88 ngày vượt quá Quy chuẩn Quốc gia
Trong buổi Tọa đàm về chất lượng không khí được tổ chức tại Đại sứ quán Mỹ ngày 13/3, bà Nguỵ Thị Khanh – Giám đốc điều hành Trung tâm phát triển Sáng tạo xanh (GreenID) đã công bố nhiều số liệu liên quan đến chất lượng không khí ở Hà Nội.
Biểu đồ chất lượng không khí Hà Nội qua các năm tại trạm quan trắc
Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội. (Ảnh chụp từ báo cáo của GreenID)
Theo nghiên cứu của GreenID, tại hầu hết các trạm quan trắc, kể cả các trạm quan trắc đặt tại khu vực có nhiều công viên, xa đường giao thông lớn thì vẫn có nhiều ngày chất lượng không khí ở mức “xấu”. Các vị trí có mức độ ô nhiễm cao nhất thường gần các trục đường giao thông chính. Giờ cao điểm giao thông có mức độ ô nhiễm cao hơn so với các khoảng thời gian còn lại nhưng mức độ chênh lệch không quá lớn. Mùa đông có mức độ ô nhiễm cao hơn mùa hè và có mức độ khác biệt khá lớn.
Theo bà Khanh, để phân tích sự thay đổi của chất lượng không khí qua từng năm, GreenID đã so sánh dữ liệu nồng độ bụi trong 3 năm 2016, 2017 và 2018. Do phần lớn các trạm nêu trên đều bắt đầu vận hành từ 2018 nên dữ liệu so sánh chủ yếu lấy từ trạm quan trắc Đại sứ quán Hoa Kỳ (số 7 Láng Hạ). Thông tin từ thiết bị đo chất lượng không khí tại Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội cho thấy có tới 88 ngày trong năm 2018 chất lượng không khí vượt Quy chuẩn Quốc gia và 232 ngày vượt quá tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Theo số liệu từ trạm quan trắc Đại sứ quán Hoa Kỳ, trong 3 năm gần đây, nồng độ bụi PM 2.5 giảm dần qua từng năm: từ 50,5 ug/m3 năm 2016, 42,6 ug/m3 vào năm 2017 xuống còn 40.7 ug/m3 trong năm 2018. Điều này cho thấy, chất lượng không khí có xu hướng cải thiện, tuy nhiên xu hướng này chỉ thể hiện ở 1 điểm không thể phản ánh được bức tranh chung của toàn thành phố. Cũng giống như xu hướng trong 2 năm trước, chất lượng không khí diễn biến theo từng thời điểm trong năm, cải thiện vào quý II và quý III và xấu trở lại vào quý IV và quý I năm sau. Nguyên nhân được nhận định vẫn là do sự khác biệt giữa điều kiện thời tiết giữa các mùa trong năm làm ảnh hưởng tới sự phân tán các chất ô nhiễm. Vào mùa đông hiện tượng nghịch nhiệt xảy ra, khối khí ở bên trên có nhiệt độ cao hơn khiến cho các chất ô nhiễm không phát tán được lên cao.
Theo Báo cáo Chất lượng Không khí Thế giới 2018 (World Air Quality Report 2018), trong số hơn 3.000 thành phố (xếp hạng theo mức độ ô nhiễm bụi PM2.5), Hà Nội xếp thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á và xếp thứ 209 trên toàn thế giới. Trong khi đó, TP Hồ Chí Minh xếp thứ 15 trong khu vực và 455 trên toàn thế giới. Điều này cho thấy, mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội là đáng báo động.
