 |
| Trẻ em chơi trong một chiếc xe tải bị hư hỏng ở Douma, Syria. (Ảnh minh họa: UN) |
Con số này chỉ đại diện cho một phần nhỏ các vi phạm bị cáo buộc, vì các hạn chế về tiếp cận và các vấn đề an ninh, cùng với nhiều vấn đề khác, kết hợp với cảm giác xấu hổ, sợ hãi và đau khổ của trẻ em và gia đình sống sót sau những vi phạm này, thường cản trở việc báo cáo, ghi chép và xác minh vi phạm nghiêm trọng đối với trẻ em trong các tình huống xung đột vũ trang.
Theo báo cáo có tiêu đề "25 năm hoạt động vì trẻ em trong xung đột vũ trang: Hành động để bảo vệ trẻ em trong chiến tranh", từ năm 2005 đến năm 2020, hơn 104.100 vụ giết hoặc phi tang trẻ em trong các tình huống xung đột vũ trang đã được xác minh; đã xác minh được hơn 93.000 trường hợp tuyển mộ, sử dụng trẻ em của các bên xung đột; ít nhất 25.700 vụ bắt cóc trẻ em do các bên xung đột đã được xác minh; ít nhất 14.200 trẻ em bị hãm hiếp, kết hôn trái ý muốn hoặc bị bóc lột tình dục bởi các bên tham chiến, hoặc bị các hình thức bạo lực tình dục nghiêm trọng khác.
Liên hợp quốc đã xác minh hơn 13.900 vụ tấn công vào trường học và bệnh viện và xác minh không dưới 14.900 trường hợp từ chối tiếp cận nhân đạo cho trẻ em kể từ năm 2005.
Bà Catherine Russell, Giám đốc điều hành UNICEF, cho biết: “Báo cáo này cho thấy thế giới đang thất bại trong việc bảo vệ trẻ em khỏi những vi phạm nghiêm trọng trong thời kỳ xung đột vũ trang. Những vi phạm nghiêm trọng này có tác động tàn phá đối với trẻ em, gia đình và cộng đồng - và xé toạc cấu trúc xã hội, khiến việc khôi phục, duy trì hòa bình, an ninh và ổn định càng trở nên khó khăn hơn. Chúng tôi không thể chấp nhận rằng những hành vi vi phạm đối với trẻ em là sản phẩm tất yếu của chiến tranh”.
Dựa trên thông tin thu thập được trong hơn 16 năm ở các báo cáo hàng năm của Tổng thư ký Liên hợp quốc về trẻ em và xung đột vũ trang, báo cáo này minh họa tác động của xung đột vũ trang đối với trẻ em trong thời kỳ này, trình bày diễn biến của các hành vi vi phạm nghiêm trọng trên thế giới và theo thời gian.
Gia tăng liên tục số vụ vi phạm
Số lượng vi phạm được xác minh mỗi năm tăng đều đặn kể từ năm 2005, lần đầu tiên vượt quá 20.000 vụ trong một năm vào năm 2014 và lên mức 26.425 vào năm 2020. Trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020, số vụ vi phạm nghiêm trọng trung bình được xác minh trên toàn thế giới tăng cao ở mức 71 vụ mỗi ngày, một con số đáng báo động. Con số cao này chứng tỏ tác động mạnh mẽ của xung đột vũ trang đối với trẻ em, cũng như các cuộc khủng hoảng ngày càng phức tạp và kéo dài làm suy yếu các biện pháp bảo vệ trẻ em.
Báo cáo nhấn mạnh rằng nhiều trẻ em là nạn nhân của nhiều hơn một lần vi phạm, điều này làm tăng tính dễ bị tổn thương của các em. Ví dụ, các vụ bắt cóc thường đi kèm với các hành vi vi phạm khác, đặc biệt là tuyển mộ và sử dụng trẻ em và bạo lực tình dục đối với chúng. Trẻ em (đặc biệt là trẻ em gái) bị bắt cóc và/hoặc liên kết với các bên xung đột đặc biệt có nguy cơ bị bạo lực tình dục, bao gồm cưỡng hiếp, bóc lột tình dục và cưỡng ép kết hôn.
Báo cáo cũng phát hiện thêm rằng các hành vi vi phạm nghiêm trọng đối với trẻ em là do tất cả các bên tham gia xung đột, cho dù là các tổ chức nhà nước hay phi nhà nước. Từ năm 2016 đến năm 2020, các chủ thể nhà nước - bao gồm lực lượng vũ trang và các liên minh quốc gia và quốc tế - phải chịu trách nhiệm cho ít nhất 26% tổng số vụ vi phạm.
