 |
| Tổng Giám đốc WHO, ông Tedros Adhanom Ghebreyesus tại một cuộc họp báo trực tuyến ở Geneva. (Ảnh: WHO) |
Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus tuyên bố nêu rõ: “Tôi phải thẳng thắn. Thế giới đang đứng trên bờ vực của sự thất bại thảm hại về đạo đức, và sự thất bại này sẽ phải trả bằng sự sống và sinh kế ở các nước nghèo nhất trên thế giới”.
Trong bài phát biểu khai mạc cuộc họp của Ban Chấp hành WHO ở Geneva, ông Tedros đã lưu ý tới sự ích kỷ của các nước giàu và chỉ trích gay gắt các nhà sản xuất vaccine đang tìm kiếm sự chấp thuận của cơ quan quản lý ở các nước giàu thay vì gửi dữ liệu của họ cho WHO để được “bật đèn xanh” toàn cầu cho việc sử dụng vaccine.
Tuy nhiên, sự xuất hiện của các biến thể mới của virus Corona lại nhắc nhở chúng ta về sự cấp thiết của việc triển khai vaccine nhanh chóng và công bằng. Mặc dù công nhận sự lựa chọn của các Chính phủ, ưu tiên việc tiêm chủng cho chính nhân viên y tế và người cao tuổi song nhà lãnh đạo WHO vẫn lập luận rằng: “Giờ đây chúng ta đang đối mặt với nguy cơ thực sự là, trong khi vaccine có thể mang lại hy vọng cho một số người, thì chúng lại trở thành một viên gạch khác trong bức tường bất bình đẳng giữa nhóm giàu và nhóm nghèo nhất trên thế giới”.
39 triệu liều vaccine ở 49 quốc gia giàu có và chỉ 25 liều cho một quốc gia
Theo ông Tedros, trong khi những liều vaccine đầu tiên bắt đầu được tung ra, lời hứa về khả năng tiếp cận công bằng đối với vaccine ngừa virus Corona trên toàn thế giới đang bị đe dọa nghiêm trọng. Như để minh họa cho sự thất bại "thảm khốc về đạo đức" này, ông Tedros tuyên bố rằng 39 triệu liều vaccine ngừa virus Corona đã được sử dụng ở ít nhất 49 quốc gia giàu có. Đồng thời, "chỉ có 25 liều được tiêm ở một trong những quốc gia có thu nhập thấp nhất". "Không phải 25 triệu, không phải 25.000, chỉ 25" – ông nhấn mạnh.
Đối với người đứng đầu WHO, không bình thường khi người lớn trẻ hơn, khỏe mạnh hơn ở các nước giàu được tiêm phòng trước các nhân viên y tế và người lớn tuổi ở các nước nghèo. Trong những điều kiện này, "chúng ta phải làm việc cùng nhau như một gia đình toàn cầu để ưu tiên những người có nguy cơ mắc bệnh hiểm nghèo và tử vong cao nhất ở tất cả các quốc gia" – ông Tedros nêu rõ.
Trong khi đó, mặc dù một số quốc gia đã trấn an về việc tiếp cận công bằng với vaccine, nhưng họ vẫn ưu tiên các thỏa thuận song phương của riêng mình với các nhà sản xuất, tăng giá và cố gắng bỏ qua hàng loạt đang chờ đợi. "Điều này là không chính xác" – ông nói, đồng thời lưu ý rằng 44 thỏa thuận đã được ký kết vào năm 2020 giữa các quốc gia và nhà sản xuất vaccine, và ít nhất 12 thỏa thuận được ký kết từ đầu năm đến nay.
 |
| Các nhà khoa học tại Đại học Oxford của Anh đang nghiên cứu phát triển một loại vaccine chống lại COVID-19. (Ảnh: UN) |
Một "cách tiếp cận ích kỷ" gây nguy hiểm cho những người nghèo nhất
Ông Tedros nhấn mạnh tình hình càng thêm phức tạp bởi hầu hết các nhà sản xuất đã ưu tiên phê duyệt theo quy định ở "các quốc gia giàu có nhất, nơi lợi nhuận cao nhất, thay vì nộp đầy đủ hồ sơ cho WHO" và điều này có thể làm trì hoãn việc phân bổ theo COVAX và xảy ra chính xác như kịch bản mà vốn COVAX được thiết kế để tránh, với việc tích trữ, thị trường hỗn loạn, phản ứng không đồng bộ và gây gián đoạn kinh tế-xã hội. “Cách tiếp cận ích kỷ này không chỉ gây nguy hiểm cho những người nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất trên thế giới mà còn có thể dẫn đến thất bại" – ông Tedros phân tích và cảnh báo: “Cuối cùng, những hành động này sẽ chỉ kéo dài đại dịch và sự đau khổ của chúng ta, cũng như những hạn chế cần thiết để ngăn chặn nó, và những đau khổ về kinh tế và con người”.