Những tác động của ô nhiễm không khí tới sức khỏe cộng đồng
Cũng tại buổi tọa đàm về chất lượng không khí, bà Nguyễn Hồng Hạnh, cán bộ dự án thuộc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển Cộng đồng (RTCCD) – Cơ quan điều phối Liên minh Phòng chống các bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) đã phân tích những tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe cộng đồng. Theo đó, các chất gây ô nhiễm không khí gồm: bụi thô (PM 10) và bụi siêu nhỏ (PM.2.5), các loại khí độc như COx, SO2, O3, NOx, lưu huỳnh, chì, thạch tín…
Một số yếu tố góp phần gây ô nhiễm không khí ngoài trời. (Ảnh chụp từ báo cáo của RTCCD)
Trong đó, PM 2.5 (kích thước bằng 1/30 sợi tóc) và nhỏ hơn là yếu tố nguy cơ chính gây tác hại tới sức khỏe con người qua đường hô hấp, niêm mạc, tiêu hóa… gây viêm phế quản, viêm phổi, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính, nhồi máu cơ tim, cao huyết áp, mạch vành, suy thận, gan, ngễnh ngãng, giảm trí nhớ, ung thư…
RTCCD đã thực hiện một khảo sát tại xã Thanh Hải, huyện Thanh Liêm, Hà Nam – khu vực gần nhà máy nhiệt điện Ninh Bình và các nhà máy xi măng. Qua theo dõi chỉ số chất lượng không khí, mức độ ô nhiễm không khí ở Thanh Hải tương tự như Hà Nội.
Qua khảo sát tại xã Thanh Hải, có tới 70% người trên 65 tuổi và trẻ em dưới 5 tuổi mắc các bệnh hô hấp hoặc tim mạch tại thời điểm khám bệnh. 49/69 người trên 65 tuổi được khám có triệu chứng lâm sàng của bệnh hô hấp và tim mạch. 39/54 trẻ em <5 tuổi được khám có triệu chứng lâm sàng của bệnh hô hấp.
Kết quả khảo sát cũng cho thấy, kiến thức của người dân về nguồn gây ô nhiễm chưa rõ rệt, đặc biệt về nguồn gây ô nhiễm không khí và các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí. Và người dân mới chỉ quan tâm đến ô nhiễm không khí ngoài trời mà chưa để ý đến ô nhiễm không khí trong nhà (bếp củi, than, rơm rạ, khói thuốc lá…). Do vậy, vấn đề đặt ra là cần có các biện pháp phòng, chống ô nhiễm không khí hiệu quả cho người dân.
Hoa Kỳ sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam đảm bảo chất lượng không khí
Phát biểu tại buổi Tọa đàm ngày 13/3, Đại sứ Hoa Kỳ Daniel J. Kritenbrink đã nhấn mạnh tầm quan trọng của “không khí sạch” đối với mọi người dân trên toàn thế giới và những tác động tiêu cực của ô nhiễm không khí đối với sự phát triển chung trên toàn cầu.
Đại sứ Hoa Kỳ Daniel J. Kritenbrink phát biểu tại Tọa đàm về chất lượng không khí. (Ảnh: Kiều Giang)
Đại sứ cho biết vào những năm 1970, Hoa Kỳ cũng phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến ô nhiễm không khí và chất lượng không khí. Nhờ tìm được hướng phát triển bền vững về môi trường, nền kinh tế Mỹ đã tăng gấp 3 lần đồng thời mức độ ô nhiễm không khí giảm đến 75% trong giai đoạn này.
Theo ông, Hoa Kỳ đã rút ra được 4 bài học lớn đối với vấn đề về không khí: đó là chính phủ cần phải quan tâm và có phản ứng trước những mối lo ngại của công chúng; chính phủ Hoa Kỳ đã cung cấp những dữ liệu, thông tin chính xác và miễn phí cho công chúng về chất lượng không khí; công bố Đạo luật Không khí sạch; thực thi nghiêm minh đạo luật đó.
Đại sứ Kritenbrink cho biết, Hoa Kỳ sẵn sàng chia sẻ những kinh nghiệm, những kiến thức chuyên môn nhằm giúp Việt Nam giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, trong đó có việc đưa ra những quyết định đúng đắn liên quan tới lựa chọn loại hình năng lượng. Thời gian qua, Hoa Kỳ đã lắp đặt thiết bị quan trắc tại Đại sứ quán ở Hà Nội để theo dõi chất lượng không khí hàng ngày. Những dữ liệu này được chia sẻ công khai trên website của Đại sứ quán để giúp người dân có thêm thông tin về chất lượng không khí và môi trường sống./.