Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học (22/5/2016): Lồng ghép đa dạng sinh học để duy trì quần thể và sinh kế

Đa dạng sinh học là nền tảng của sự sống (Ảnh: commentfaireca.fr)

Đa dạng sinh học

Đa dạng sinh học là một thuật ngữ dùng để chỉ tất cả các hình thức của sự sống trên trái đất và các thuộc tính tự nhiên của chúng. Đa dạng sinh học mà chúng ta thấy hôm nay là kết quả của một quá trình tiến hóa qua hàng tỷ năm, được hình thành bởi quá trình tự nhiên và ngày càng gia tăng, do ảnh hưởng của con người. Nó tạo nên tấm màn cho cuộc sống mà trong đó chúng ta là một phần không thể thiếu và khi đó chúng ta hoàn toàn phải phụ thuộc vào chúng.

Đa dạng sinh học thường được giải thích là sự phong phú của rất nhiều loại thực vật, động vật và vi sinh vật. Hiện nay, khoảng 1,75 triệu loài đã được xác định, đó cơ bản là những sinh vật nhỏ như côn trùng. Nhìn chung, các nhà khoa học ước tính số lượng loài đang tồn tại hiện nay khoảng 13 triệu loài, trong khi phạm vi ước tính từ 3 đến 100 triệu ...

Thêm vào đó, đa dạng sinh học cũng bao gồm những khác biệt di truyền trong mỗi loài – ví dụ, sự khác biệt giữa các giống cây trồng, giống vật nuôi. Nhiễm sắc thể, gen và ADN – là những nhân tố xây dựng nên cuộc sống – xác định tính độc đáo của mỗi cá thể trong mỗi loài.

Một khía cạnh khác của đa dạng sinh học là sự đa dạng của các hệ sinh thái mà chúng ta gặp trong sa mạc, rừng, các vùng đất ngập nước, núi, hồ, sông, và cảnh quan nông nghiệp. Trong mỗi hệ sinh thái, các sinh vật sống, kể cả con người, tạo thành một cộng đồng và tương tác với nhau, cùng với không khí, nước và đất xung quanh.

Đa dạng sinh học cũng là sự kết hợp của các hình thức sống và tương tác với nhau và với phần còn lại của môi trường, từ đó làm cho trái đất trở thành một nơi sinh sống độc đáo cho con người. Đa dạng sinh học cũng cung cấp nhiều hàng hóa và dịch vụ giúp duy trì cuộc sống của chúng ta.

Chính vì vậy, tại Hội nghị thượng đỉnh trái đất Rio de Janeiro năm 1992, các nhà lãnh đạo thế giới đã nhất trí về một chiến lược toàn cầu để “phát triển bền vững”, trong đó đáp ứng các nhu cầu hiện tại, mang lại cho thế hệ tương lai một thế giới bền vững và thịnh vượng. Một trong các thỏa thuận mấu chốt được thông qua tại Rio là Công ước về Đa dạng sinh học. Công ước này cam kết duy trì nền tảng sinh thái của thế giới đồng thời hướng tới phát triển kinh tế. Công ước thiết lập ba mục tiêu chính: Bảo tồn đa dạng sinh học, sử dụng bền vững các thành phần của nó và chia sẻ bình đẳng, công bằng lợi ích phát sinh từ việc khai thác các nguồn tài nguyên.

Giá trị của đa dạng sinh học

Có thể khẳng định rằng, bảo vệ đa dạng sinh học đem lại những lợi ích to lớn cho cuộc sống của chính chúng ta. Các nguồn tài nguyên sinh vật là những trụ cột giúp xây dựng các nền văn minh. Các sản phẩm của thiên nhiên là cơ sở cho các hoạt động đa dạng như nông nghiệp, mỹ phẩm, dược phẩm, giấy và bột giấy, làm vườn, xây dựng và xử lý chất thải. Sự suy giảm đa dạng sinh học đe dọa nguồn cung cấp thực phẩm, cơ hội thưởng thức các hình thức giải trí và tham quan, cũng như các nguồn tài nguyên gỗ, các loại thuốc và năng lượng của chúng ta. Nó cũng gây trở ngại cho các chức năng sinh thái thiết thiếu cho đời sống nhân loại.

