Ảnh minh họa. Nguồn: Thế Dương.
Tại buổi tọa đàm, các đại biểu nhận định: Khu phố cổ Hà Nội, “36 phố phường” là một quần thể kiến trúc độc đáo, đa dạng, sinh động với nhà hình ống xen kẽ, hòa quyện vào nhau.
TS. Lưu Minh Trị, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Thăng Long Hà Nội cho rằng, Khu phố cổ Hà Nội với đặc điểm chung là nhiều tên phố bắt đầu bằng chữ “Hàng”, tiếp đó là một từ chỉ nghề nghiệp… đến nay vẫn hiện hữu tuy sản xuất – thương mại hàng thủ công không còn như xưa. Khác với các phố cổ trên thế giới, phố cổ Hà Nội diễn ra đồng thời nhiều hoạt động của đời sống xã hội, lưu giữ một kho tàng di sản với 121 di tích lịch sử - văn hóa phong phú của Thăng Long – Hà Nội, bảo tồn các nhà di sản tổ nghề (đình, đền) cùng với một số phố nghề. Cũng theo TS. Lưu Minh Trị, ngày nay, trước thách thức của quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa và hội nhập, lễ hội truyền thống ở Khu phố cổ Hà Nội không còn diễn ra đầy đủ như thời xưa nhưng vẫn được cộng đồng duy trì các lễ hội ở cấp độ khác nhau, hấp dẫn người dân phố cổ và khách du lịch.
Bà Trần Thị Thúy Lan, Phó Ban Quản lý phố cổ Hà Nội cho biết, một trong những đặc trưng nổi bật của khu “36 phố phường” là sự kết hợp hài hòa giữa nhà ở, các cửa hàng và các công trình tôn giáo, tín ngưỡng (đình, đền, chùa). Với diện tích khoảng 82 ha, bao gồm địa bàn 10 phường của quận Hoàn Kiếm nhưng tại Khu phố cổ Hà Nội có tới 121 các công trình di tích lịch sử, cách mạng và tôn giáo. Người Hà Nội sinh sống trong không gian này hiện nay vẫn duy trì nếp sống, tập tục làm ăn, tham gia các hoạt động sinh hoạt cộng đồng với cách ứng xử và các thói quen, lễ nghi nề nếp tiêu biểu “văn hóa Hà Nội”. Khu phố cổ còn là nơi diễn ra các hoạt động lễ hội hàng năm gắn với các di tích lịch sử, văn hóa tiêu biểu thờ Tổ nghề, các hội chợ gắn với nghề truyền thống, các hoạt động kinh doanh sản xuất tại các phố nghề đặc trưng. Tất cả những yếu tố đó góp phần vào kho tàng văn hóa, nguồn di sản quý giá của Hà Nội, làm cho khu phố cổ vừa là nơi tập trung hoạt động thương mại phong phú nhưng vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống.
Trong thời gian qua, quận Hoàn Kiếm đã tích cực triển khai thực hiện có hiệu quả công tác trùng tù, tôn tạo các công trình di tích có giá trị văn hóa, lịch sử trong khu phố cổ bằng ngân sách và nguồn xã hội hóa; Nghiên cứu bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể; Tập trung tuyên truyền quảng bá giới thiệu về hình ảnh khu phố cổ để nâng cao nhận thức của cán bộ và người dân trong công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử khu phố cổ; Kêu gọi đầu tư từ các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước bằng nguồn vốn xã hội hóa để cải tạo các công trình công cộng phục vụ lợi ích dân sinh trong khu phố cổ để gắn việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa với phát triển Thương mại - Du lịch - Dịch vụ. Một trong những điểm nhấn để bảo tồn và phát huy các giá trị tiềm năng của Khu phố cổ Hà Nội chính là việc mở rộng tuyến phố đi bộ sang khu bảo tồn cấp I gắn với tuyến phố đi bộ Hàng Đào – Đồng Xuân, nhằm từng bước xây dựng và phát triển Khu phố cổ Hà Nội thành không gian đi bộ, tạo ra nét văn hóa đặc trưng riêng của quận Hoàn Kiếm.
Theo TS. KTS Ngô Doãn Đức, Hội Kiến trúc sư Việt Nam, hơn 30 năm trôi qua, từ năm 1985 khi “Khu 36 phố phường” Hà Nội được gọi là “Khu phố cổ” đến nay đã có rất nhiều cuộc nghiên cứu và thí điểm thực hiện một số nội dung liên quan đến việc bảo tồn và phát triển khu phố này. Nhưng thực tế vẫn còn ngổn ngang những vấn đề… Đó là sự đối nghịch giữa nhu cầu phát triển với yêu cầu bảo tồn không gian Khu phố cổ; không gian dành cho các hoạt động văn hóa cả ngoài trời và trong nhà vừa thiếu vừa nhỏ hẹp; cơ sở hạ tầng đang bị thiếu, nhếch nhác, tạm bợ... Giao thông đi bộ và cơ giới đang lộn xộn, chắp vá nên bất cập cho mọi hoạt động trong Khu phố cổ. Chính vì vậy, TS. KTS Ngô Doãn Đức đề nghị cần phải tôn tạo hình ảnh và không gian Khu phố cổ bằng cách có quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị đầy đủ, tính toán bổ sung các điểm hoạt động văn hóa để phục vụ tích cực cho việc phát huy văn hóa truyền thống phục vụ du lịch trong Khu phố cổ. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu lựa chọn vị trí một nhóm nhà để tái tạo hình ảnh nhà ống dạng “mái ngói thâm nâu” nhằm quảng bá đặc trưng về kiến trúc của phố cổ; bổ sung và hoàn chỉnh hạ tầng phục vụ khách du lịch; tạo cơ chế thích hợp để người dân tham gia đầu tư vào các dự án bảo tồn Khu phố cổ.
Đồng quan điểm này, KTS .Lê Văn Lân, Phó Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng, để bảo tồn và phát huy các giá trị tiềm năng của khu Phố cổ Hà Nội cần thực sự quyết tâm của các cấp các ngành, không nhân nhượng với những vi phạm, nhất là chiều cao của các ngôi nhà mặt phố, không xây dựng những công trình quy mô lớn, tập trung dòng phương tiện đi lại với số lượng lớn. Bên cạnh đó, cần khai thác và vun đắp những giá trị văn hóa mới trong cuộc sống đương đại, xây dựng nếp thanh lịch người phố cổ, kể cả những người thăm thú vui chơi ở Khu phố cổ.