Qua đó, tạo sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư về khu công nghiệp hiện đại, thân thiện với môi trường.
Ba là, lựa chọn các dự án đầu tư vào khu công nghiệp theo hướng các dự án vốn lớn, công nghệ hiện đại, giá trị gia tăng cao, thân thiện với môi trường. Các dự án thứ cấp phải bảo đảm tuân thủ yêu cầu về ngành nghề thu hút đầu tư. Các nguồn chất thải phải được kiểm soát chặt chẽ và phải được xử lý trước khi thải ra môi trường hoặc thu gom về khu xử lý tập trung của khu công nghiệp trước khi thải ra môi trường theo đúng quy định.
Bốn là, đối với các khu công nghiệp hiện có, tăng cường rà soát, cải tạo, điều chỉnh các công trình hạ tầng, kịp thời bổ sung, sửa chữa về hệ thống cây xanh, hệ thống thu gom nước thải, hệ thống thoát nước mưa... nhằm thu gom và kiểm soát triệt để các nguồn thải từ các dự án về khu xử lý tập trung của khu công nghiệp. Đồng thời, tăng cường cải tiến, nâng cao hiệu quả xử lý nước thải; chỉnh trang KCN theo các giai đoạn phù hợp để dần chuyển đổi từ mô hình KCN truyền thống sang KCN xanh.
Năm là, tăng cường tuyên truyền, phổ biến về các lợi ích của mô hình KCN xanh, phát triển bền vững tới chủ đầu tư hạ tầng KCN và các nhà đầu tư trong KCN. Qua đó, tạo sự chuyển biến từ từng nhà máy trong KCN đến cộng đồng doanh nghiệp, tạo chuỗi liên kết cộng sinh công nghiệp, hỗ trợ nhau trong sản xuất, giảm chi phí, phát thải ra môi trường.
Sáu là, nghiên cứu, đề xuất với cấp có thẩm quyền xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi cụ thể đối với các mô hình KCN xanh, nhằm tạo động lực chuyển biến mạnh mẽ cho doanh nghiệp./.