Dân tộc Thổ là một trong 7 dân tộc anh em cùng sinh sống lâu đời ở xứ Thanh, sinh sống tập trung chủ yếu ở các huyện Như Xuân, Như Thanh. Kho tàng văn hóa dân gian của người Thổ phong phú với các bài hát đồng dao, ca dao, tục ngữ, diễn xướng dân gian được lưu truyền lâu đời, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa cộng đồng các dân tộc xứ Thanh.
Trong kho tàng văn hóa người Thổ, xứ Thanh, “Chậm đò ho” là một hoạt động dân gian phản ánh đậm nét đời sống tinh thần và tín ngưỡng của đồng bào Thổ.
Hoạt động dân gian này được tổ chức vào dịp nông nhàn, đất đai nghỉ ngơi chờ mùa gieo hạt mới, người Thổ tạm gác công việc ruộng nương, đồng áng, cùng nhau mở hội “Chậm đò ho” với ước mong về một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, thóc về đầy bồ, lúa đầy kho, bản làng yên vui, hạnh phúc.
Trong một số hoạt động giới thiệu văn hóa tỉnh Thanh Hóa, với sự tham gia của các chủ thể văn hóa, công chúng Thủ đô có dịp thưởng lãm nghi thức “Chậm đò ho” của đồng bào Thổ. Hòa mình trong không gian lễ hội “Chậm đò ho”, rộn rã tiếng trống, chiêng, du khách được cảm nhận những làn điệu dân ca vui nhộn nhất của người Thổ.
 |
| Diễn xướng dân gian trong “Chậm đò ho” tái hiện đời sống nông nghiệp người Thổ, xứ Thanh. |
Những làn điệu dân ca trong lễ hội hầu hết khởi nguồn từ đời sống, sinh hoạt, gắn kết những nghi thức nông nghiệp của đồng bào Thổ xứ Thanh. Những nghi thức được diễn xướng bằng các nhạc cụ trống, chiêng, hòa cùng tiếng chày giã gạo tạo nên không khí lễ hội dân gian nhộn nhịp, vui tươi.
Trong những bài hát dân gian có trong lễ hội “Chậm đò” lưu giữ nhiều làn điệu dân ca vui nhộn nhất, thể hiện rõ cảnh sinh hoạt nông nghiệp trong cuộc sống đời thường của đồng bào Thổ như: Lúa mang về mẹ phơi ba nắng/ Em giã bằng chày, gạo trắng như bông/ Mồ hôi dù đổ trên đồng/ Nghe chày giã gạo mà lòng ta vui.
Hay những câu dân ca thể hiện đời sống nông nghiệp của đồng bào, Chậm đò ho, là chậm đò ho/ Mẹ ru mẹ hát/ Đập nước lơn lớn/ Mương nước con con/ Con mau lớn khôn/ Đi khơi nguồn nước…Lễ hội dân gian này cũng là dịp để những chàng trai, cô gái dân tộc Thổ thi tài, là cơ hội gặp gỡ, giao duyên tìm hiểu nhau và cũng từ đây, nhiều đôi trai gái đã bén duyên nên vợ, nên chồng.
Bên cạnh phần nghi thức lễ, lễ hội dân gian này diễn ra các trò chơi vui nhộn, mang lại sự sảng khoái sau một năm dài lao động như trò kéo co, đẩy gậy, diễn tích bắt nhái, cấy cày lúa... Tất cả cùng tổng hòa mang tới khách thăm một không gian văn hóa sinh động, phản ánh đời sống tinh thần tươi vui, lạc quan của đồng bào Thổ.
Trên vùng đất xứ Thanh, lễ hội “Chậm đò ho” đóng vai trò đặc biệt trong đời sống văn hóa của tộc người Thổ. Thông qua những nghi thức Chậm đò ho, giúp thắt chặt hơn tình đoàn kết cộng đồng, phát huy những giá trị và nét đẹp văn hóa truyền thống, tôn tạo bản sắc văn hóa của dân tộc Thổ tỉnh Thanh Hoá.