Tuy nhiên, trong 9 tháng qua, thiết bị truy cập các công cụ để chống lại COVID-19 (ACT Accelerator) đã đặt nền tảng cho việc phân phối và triển khai vaccine một cách công bằng. "Chúng tôi đã bảo đảm lời hứa về 2 tỷ liều từ 5 nhà sản xuất, với các lựa chọn cho hơn 1 tỷ liều bổ sung, và chúng tôi dự định sẽ bắt đầu giao vào tháng 2" – Tổng giám đốc WHO cho biết. Đột nhiên, trong những tuần gần đây, một số nước thành viên đã hỏi ông rằng "liệu COVAX có nhận được vaccine cần thiết hay không và liệu các nước giàu có giữ lời hứa của họ hay không".
Để tiêm chủng cho nhân viên y tế và người cao tuổi ở các quốc gia trước tháng 4
Về vấn đề này, ông đặt ra cho tất cả các quốc gia thành viên rằng "trước Ngày Y tế Thế giới, vào ngày 7/4, vaccine ngừa COVID-19 sẽ được sử dụng ở tất cả các quốc gia". Nó sẽ là "một biểu tượng của hy vọng để vượt qua cả đại dịch và bất bình đẳng vốn là gốc rễ của rất nhiều thách thức về sức khỏe toàn cầu.Tôi hy vọng điều này sẽ xảy ra” – ông nhấn mạnh.
Người đứng đầu cơ quan y tế của Liên hợp quốc lập luận rằng việc công bằng trong tiêm chủng không chỉ là mệnh lệnh đạo đức, nó còn là mệnh lệnh kinh tế và chiến lược. Một nghiên cứu gần đây ước tính rằng lợi ích kinh tế của việc phân bổ công bằng vaccine cho 10 quốc gia có thu nhập cao sẽ đạt ít nhất 153 tỷ USD vào năm 2021 và đạt 466 tỷ USD vào năm 2025. Đó là gấp hơn 12 lần tổng chi phí của ACT Accelerator.
Ông Tedros cho biết “vẫn chưa muộn”, đồng thời kêu gọi tất cả các quốc gia làm việc cùng nhau và đoàn kết để trong 100 ngày đầu năm nay, việc tiêm chủng cho nhân viên y tế và người cao tuổi được tiến hành ở mọi quốc gia. “Đó là lợi ích tốt nhất của mọi quốc gia trên trái đất. Cùng nhau, chúng ta phải thay đổi luật chơi theo 3 cách” – Tổng giám đốc WHO nhấn mạnh.
Để đạt được điều này, ông kêu gọi các nước giàu có hợp đồng song phương với ngành dược phẩm phải minh bạch các thỏa thuận của họ với thiết bị COVAX, bao gồm khối lượng, giá cả và ngày giao hàng. Đó cũng là chia sẻ liều lượng của họ với COVAX, đặc biệt là sau khi họ đã tiêm vaccine cho nhân viên y tế và người cao tuổi, vì vậy các quốc gia khác cũng có thể làm như vậy.
Thứ hai, WHO kêu gọi các nhà sản xuất vaccine cho phép các nước có hợp đồng song phương chia sẻ liều lượng với các nước đang phát triển. Cuối cùng, WHO kêu gọi tất cả các quốc gia giới thiệu vaccine chỉ sử dụng vaccine đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Bằng cách gióng lên hồi chuông cảnh báo, WHO một lần nữa nhắc lại một số bài học của đại dịch này, đặc biệt là "sự khiêm tốn để học hỏi, thay đổi, đổi mới và phát triển". Ông Tedros kết luận: “Chúng ta có cơ hội chinh phục lịch sử, viết nên một câu chuyện khác, tránh những sai lầm của đại dịch HIV/AIDS và H1N1”./.