Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, cho biết: “Những dữ liệu nghiêm túc này không chỉ nhấn mạnh tác động của đại dịch mà còn cho thấy tất cả các quốc gia cần đầu tư vào các hệ thống y tế linh hoạt hơn có thể hỗ trợ các dịch vụ y tế thiết yếu trong thời kỳ khủng hoảng, bao gồm cả hệ thống thông tin y tế mạnh mẽ hơn”. Ông Tedros cũng nhấn mạnh WHO “cam kết làm việc với tất cả các quốc gia để tăng cường hệ thống thông tin y tế nhằm tạo ra dữ liệu tốt hơn cho các quyết định tốt hơn và kết quả tốt hơn”.
Theo WHO, tỷ lệ tử vong quá mức được tính bằng hiệu số giữa số người đã tử vong thực tế và số lượng dự kiến trong trường hợp không có đại dịch dựa trên dữ liệu từ những năm trước. Tử vong quá mức bao gồm các trường hợp tử vong liên quan đến COVID-19 trực tiếp (do bệnh) hoặc gián tiếp (do tác động của đại dịch đối với hệ thống y tế và xã hội). Các trường hợp tử vong có liên quan gián tiếp đến COVID-19 là do các tình trạng sức khỏe khác mà mọi người không thể tiếp cận với các biện pháp phòng ngừa và điều trị vì hệ thống y tế bị quá tải bởi đại dịch.
 |
| Một chuyên gia y tế tại phòng khám xét nghiệm COVID-19 ở Mauritius. (Ảnh: UN) |
Tử vong tập trung ở Đông Nam Á, châu Âu và châu Mỹ
Tổ chức Y tế Thế giới lưu ý số lượng người tử vong vượt quá ước tính cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các trường hợp tử vong được ngăn chặn trong đại dịch do rủi ro thấp hơn của các sự kiện nhất định, chẳng hạn như tai nạn giao thông hoặc thương tích nghề nghiệp.
Hầu hết các ca tử vong vượt mức (84%) tập trung ở Đông Nam Á, châu Âu và Châu Mỹ. Khoảng 68% số ca tử vong chỉ tập trung ở 10 quốc gia trên toàn thế giới. Các quốc gia có thu nhập trung bình chiếm 81% trong số 14,9 triệu ca tử vong (53% ở các quốc gia có thu nhập trung bình thấp và 28% ở các quốc gia có thu nhập trên trung bình) trong khoảng thời gian 24 tháng, với các quốc gia có thu nhập cao và thấp đều chiếm tương ứng là 15% và 4%.
Các ước tính cho giai đoạn 24 tháng (2020 và 2021) bao gồm phân tích tỷ lệ tử vong vượt mức theo độ tuổi và giới tính. Theo đó xác nhận rằng số người tử vong trên toàn thế giới ở nam giới cao hơn ở nữ giới (57% nam giới, 43% nữ giới) và cao hơn ở người cao tuổi. Số lượng tử vong vượt mức tuyệt đối bị ảnh hưởng bởi quy mô dân số. Số người tử vong vượt quá trên 100.000 người cho một bức tranh khách quan hơn về đại dịch so với dữ liệu tử vong do COVID-19 được báo cáo.
“Việc đo lường tỷ lệ tử vong vượt mức là một yếu tố cần thiết để hiểu được tác động của đại dịch. Những thay đổi trong xu hướng tỷ lệ tử vong cung cấp cho những người ra quyết định thông tin để hướng dẫn các chính sách nhằm giảm tỷ lệ tử vong và ngăn ngừa hiệu quả các cuộc khủng hoảng trong tương lai. Do hạn chế đầu tư vào hệ thống dữ liệu ở nhiều quốc gia, mức độ tử vong thực sự thường bị che giấu” – Tiến sĩ Samira Asma, Trợ lý Tổng giám đốc về Dữ liệu, Phân tích và Cung cấp tại WHO cho biết. "Những ước tính mới này sử dụng dữ liệu tốt nhất hiện có và đã được tạo ra bằng cách sử dụng một phương pháp luận mạnh mẽ và một cách tiếp cận hoàn toàn minh bạch".
Còn theo Tiến sĩ Ibrahima Socé. Fall, Trợ lý Tổng Giám đốc về Ứng cứu Khẩn cấp, dữ liệu là nền tảng trong công việc hàng ngày của WHO “nhằm tăng cường sức khỏe, giữ cho thế giới an toàn và phục vụ những người dễ bị tổn thương. Chúng ta biết khoảng cách dữ liệu đang ở đâu và chúng ta phải cùng nhau đẩy mạnh hỗ trợ các quốc gia, để mọi quốc gia có khả năng theo dõi các đợt bùng phát trong thời gian thực, cung cấp các dịch vụ y tế thiết yếu và bảo vệ sức khỏe của người dân”.
Hợp tác toàn cầu
Việc đưa ra các ước tính này là kết quả của sự hợp tác toàn cầu được hỗ trợ bởi công việc của Nhóm tư vấn kỹ thuật về Đánh giá tỷ lệ tử vong do COVID-19 và các cuộc tham vấn quốc gia. Nhóm này, do WHO và Cơ quan Kinh tế và Xã hội của Liên hợp quốc (UN DESA) đồng triệu tập, bao gồm nhiều chuyên gia hàng đầu thế giới, những người đã phát triển một phương pháp luận sáng tạo để tạo ra các ước tính tỷ lệ tử vong có thể so sánh được ngay cả khi dữ liệu không đầy đủ hoặc không có sẵn. Phương pháp luận này đã được chứng minh là vô giá vì nhiều quốc gia vẫn thiếu khả năng giám sát tỷ lệ tử vong một cách đáng tin cậy và do đó không thu thập và tạo ra dữ liệu cần thiết để tính toán tỷ lệ tử vong vượt mức. Sử dụng phương pháp luận có sẵn công khai, các quốc gia có thể sử dụng dữ liệu của riêng họ để tạo hoặc cập nhật các ước tính của riêng họ.
Phó Tổng thư ký về các vấn đề kinh tế và xã hội của Liên hợp quốc Liu Zhenmin cho biết: “Hệ thống Liên hợp quốc đang làm việc cùng nhau để đưa ra đánh giá có thẩm quyền về số người tử vong trên toàn cầu vì đại dịch. Công việc này là một phần quan trọng trong sự hợp tác liên tục của UN DESA với WHO và các đối tác khác để cải thiện ước tính tỷ lệ tử vong toàn cầu”.
Trong khi đó, ông Stefan Schweinfest, Giám đốc Bộ phận Thống kê của UN DESA, cho biết thêm: “Thiếu dữ liệu khiến việc đánh giá quy mô thực sự của một cuộc khủng hoảng, với những hậu quả nghiêm trọng đối với cuộc sống của người dân rất khó khăn. Đại dịch đã là một lời nhắc nhở rõ ràng về sự cần thiết phải phối hợp tốt hơn các hệ thống dữ liệu trong các quốc gia và tăng cường hỗ trợ quốc tế để xây dựng các hệ thống tốt hơn, bao gồm cả việc ghi lại các trường hợp tử vong và các sự kiện quan trọng khác”./.