Với đặc thù của một tỉnh vùng sông nước, An Giang có hệ thống kênh, rạch chằng chịt, hàng trăm chiếc cầu treo giây giăng của “kỹ sư hai lúa” đã được dựng lên thay thế cầu khỉ, cầu ván tạm bợ. Tuy nhiên, không nên xem cầu treo là giải pháp có tính dài lâu cho các mục tiêu phát triển kinh tế của tỉnh.
*Làm cầu treo, xóa cầu khỉ
Tỉnh An Giang hiện có 297 cầu treo, tập trung nhiều ở các huyện Chợ Mới, Châu Thành, Châu Phú… Trong số đó có một tỷ lệ không nhỏ đã xuống cấp sau nhiều năm sử dụng là một trở lực trong phát triển kinh tế ở các vùng nông thôn của tỉnh, cũng như quyết tâm xây dựng nông thôn mới ở các địa phương này.
Tại huyện Chợ Mới có 121 cầu treo với tổng chiều dài 3.719m, trong đó, riêng xã An Thạnh Trung có đến 34 cầu treo, xã Hội An có 19 cầu treo, xã Kiến An có 14 cầu treo... Các cầu treo có đặc điểm trụ cầu làm bằng trụ điện, bê tông tự đúc và gỗ, thân cầu bằng gỗ và sắt; các cầu có chiều dài từ 18 đến 80m và rộng từ 1,2 đến 3,5m; chất lượng sử dụng còn khoảng 70-85%. Cả huyện chỉ có duy nhất cầu treo nối liền xã Long Điền B và xã Long Giang (cầu treo Long Điền B - Long Giang) bắc ngang sông Ông Chưởng có thiết kế tải trọng 3 tấn và biển báo hiệu cũng như bảng chỉ dẫn; 120 cây cầu treo còn lại không có thiết kế tải trọng và không biển báo.
Ông Phạm Thanh Chẩn, Phó Trưởng Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Chợ Mới cho biết, là vùng cù lao hệ thống kênh, rạch chằng chịt, nhân dân làm nhiều cầu treo nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại. Hơn nữa, trong điều kiện kinh tế khó khăn, nhân dân tự góp tiền và công sức làm cầu treo, vừa tiết kiệm mà đảm bảo lưu thông đường thủy. Các cầu treo do nhân dân tự đóng góp xây dựng nên việc quản lý, giám sát cầu cũng do nhân dân làm.
Chạy dọc tuyến kênh Chưng Đùn thuộc xã An Thạnh Trung, của huyện cù lao Chợ Mới có đến 7 cây cầu treo và 5 cầu khỉ do nhân dân tự làm để đáp ứng nhu cầu đi lại, giao lưu gữa các vùng trong xã với nhau. Hầu hết các cầu treo ở đây đã sử dụng khoảng 10 năm, các trụ cầu chủ yếu làm bằng trụ điện bê tông ly tâm hoặc trụ bê tông cốt thép tự đúc. Cáp treo bằng loại sắt phi 16 hoặc phi 18, dầm và mặt sàn cầu được làm bằng các loại gỗ tạp, lan can bằng tre hoặc bạch đàn. Mặt cầu rộng từ 1,2 đến 1,5m, vừa đủ cho một xe gắn máy và người đi bộ ngược chiều tránh nhau. Mỗi khi xe gắn máy chạy qua cầu nghe rầm rầm và cây cầu “lại run lên bần bật”.
Anh Nguyễn Thành Tâm ở tổ 7, ấp An Hưng, xã An Thạnh Trung (Chợ Mới) cho biết, cầu này làm cách đây gần 10 năm và được gọi là cầu ông Tư Nghĩa. Ban đầu trụ cầu làm bằng cây bạch đàn, sau mấy năm sử dụng, cây mục nên ông Tư đi vận động bà con quyên góp tiền mua xi măng đổ trụ bê tông. Cầu được xây dựng bằng 4 trụ bê tông vuông giống trụ cột điện, giầm đỡ và sàn được lát bằng ván bạch đàn, dây treo bằng sắt phi 14, lan can gỗ, tương đối chắc chắn cho xe gắn máy chạy qua, nhưng có độ dốc khá lớn. Tuy nhiên, mặt cầu hẹp, hiện ván lát cầu nhiều chỗ đã mục rỗng, trong khi lan can vừa thấp lại vừa yếu, nếu ngã xe gắn máy chắc chắn cả người và xe đi… tắm kênh.