Nhu cầu của chúng ta đối với các yếu tố của thiên nhiên là rất lớn và không thể dự đoán trước. Thêm vào đó, hàng loạt tương tác giữa các thành phần khác nhau của đa dạng sinh học làm cho hành tinh của chúng ta trở thành nơi sinh sống được đối với tất cả các loài, kể cả con người. Sức khỏe thể chất cũng như sức khỏe kinh tế và xã hội của chúng ta phụ thuộc vào nguồn cung cấp liên tục của các dịch vụ sinh thái khác nhau. Các dịch vụ mà thiên nhiên mang lại cho chúng ta rất đa dạng và gần như vô hạn. Ví dụ, chúng ta hầu như không thể thay thế, ở quy mô lớn, các dịch vụ chống sâu bệnh do các sinh vật ăn các loại ký sinh trùng khác nhau, hoặc các dịch vụ thụ phấn được thực hiện bởi côn trùng và các loài chim di chuyển liên tục hàng ngày...

Tuy nhiên, thực tế đang diễn ra, đó là tình trạng suy giảm đa dạng sinh học hiện nay phần lớn là kết quả của hoạt động của con người và đây chính là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sự phát triển của nhân loại. Mặc dù có không ít nỗ lực được thực hiện trong suốt nhiều năm qua song sự mất mát đa dạng sinh học trên thế giới vẫn tiếp tục phá hủy môi trường sống, chủ yếu là tình trạng khai thác quá mức, ô nhiễm...

Chính vì vậy, một hành động khẩn cấp và mang tính quyết định là cần thiết để bảo vệ, bảo tồn và duy trì các gen, các loài và các hệ sinh thái, quản lý và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên sinh học.

Lồng ghép đa dạng sinh học để duy trì quần thể và sinh kế

Thực tế đã cho thấy đa dạng sinh học là nền tảng của sự sống và các dịch vụ thiết yếu được cung cấp bởi các hệ sinh thái. Đa dạng sinh học là nền tảng cho đời sống của người dân và phát triển bền vững trong tất cả các lĩnh vực, trong đó đặc biệt là lĩnh vực kinh tế như các hoạt động nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và du lịch. Chính vì vậy, hạn chế và ngăn chặn tình trạng suy giảm hay mất đa dạng sinh học chính là chúng ta đầu tư vào con người, vào hạnh phúc và cuộc sống của chính chúng ta.

Cuộc họp thứ 13 của Hội nghị các Bên tham gia Công ước về Đa dạng sinh học (COP 13) sẽ được tổ chức tại Cancun (Mexico), từ ngày 4 – 17/12 tới đây, dự kiến sẽ tập trung vào việc lồng ghép đa dạng sinh học vào mọi lĩnh vực trong cuộc sống. Đây cũng đồng thời là chủ đề được lựa chọn để kỷ niệm Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học năm 2016: “Lồng ghép đa dạng sinh học để duy trì quần thể và sinh kế”.

Trong thông điệp đưa ra nhân ngày kỷ niệm này, Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon nhấn mạnh rằng: Đa dạng sinh học là một vấn đề liên quan tới nhiều lĩnh vực hành động đề ra trong Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030. Tầm quan trọng của việc chấm dứt tình trạng suy giảm và mất đa dạng sinh học đã được công nhận rõ ràng trong mục tiêu 15. Vai trò to lớn của đa dạng sinh học trong xóa đói giảm nghèo, cung cấp thực phẩm và nước ngọt và cải thiện điều kiện sống ở các thành phố cũng được khẳng định trong các mục tiêu khác của Chương trình phát triển bền vững vào năm 2030. Vấn đề thiết yếu là phải xem xét đa dạng sinh học một cách có hệ thống hơn và thay đổi cách nhìn của các xã hội về đa dạng sinh học và cách quản lý nó.

Theo Tổng thư ký Ban Ki-moon, tình trạng suy giảm và mất đa dạng sinh học tiếp tục xảy ra nhiều hơn trên toàn thế giới bất chấp nhiều cam kết để xử lý tình trạng này. Chỉ có 15% các nước đang đi đúng hướng để đạt được các mục tiêu Aichi liên quan tới đa dạng sinh học trong giai đoạn từ nay đến năm 2020. Ngoài ra, tăng trưởng dự kiến ​​trong các lĩnh vực vốn phụ thuộc vào đa dạng sinh học như nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp và nuôi trồng thủy sản, cũng sẽ là một thách thức lớn trong cuộc chiến chống lại sự mất đa dạng sinh học trong những thập kỷ tới.

Để đảo ngược xu hướng này, nhà lãnh đạo cấp cao của Liên hợp quốc nêu rõ tất cả các ngành và tất cả các bên liên quan, các nước thành viên Liên hợp quốc và các tổ chức xã hội dân sự,… đều sẽ phải hành động. Nhân Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học, ông Ban Ki-moon kêu gọi tất cả các chính phủ và tất cả các bên liên quan cùng bảo vệ tất cả các hình thức của sự sống trên trái đất và bảo đảm tính bền vững của nó, vì lợi ích của các thế hệ hiện tại và tương lai./.