Để so sánh, các tổ chức ngoài nhà nước chiếm khoảng 58% tổng số các vi phạm đã được xác minh. Những số liệu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tham gia với tất cả các bên trong xung đột, bao gồm cả các bên ngoài nhà nước, để ngăn chặn và chấm dứt các hành vi vi phạm đối với trẻ em.
Kế hoạch hành động
Để tăng cường trách nhiệm giải trình, các bên xung đột được liệt kê trong phụ lục của báo cáo hàng năm của Tổng thư ký Liên hợp quốc về trẻ em và xung đột vũ trang xây dựng và thực hiện các kế hoạch hành động toàn diện, cụ thể và có thời hạn để thiết lập các biện pháp lâu dài nhằm bảo vệ trẻ em khỏi tác động của xung đột.
Từ năm 2005 đến năm 2021, tổng cộng 37 kế hoạch hành động đã được các bên tham chiến ký kết trong 17 tình huống xung đột. Gần 70% các kế hoạch hành động này được ký kết với các tổ chức ngoài nhà nước, và 30% còn lại với các tổ chức nhà nước. Báo cáo đưa ra một số ví dụ nhấn mạnh tầm quan trọng và tác động lớn của kế hoạch hành động trong việc mang lại những thay đổi tích cực cho trẻ em, cả trước mắt và lâu dài, đồng thời chỉ ra những khó khăn, vướng mắc gặp phải.
Việc bảo vệ trẻ em trong các tình huống xung đột vũ trang ngày nay đặt ra những thách thức chưa từng có do nhiều yếu tố nhưng không giới hạn ở: số lượng ngày càng tăng các chủ thể vũ trang phi nhà nước, sự phát triển và sử dụng các phương tiện và phương pháp chiến đấu mới, cũng như việc sử dụng thiết bị nổ tự chế và các loại vũ khí nổ khác, đặc biệt là ở các khu vực đông dân cư.
Bên cạnh đó, báo cáo cũng đưa ra những đánh giá rất đáng lo ngại. Trong đó, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và những người có địa vị hoặc đặc điểm cụ thể - bao gồm trẻ em tị nạn, di cư trong nước và trẻ em bản địa - có nguy cơ cao hơn những người khác vi phạm nghiêm trọng.
Theo dữ liệu phân tách theo giới tính hiện có, các trường hợp vi phạm nghiêm trọng đã được xác minh chủ yếu liên quan đến trẻ em trai. Như vậy, vào năm 2020, trẻ em trai chiếm 73% tổng số trẻ em là nạn nhân của các vụ xâm phạm. Các em trai chiếm phần lớn nạn nhân trẻ em bị các bên tham gia xung đột tuyển mộ và sử dụng (85%), bắt cóc (76%) và giết người hoặc cắt xẻo (70%). Để so sánh, trẻ em gái chiếm 1/4 (26%) tổng số nạn nhân là trẻ em, nhưng 98% là trẻ em bị hiếp dâm và các hình thức bạo lực tình dục khác.
Từ năm 2016 đến năm 2020, 79% tổng số các trường hợp được xác minh - hoặc khoảng 41.900 trẻ em - xảy ra chỉ trong 5 tình huống xung đột: Afghanistan (30%), Israel và Palestine (14%), Syria (13%), Yemen (13%) và Somalia (9%).
Việc sử dụng vũ khí nổ, đặc biệt là ở những khu vực đông dân cư hoặc những nơi có bán kính tác động rộng, gây ra mối đe dọa dai dẳng cho trẻ em và gia đình của chúng. Chỉ tính riêng trong năm 2020, vũ khí nổ và vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh là nguyên nhân gây ra ít nhất 47% số vụ giết người và phi tang xác trẻ em (hoặc 3.900 nạn nhân).
Theo bà Catherine Russell, Giám đốc điều hành UNICEF, tổ chức này và các đối tác sẽ không ngừng nỗ lực để ngăn chặn các hành vi vi phạm nghiêm trọng đối với trẻ em. “Công việc của chúng tôi cấp bách hơn bao giờ hết vì số lượng trẻ em bị ảnh hưởng bởi xung đột, bạo lực và khủng hoảng cao chưa từng có kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai” – Giám đốc điều hành UNICEF nhấn mạnh./.