Lưu trữ tài liệu quốc gia là lưu giữ hồn cốt dân tộc

Báo cáo tại buổi làm việc, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Đặng Thanh Tùng cho biết, Cục hiện có 4 Trung tâm Lưu trữ quốc gia, đang bảo quản hơn 30 km giá tài liệu được hình thành trong quá trình hoạt động của các cơ quan, tổ chức Trung ương thuộc các chế độ khác nhau; của các cá nhân, gia đình, dòng họ tiêu biểu qua các thời kỳ lịch sử.

Những tài liệu này phản ánh toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội Việt Nam từ đầu thế kỷ XIX đến nay. Đặc biệt, trong đó có khối tài liệu đã trở thành di sản quý báu như tài liệu Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới; tập Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giai đoạn năm 1945 – 1946, đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia... Những tài liệu còn lưu giữ lại được cho đến ngày nay là khối tài liệu quan trọng và có giá trị đặc biệt trong Phông Lưu trữ quốc gia Việt Nam.

Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Đặng Thanh Tùng cho biết, xác định nhiệm vụ chính trị quan trong, xuyên suốt của ngành Lưu trữ là tổ chức khai thác, sử dụng có hiệu quả tài liệu lưu trữ quốc gia nhằm đưa những giá trị lịch sử và văn hoá của tài liệu lưu trữ để phục vụ xã hội, đến với công chúng. Thời gian qua, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã tích cực chỉ đạo các Trung tâm Lưu trữ Quốc gia tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận và khai thác hiệu quả tài liệu lưu trữ nhằm đưa những giá trị lịch sử và văn hóa của tài liệu lưu trữ đến với công chúng trong và ngoài nước.

Trung bình hàng năm, mỗi Trung tâm Lưu trữ Quốc gia phục vụ hơn 1.500 lượt độc giả với hơn 5.700 hồ sơ được đưa ra nghiên cứu. Thủ tục sử dụng tài liệu ngày càng được đơn giản hóa, việc tìm kiếm tài liệu cũng nhanh chóng hơn thông qua việc tra tìm tự động trên máy tính cùng với tinh thần trách nhiệm và thái độ tận tình của các viên chức Phòng đọc. Những điều đó đã góp phần làm cho số lượng độc giả trực tiếp đến nghiên cứu, khai thác tài liệu lưu trữ tăng lên đáng kể qua từng năm.

Nhận thức được hiệu quả của việc giới thiệu tài liệu lưu trữ trên mạng xã hội, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã chỉ đạo các Trung tâm Lưu trữ Quốc gia nghiên cứu, khai thác các thế mạnh của mạng xã hội để thử nghiệm việc giới thiệu, quảng bá tài liệu lưu trữ. Từ giữa năm 2017 đến nay, các Trung tâm Lưu trữ Quốc gia xây dựng hơn 100 video, clip và phim ngắn đăng tải trên các kênh YouTube, Facebook… để giới thiệu tài liệu lưu trữ, thu hút gần 10.000 người đăng ký theo dõi.

Bên cạnh đó, nhằm quảng bá giá trị văn hoá xã hội của Việt Nam và giao lưu văn hoá, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã phối hợp với các nước Cu Ba, Nga, Pháp, Trung Quốc tổ chức các triển lãm tài liệu Việt Nam và các nước bạn thông qua các hoạt động như: Quan hệ hợp tác Việt Nam – Cu ba qua tài liệu lưu trữ; Hợp tác Việt Nam – Liên bang Nga trong lĩnh vực giáo dục; Kiến trúc các công trình xây dựng tại Hà Nội (Việt Nam – Pháp); Dấu ấn Văn hoá Pháp qua tài liệu lữu trữ…

Sau khi nghe báo cáo của Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình nhấn mạnh, khối lượng tài liệu mà Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước đang lưu giữ rất đồ sộ, nhiều tài liệu rất có giá trị về nội dung và ý nghĩa lịch sử, văn hóa. Những tài liệu này phản ánh đời sống kinh tế, chính trị, xã hội cũng như kiến thức, kinh nghiệm và bài học trong quá khứ từ đầu thế kỷ XIX đến nay. Nhiều tài liệu trở thành di sản quý báu như tài liệu mộc bản triều Nguyễn, châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới; tập Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hoà giai đoạn 1945-1946 được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.

Thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình biểu dương những đóng góp của ngành Lưu trữ và toàn thể cán bộ trong ngành đã làm tốt công tác bảo tồn gìn giữ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ quốc gia. Đồng thời, Phó Thủ tướng ghi nhận Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã bảo quản an toàn khối tài liệu quý có giá trị của đất nước và bước đầu đã khai thác, phát huy khối tài liệu này.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cho rằng, việc công bố tài liệu lưu trữ chưa được quan tâm đúng mức và còn một số hạn chế, các hoạt động giới thiệu, triển lãm tài liệu lưu trữ còn lẻ tẻ theo các sự kiện xã hội, chưa chuyên nghiệp và khoa học, chưa khai thác có hiệu quả khối tài liệu lưu trữ phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình nhấn mạnh, giá trị của tài liệu lưu trữ quốc gia - khối di sản chứa đựng giá trị nhiều mặt, là kho tàng trí tuệ và kinh nghiệm mà ông cha ta qua các thời kỳ lịch sử đã trao truyền lại cho chúng ta ngày hôm nay, trong đó có những tư liệu rất quý giá, là bằng chứng xác thực khẳng định chủ quyền biên giới lãnh thổ, lãnh hải, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, trong đó có Trường Sa và Hoàng Sa. Bộ Nội vụ, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước thời gian tới cần tập trung phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng làm tốt công tác bảo vệ an toàn các hồ sơ lưu trữ tài liệu Châu bản, Mộc bản quý giá đặc biệt này.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nội vụ, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước triển khai các giải pháp khoa học có hiệu quả để bảo quản, giữ gìn và phát huy những tài liệu lưu trữ, các Châu bản, Mộc bản có giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt, mang tinh hoa, hồn cốt của dân tộc, qua đó giáo dục ý thức truyền thống cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước, chủ quyền của quốc gia.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình khẳng định, lưu trữ tài liệu quốc gia là lưu giữ hồn cốt dân tộc, phải làm cho những tài liệu đó sống lên, không nghiên cứu, khai thác, truyền bá, không sử dụng cho mục đích phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia thì không có giá trị.

Vì vậy, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành đều có trách nhiệm với công việc đặc biệt quan trọng này.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước sớm nghiên cứu giúp Bộ Nội vụ xây dựng kế hoạch công bố khai thác tài liệu lưu trữ một cách chuyên nghiệp, khoa học và có quy trình chặt chẽ, thường xuyên và có hệ thống. Đối với khối tài liệu chữ Hán, tài liệu Hiến pháp, Cục rà soát thống kê lại, có phương án tổ chức nghiên cứu biên dịch đầy đủ, thẩm định những tài liệu có thể công bố được thì công bố một cách chính thức.

Phó Thủ tướng lưu ý, Bộ Nội vụ và Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước cần chủ động phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức các hoạt động trưng bày, triển lãm, giới thiệu các tài liệu lưu trữ và các tài liệu đã được công nhận là di sản tư liệu thế giới.

Về các đề xuất, kiến nghị của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ đã ghi nhận và nhấn mạnh những vấn đề nào quá thẩm quyền sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định./.