Tương tự, ở huyện Châu Thành cũng có 80 cầu treo do nhân dân góp tiền xây dựng và tự quản, sửa chữa khi hư hỏng để đáp ứng nhu cầu đi lại và vấn đề an sinh xã hội của bà con. Ông Trương Ngọc Lợi, Trưởng Phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Châu Thành cho biết, nhiều cầu không đạt chất lượng kỹ thuật nhưng do ngân sách của huyện khó khăn nên trước mắt là phải tuyên truyền để người dân tự nâng cao ý thức an toàn khi lưu thông qua cầu. Bên cạnh đó, huyện đang đề nghị tỉnh hỗ trợ kinh phí cho xã kiểm định tải trọng đang khai thác và lắp đặt biển báo hiệu tải trọng cầu, hiển hướng dẫn… nhằm đảm bảo an toàn cho bà con.
* Kiên cố cầu treo nông thôn
Với phương châm “Nhà nước và Nhân dân cùng làm” huyện Thoại Sơn (An Giang) là địa phương dẫn đầu cả tỉnh về xóa cầu tạm ở vùng nông thôn. Từ năm 2010, huyện Thoại Sơn đã hướng đến xây dựng cầu kiên cố bằng bê tông cốt thép, mỗi cây cầu ngân sách của huyện hỗ trợ 20% kinh phí, còn lại là do nhân dân tự đóng góp nên đến năm 2011 huyện đã cơ bản xóa cầu tạm.
Ông Phạm Ngọc Quý - người xây dựng các cầu treo ở Thoại Sơn được mệnh danh là “Vua” cầu treo sáu Quý ở Đồng bằng Sông Cửu Long cho biết, ông từng xây dựng cầu Phú Vĩnh, Thoại Hà 1, 2 và 3 trên tuyến kênh Long Xuyên - Rạch Giá, các cây cầu có chiều dài từ 70 đến 110m, mặt cầu rộng 3m, tải trọng cầu từ 3 đến 5 tấn, độ cao thông thuyền đảm bảo cho các phương tiện vận tải thủy qua lại trên tuyến kênh này. Theo ông Quý, nếu việc bảo dưỡng tốt (sơn chống rỉ sét và căn cáp) tuổi thọ các cầu treo này có thể lên đến 30 hoặc 40 năm.
Đánh giá về chất lượng cầu treo ở vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh An Giang, Chánh Văn phòng Sở Giao thông vận tải tỉnh An Giang Lê Công Thạch cho rằng, toàn tỉnh hiện có 297 cầu treo do nhân dân và xã làm. Xét về kỹ thuật, các cầu treo dây giăng ở An Giang có 2 trụ đỡ giữa cầu nên khá an toàn so với mô hình cầu treo dây võng ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Hiện tại Sở đang phối hợp với các địa phương khảo sát, xác định tải trọng cầu treo để cắm biển báo, nâng cao tính an toàn trong việc lưu thông hằng ngày của bà con.
Với những cây cầu mới, Sở sẽ chỉ đạo các bộ phận chuyên môn hỗ trợ người dân trong việc thẩm định hồ sơ thiết kế, kỹ thuật thuật thi công… nhằm giúp nhân dân và các địa phương xây cầu treo đảm bảo an toàn. Mặt khác, tỉnh cũng nhận định, việc thay thế cầu khỉ bằng cầu treo chỉ là giải pháp tình thế, bởi hiện tại nguồn ngân sách của tỉnh chưa đủ lực mà sức dân thì có hạn. Do đó, muốn phát triển bền vững thì việc đầu tư xây dựng cầu bê tông kiên cố là tất yếu, điều này vừa đảm bảo tính an toàn, sử dụng lâu bền, vừa đáp ứng nhu cầu vận chuyển hành hóa tải trọng lớn từ đó thúc đẩy kinh tế ở vùng nông thôn phát triển.