Soong hao, trong tiếng Nùng nghĩa là “hai ta, đôi ta”, là lối hát giao duyên độc đáo, được ví như chiếc cầu nối những tâm hồn, những mối lương duyên giữa đôi trai gái. Từng câu hát ngọt ngào không cần nhạc đệm nhưng vẫn say lòng người bởi cách ví von, nhân cách hóa tinh tế, diễn đạt tình yêu, hạnh phúc, hay đôi khi là lời khuyên răn, chúc tụng đầy ý nhị.
Không gian diễn xướng của Soong hao gắn liền với những sinh hoạt cộng đồng của người Nùng. Đó là những buổi hội chợ rộn ràng, các lễ cưới hỏi, hay thậm chí là những đêm trăng sáng, trai gái tụ họp bên sườn đồi, thung lũng. Tại các bản làng vùng Kiên Lao, Cấm Sơn, Kim Sơn, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh các tốp thanh niên say sưa đối đáp qua những câu hát mộc mạc nhưng đầy sức sống.
Lễ hội hát Soong hao diễn ra vào các dịp đặc biệt như mùng tám tháng Giêng hay mười tám tháng Hai âm lịch, thường thu hút đông đảo người dân và du khách. Những ngày này, huyện Lục Ngạn như khoác lên mình một tấm áo mới, rực rỡ sắc màu thổ cẩm, rộn ràng tiếng cười nói và những câu hát nối dài từ phiên chợ này qua phiên chợ khác.
Những năm 1970, Soong hao từng rất thịnh hành nhưng dần rơi vào lãng quên vì nhiều lý do. May mắn thay, từ thập niên 1990, nhờ các chính sách bảo tồn văn hóa phi vật thể của tỉnh Bắc Giang, loại hình dân ca độc đáo này đã dần tìm lại chỗ đứng trong đời sống cộng đồng. Các lớp truyền dạy hát Soong hao được mở ra, nghệ nhân được vinh danh, và không gian văn hóa Soong hao được xây dựng nhằm thu hút du khách.
 |
| Hát dân ca Soong hao – Nhịp cầu văn hóa kết nối cộng đồng. |
Nghệ nhân Mạc Văn Đậu, người sáng lập Câu lạc bộ hát Soong hao tại thôn Quán Cà, chia sẻ: “Những câu hát đối đáp không chỉ là lời tâm tình mà còn là niềm tự hào văn hóa của người Nùng. Bảo tồn Soong hao chính là giữ gìn bản sắc và hồn cốt của dân tộc”.
Hằng năm, các câu lạc bộ hát Soong hao ở Lục Ngạn còn tham gia giao lưu, biểu diễn tại các sự kiện văn hóa lớn trong tỉnh và cả nước. Năm 1996, lễ hội hát Soong hao lần đầu được tổ chức tại khu du lịch Khuôn Thần, đánh dấu một bước ngoặt trong hành trình khôi phục loại hình nghệ thuật này.
Hát Soong hao không chỉ là một nét đẹp của người Nùng mà còn là sợi dây kết nối tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em tại Lục Ngạn. Qua những câu hát, người ta cảm nhận được sự giao thoa văn hóa, tình yêu cuộc sống và khát vọng hạnh phúc của con người nơi đây.
Để Soong hao tiếp tục vang xa, huyện Lục Ngạn đã không ngừng đẩy mạnh các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Những làn điệu dân ca này không chỉ góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa Bắc Giang mà còn mang đến sức hút đặc biệt cho vùng đất Lục Ngạn – miền quê dân ca đằm thắm và giàu bản sắc.